Ќаупсіздік техниканы саќтау ережелері

Ќаупсіздік техниканы саќтау ережелері

Ж‰рек-ќантамыр, тыныс алу жєне орта нерв ж‰йесін жаѓынан жалпы б±зулыстар пайда болады: б‰лшыќ еттін ќысќаруы, цианоз, аритмия, ауыр жаѓдайында ж‰рек пен тыныс алудын тоќтауы.

УЖЖ- терапияныњ конденсаторлы пластинкалар мен науќастын денесі аралыѓы 5-8 см-ден кем болмау керек.

Парафин мен озокеритті ќыздырѓан кезде оѓан су шашырамауы керек. Ќолдану єдістемесіне ќарай белгіленген температурасын саќтау жєне ќолдану жерге алдын ала вазелин майын жаѓу керек.

Сумен емдеу кезде дєрігер таѓайындаѓан су температурасын процедураны µткізу алдында сєйкес екенін тексеру ќажет, ол ењ жоѓары дењгейден аспау керек – 38-40 С.

Жєрдем кµрсетуде к‰йдіру кµзін тоќтату керек. Термиялыќ к‰йіктен жерді тез сумен жуып, стерильды тањѓышпен байлап, дєрігерге жолдау керек. Дєрілік заттарды, майларды ќолдануѓа болмайды, к‰йген жерді спиртпен с‰ртуден басќа.
ІІ. ФИЗИКАЛЫЌ ФАКТОРЛАРДЫЊ АДАМ АЃЗАСЫНА ЕМДІК ЄСЕРІЊ ЕРЕКШІЛІКТЕРІ

Белгілі науқасқа емдік физикалық факторларды рациональды қолдануда энергияның түрін және процедураны өткізу нақты әдістемесін дифференцивті таңдауды қатал сақтау керек. Осы кезде дәрігер таңдаған физикалық фактордың этиологиялық жєне патогенетикалық дєлелдеуін, негізгі клиникалық байқаудың сипаттамасын, аурудын ағымын жеке ерекшілігін, ағзаның функциональдық жағдай нєтижесін жєне тандалған фактордыњ емдік әсерін спецификасын есте сақтау керек. Ағзаға белгілеген физикалық фактордың спецификалық және спецификалық емес әсерінің заңдылығының бірлік негізінен емдік және профилактикалық мақсатында қолданудың жалпы принциптерін қалыптастыруға мүмкін болды.

Әр физикалық фактордын спецификалық қасиетін негізінен және ауру ағзанын шектелген функцияларға әсерінен анықтауѓа болады. Дәрігер осы принципін қолданғанда тғайындаған факторы осы аурунын этиологиялық агентін жоюмен бірге онын патогенездік бөлшектеріне активті араласу жєне аурунын негізгі сиптомдарын байқауларын жоюна ұмтылу керек.

Аурунын жедел кезенінде этиологиялық агентіне әсер етуге ұмтылу (мысалы: УК-сәулесі, орташа жиілікті электрикалық заряды және т.б.). Ал жеделдеу және созылмалы қабыну процесстерінде физиопроцедуралар патологиялық процесті шешу, қалдық қ±былыстарды жою және мүшелер мен жұйелердін бұзылған функцияларын қалпына келтіруге жолдау керек. Ауырсынуды бірінші екі - үш процедуранын ішінде жою керекті, егер ауырсыну сезімі жойылмаса еріту және қабынуға қарсы терапиянын қасиеттерімен тµмендетуге болады.

Осы принципі емдік физикалық факторлардын тікелей патологиялық ошаққа (жергілікті), рефлексогендік және сегментарлы-метамерлық иннервациялық аймақтарға (сегментарлық), бүкіл ағзаға әсер етуге мүмкіндік туғызады.

С.П.Боткиннын негізгі клиникалық сөйлеміне тән: «Ауруны емес, науќасты емдеу керек», физикалық факторларды қолданғанда физиотерапевт-дәрігер есіне алу керек: науқастын жасын, жинысын, дене бітімін; ере жүретін ауруларын, нақты физикалық факторды қолдануға жеке ќарсы көрсеткіштері болуын, ағзанын реактивтілігін жєне адаптациялық - компенсаторлық механизмдерін шынықтырылған дәрежесін, ағзанын негізгі функцияларын биоритмикалық активтілігін.

Физиотерапияны тағайындауда адамныњ жасын шектеу мерзімін білу қажет, себебі- балалардағы вегетативті реттеу функциясы пластикті, ал қария жаста онын лабильдігі тµмендейді. Туғаннан сєбиге УЖЖ-терапия мен аэрозольтерапияны, ал УКС, массажды және гидротерапияны, жылумен емдеуді бірінші айынан тағайындауға болады. Қария науқастарда физикалық факторларды сақтау режимінде қолданады. Бірінші проце-дуралардан кейін айқын терапевтикалық эффектісі болмаса физикалық факторды ауыстыру немесе алып тастауға болмайды, себебі єр фактордыњ єсер етуден кейін емдік єсері пайда болада.

Физиотерапияныњ тиімділігі науқастын биоритмдеріне тәуелді болады. Науқастарда физиологияныњ ережесі бойынша тєнертеңгілік уақытта симпатикалық нерв жүйесінін тонусы жоѓары болады, осыѓан сєйкес жауапты реакцияларда жоѓарлайды, ал түскі уақытта олар парасимпатикалық нерв жүйесін тонусына тәуелді болады.

Әйелдерге емдік физиофакторларды тағайындағанда менструальдық циклдін әр фазасындаѓы фондыќ гормондардыњ активтілігін есепке алу керек. Сондықтан, физио-терапияны менструациядан кейінгі бірінші күндерде (менструальдық циклдін 5-6 күнінде) тағайындаѓанды жөн. Овуляция мен менструацияныњ алдында фактордын әсер ету ±зақтын, интенсивтілігін төмендету керек, себебі науқастардын әр түрлі тітір-кендіргіштерге сезімі жоғары болады.

Физикалыќ факторлармен курстық емдеу принципі.

Көбінесе физиофакторлардын оптимальды емдік эффектісі курстык емдеуді өткіз-геннен пайда болады. Әр түрлі нозологияларға ±зақтығы әр түрлі болады, біреуіне - 6-8 процедура, басқаларына - 8-12, кейде 14-20 процедура. Осы кезде алдынѓы проце-дуралардан кейін пайда болған морфофункциональдық өзгерістер тереңдейді және арғарай бекітіледі. Патологиялық процесстің клиникалын динамикасына қарай процедураларды күнде немесе 1-2 күннен кейін өткізеді. Физиофакторлардын емдік эффектілерін қосындысы физиотерапия курстын ±зақты салдарын қамтамасыз етеді. Бірақ, бір физиофактормен емдеу курсы ±зақтығы көп болса, ол ағзаның адап-тациясына әкеледі жєне емдік әсерін тиімділігін бір қатарға төмендетеді.

Сонымен қатар есептеу керек, бір саран физикалық факторларды қолданудын алыстық көрсеткіштері бір талай оқиғаларда ең тиімді болады, тікелейге қарағанда. Көбі электро - жєне жарықпен емдік факторлардыњ салдар кезеңдері 2 аптадан 4 айға дейін болады, ал табиғи емдік факторларды қолдануы салдар кезеңі 6 айға дейін (емдік ылайлар) немесе 1 жылға (климат) созылады.

Сондықтан, курстын ±зақтығын бағалау үшін, науқастың субъективті сезіммен бірге оның жағдайындағы объективті көрсеткіштерін динамикасын есептеу қажетті.

Белгілеген ауруны емдеуде физиофакторлардын терапевтикалық активтілігі бірдей болмайды. Сондықтан емдік фактордын параметрлері жєне қолдану әдістемелері оптимальды болу керек, яғни патологиялыќ процестін сипаттамасына максимальды түрде сәйкес келу ќажет. Осыған қарай ауруның жедел кезенінде сегментарлы-метамерлы аймақтарға көбінесе төмен интенсивтік физиофакторларды қолданады. Жеделдеу және созылма фазасында фактордың интенсивтігін жоғарлатады және жиі тікелей патологиялық ошаққа әсер етеді.

5-10% науқастарда емдік физиофакторлардыњ жағымды эффектісін болмауы кµрінеді, б‰л ағзадағы процестердің ықтималдық сипаттамасын айтады. Сонымен қатар, науқаста ауыр аурулар мен жағдайлар бар болса, емдік физиофакторларды қолдануға кепілдеме берілмейді.

Физикалық факторламен динамикалық емдеу принципі.

Осы принципіке қарай физиотерпия науқастыњ ағымды жағдайына сәйкес келуі керек. Осыны сақтауы ‰шін науқасты емдеу кезенінде қолданатын физиофакторлардың параметрлеріне коррекция жасауына талап қойылады, себебі алѓашќы тағайындау патологиялық процестің фазасына және науқастыњ жағдайына сәйкес келмейді. Дәрігер физиофактодыњ жиіліктігін және интенсивтілігін, орналасуын, көлемін және әсер ету ұзақтығын белгілеу керек, сонымен қатар емдік кешеніне қосымша емдік физиофакторларды енгізуге мүмкіндік беріледі.

Дәрігер есептеу керек, бір саран ауруларда дәрі-дәрмек терапиясын фонында физиофакторлардың емдік эффектісі күшею (мысалы: тер ауруларда УК сәулендідіруге) немесе әлсіздеу (мысалы: глюкокортикоидтерді, антикоагулянтторды, сульфамидтерді қабылдағанда) мүмкін.

Тағы есепке алу керек, патологиялық өзгерген мүшелердің жағынан жағымсыз реакциялар пайда болы мүмкін. Адекватты емес физиотерапияның кардинальды көріністері болады, патологиялық процестің асқынуы және науқаста дезадаптация реакцияның құрылуы (жалпы немесе жергілікті-ошақты).

Есептеу керек науқастың физиотерапияның әдісіне субъективті көз қарасын және оның емделуге дайындығын, себебі физиотерапиядағы плацебо-эффектісіне 30% науқастар ұшыратылады.

Физикалық факторлармен комплексті емдеу принципі.

Патологиялық процестің жан-жаќтыѓы емдік факторларды комплексті қолдануға үстемді керектігін айтады. Ол екі негізгі түрде өтеді: үйлесімді және қиыстыру. Үйлесімді дегеніміз патологиялыќ ошаққа бір неше физиофакторлармен бір уақытта әсер ету. Ал, қиыстыру емдік дегеніміз оларды бірінен бірін єр түрлі уақыттық интервалымен, 1-2 тәулікке немесе бір бірін ауыстыратын курстарына дейін жететін емдеу. Физиофакторлармен комплексті емдеудіњ жоғарғы тиімділігі олардың синергизіміне, потенцивтілігіне, жаңа емдік эффектілері пайда болуына, физикалық факторлардың салдарын ±зақтығын жоғарлауына негізделеді.

Дәрігердің әр түрлі физиотерапевтикалық процедуралардың сәйкестігі есінде болу керек. Бір күнде екі жалпы процедураны, екі дәйікті факторларды - антогонистерді, орта нерв жүйесін тоздырып, қоздыратын және әр түрлі жолдамалы процедураларды (жылыту жєне салқындату), әсіресе жеделдеу мен созылмалы қабыну процестерде, бір алаңға энергиялары сәйкес (ЖТЖ жєне ШЖЖ) факторларды тағайындауға болмайды.

Сондықтан, белгілеген науқасты физиофакторлармен емдеуді д±рыс тањдау физиотерапевт-дәрігердің өнерін құрады. Осыған қарай емдік физиофакторлардың параметрлерін жеке таңдайды.

Осыныњ ќорытындысында, емдік физикалыќ факторларды таѓайындауында алдында айтќан принциптеріне с‰йену керек.

Физиотерапияны таѓайындау жалпы ќарсы кµрсеткіштерге жатады: қатері ісіктер, қанның жұйе аурулары, науқастың тез жалпы арықтау (кахексия), 3-дәрежелі гипертония ауруы, бас ми тамырлардың айқын атеросклерозы, жүрек-тамыр ж‰йеніњ декомпенсация кезені, қан кету немесе қан кетуге бейімділігі, науқастыњ ауыр жалпы жағдайы, қызба жағдайы (дене температурасы 38⁰С жоғары болуы), активті өкпе туберкулезы, жиі ұстамалы эпилепсия, ауыр тырысу ұстамасы мен истерия, психомоторлық қозу қ±былыстарымен психоздар.

Электроемдеу – б±л т±раќты, ауыспалы жєне импульсты тµмен жєне жоѓарѓы жиілікті, тµмен жєне жоѓарѓы кернеулі электр тоқтардың, электр жєне магниттік µрістердіњ, сонымен ќатар электромагниттік сєулелендірудіњ адам аѓзасына єсерін емдік жєне профилактикамен реабилитация маќсаттарда ќолдануы.

Электр тоќ дегеніміз, ол электрикалық зарядттаған бµлшектерін бағытта қозғалысы. Проводниктерде иондардың орын ауыстыру қозғалысына қарай тоќты тұрақты (өзгермейтін) және ауыспалы деп бөледі.

Т±раќты тоќпен емдеу єдістері

Гальванизация - б‰л емдік маќсатымен ‰здіксіз т±раќты, аз к‰шті (50 мА дейін) жєне кернеуі тµмен ( 30-80 В) электр тоқты ќолдану. Ол электроем єдісіне жатады.

Аѓзада электротасушы болатын иондар. Адамнын тіњдердін кµбісін ќ±рамында - 65% су, оларды екінші родтыќ проводниктер деп есептейді – электролиттер деп атайды.

Б‰лшыќ еттін ќ±рамында 50 % - су, с‰йектерде –5 %, паренхимді м‰шелерде- 16%, ќанда –13 %. Біраќ, єрт‰рлі тіњдерде – электроµткіздігіші єрт‰рлі болады. Тоќты жаќсы µткізетіндер: ќан, зәр, лимфа, ж±лыннын с±йыќтыѓы, паренхимді м‰шелер, б±лшыќ еттер. Ал нашар µткізетіњ - май тіњдері, сіњірлер, нервтер мен с‰йектер. Электрикалыќ тоќты µткізбейтіндері – терінің ќұрѓаќ ќабаты, тырнаќтар мен шаштар. Терде тоќ кµбінесе µтеді тер шыѓу µзектер арќылы, ал аз µтеді май бездердіњ каналдары арќылы. Сондыќтан, аѓзаның тіндердіњ кµп ќабаттылыќ жєне электроµткіздігіштігі єрт‰рлі болѓаннан, тоќтын µтуі т‰зу болмайды, ол ќарсылыќтыѓы тµмен жолымен µтеді - ұлпа аралыќ кењістік, ќан жєне лимфа тамырлары, б±лшыќ ет, нерв оќпан арќылы.

Тіњдердіњ ќарсылыќтыѓы поляризация ќ‰былысымен байланысты - теріс зарядталѓан иондардыњ ұлпаның жартылай µткізгіш мембраналарда жиналады, олар иондардың барьеры болып саналады. Осы зарядттардыњ жиналу ќортындысында мембрананың жанында электроµткізу к‰ш пайда болады, ол µтетіњ токќа ќарама-ќарсы ж‰реді

Тіњдерге сыртќы электромагнит µрістің (т‰раќты тоќ) ќосылу єсерінен µткізгіштік тоқ пайда болады. Оң зарядталѓан бµлшектер (катиондар) теріс полюсына ќарай жылжиды, ал теріс зарядталѓан бµлшектер (аниондар) оң полюсына жылжиды. Электродтың металды пластинасына жаќындаѓанда бµлшектер µзін зарядтарын жоѓалтып атомѓа ауысады, олар жоѓарѓы химикалыќ активтілігіне ие болады. Осы реакцияны- электролиз деп атайды. Атомдар сумен байланысќанда – электролиз µнімдерін ќ±рады. Анод астында ќышќыл, ал катод астында - сілті ертінділер пайда болады.

Электролиз µнімдері, химикалыќ активті заттар жєне жетерлік концентрациясында тіңдердің химикалыќ к‰юне єкелуге м‰мкін. Осыны алдына алу ‰шін электродтар астына суланѓан гидрофильды астар салады, осы химикалыќ активті ќосќыштарды жеткілікті ерітуге болады.

Катод пен анод астында физико-химиялыќ реакциялар єр т‰рлі µтеді.

Катод астында т±раќты тоќ жењіл µтуінен жєне ќозѓалысты бір валенттік натрий мен калий иондардың жиналудан, айќын сезімдер пайда болуына себепті, теріде ашыќ т‰сті гиперемия, ұлпа мембраналарыныњ µткізгіші жоѓарлайды, зат алмасу процестер к‰шееді, нервтіњ ќозуы жоѓарлайды. Катод арќылы аѓзаѓа ќышќыл радикалдар жєне теріс зарядталѓан к‰рделі ќ±рамдарыњ бµлшектері ењгізіледі, мысалы: хлор, бром, йод, пенициллин, салицилат, гепарин, эуфиллин, гидрокортизон, никотин ќышќылы.

Анод астында – т±раќты тоқтың µтуінен жай сезімдер пайда болады, ашыќ емес гиперемия, ұлпа мембраналарыныњ тыѓыздау, зат алмасу процестерін интенсивтілігін мен нервтің ќозуын тµмендеуін себебі- жай ќозѓалатын, ауыр екі валенттік кальций жєне магний иондарын кµп мµлшерде жиналады. Иондарды жылжыумен бірге электрикалыќ тоқ биологиялыќ мембраналарыныњ µткіздігішін µзгертеді жєне олар арќылы ірі аќуыз молекулардың (амфолиттердіњ) жєне басќа заттардың пассивті транспорты жоѓарлайды (электродиффузия ќ±былысы). Сонымен ќатар, электр тоќ єсерінен тіњдерде єрт‰рлі жолдамалы бос жєне сумен байланысты молекулалардыњ ±лпа салыстырмалы ќозѓалыстар ж‰реді. Сонымен, катод астында су мµлшері жоѓарлайды, ал анод астында тµмендейді (электроосмос ќ±былысы).

Анод арќылы аѓзаѓа металды иондар жєне оњ зарядталѓан к‰рделі ќ±рамдардыњ бµлшектері ењгізіледі, мысалы: кальций, магний, натрий, новокаин, хинин, В12 витамин, лидаза, дикаин, димедрол ењгізіледі.

Ал к‰рделі химиялыќ ќ±рамдарда бірнеше єрт‰рлі зарядталѓан иондар болса (минералды су,емдік лай, лайдыњ ертіндісі) екі электрод активті болады, яѓни осы ќ±рамдардыњ иондары екі полюстан бір уаќытта ењгізіледі.

Гальванизация кезінде тіњдерде жергілікті ќан айналу реттеу ж‰йеніњ активтілігі жєне биологиялыќ активті заттардың (брадикинин, калликреин, простогландиндер) мµлшері жоѓарлайды, тамырлардың босанусу факторларын (азот оксиды, эндотелин) активтілігін шаќыратын вазоактивті медиаторлардың (ацетилхолин, гистамин) мµлшері да жоѓарлайды. Осының ќорытындысында терінің тамырлары кеңейіп, гиперемия пайда болады.

Гальванизация єсерінен ќан-, лимфа айналу, тіндердіњ резорбциялыќ ќасиетін жоѓарлауымен бірге б±лшыќ ет тонусы тµмендейді, терініњ бµлу функциясы к‰шееді жєне ќабыну ошаѓында мен жараќаттың аймаѓында ісінуі тµмендейді. Электроосмос ќ±былысынан ауырсыну µткізгішдіктерінде компрессиясы тµмендейді, ол анод астында айќын болады. Сонымен ќатар, т±раќты тоќ зат алмасу, трофикалыќ жєне жергілікті нейрогуморальдыќ процестерді стимульдейді, макрофагтордыњ фагоциттыќ активтілігі жоѓарлайды, перефериялыќ нервтердіњ жєне с‰йек-сіњір тіњдердіњ регенерация процестеріњ тездетеді, трофикалыќ ошаќтардың эпителизациясын жєне сілекей бездер- діњ, асќазан мен шектердіњ секреторлыќ функциясын к‰шейтеді.

Ќысќа уаќыттыќ жєне интенсивті гальваникалыќ тоқ єсрінен рецепторлардың сезімі жоѓарлайды, ал ұзаќтыќты мен интенсивті єсерінен терінің тактильдік пен ауырсыну сезімі тµмендейді.

Электродтардын астында арнай жергілікті реакциясы-к‰ю сезімі мен терініњ ќызаруы пайда болады. Физико-химиялыќ реакциялардыњ пайда болуында тоќтыњ к‰ші, єсер ету ±заќтыѓы, активті электродтыњ полярлыѓы жєне аѓзаныњ м‰шелері мен ж‰йелеріњ функцональдыќ жаѓдайы мањызды єсер етеді.

Гальванизацияны таѓайындау ќарсы кµрсеткіштері: терініњ т±тастыѓыныњ б±зылуы, ауырсыну сезімін тµмендеуі мен жоюлуы, тоќты жек кµрушілік, ќатерлі ісіктер, жедел ќабыну мен іріңді процестер, ќанның ж‰йе аурулары, айќын атеросклероз, ж‰рек ќызметін декомпенсациясы, кахексия, ж‰ктлік, жалпы ауыр жаѓдайы.

Осыдан басќа жаѓдайда гальванизацияны таѓайындауѓа болады.

Дєрілік электрофорез дегеніміз т±раќты тоқ арќылы адам аѓзасына дєрі-дєрмек заттарды енгізу. Дєрілік электрофорездіњ теориялыќ негізінде болатын электролиттік диссоциация теориясы (С.Ареннустын). Ерітіндіде мен тіњді с±йыќтыќта дєрілік заттар иондарѓа бµлінеді жєне олардың заряды арќылы электрофорезде сол зарядына сай электродынан енгізіледі, жєне полярдыѓы бірдей болу ќажет. Дєрілік заттар аѓзаѓа тер жєне май бездердіњ шыѓыру жолдары арќылы µтеп жєне шаѓын кіріп, иондар дермада жиналып теріде дєрілік депосын ќ±рады. Одан иондар лимфа аѓыммен шайылып, терең жатќан тіњдерге µтеді.

Дєрілік электрофорездіњ ќадыр-ќасиеттері:

1. 
   Дєрілік заттарды терініњ єрт‰рлі жерінен, кµлемінен, б±збай енгізуге болады.
   
2. 
   Т±раќты тоқ єсерінен ±лпалар мен тіњдердің электрохимиялыќ режимі µзгеруінен дєрілік заттардын єсері іске асыруда.
   
3. 
   Дєрілік заттардың енгізу концентрациясы аз мµлшерді болѓаннан, оларда ќосымша ќ±былыстар болмайды.
   
4. 
   ^,, Тері депосынан ^,, дєрілік заттар аѓзаѓа баяу жєне бірќалыпты енеді.
   
5. 
   Шектелген аймаќта дєрілік заттар шоѓырландыру єсер етуі м‰мкін.
   
6. 
   Єр т‰рлі дєрілік заттарды бір уаќытта єр т‰рлі полюстан енгізу болады.
   
7. 
   Асќазан мен шектердіњ шырышты ќабатына тітіркену єсеріні жоќ болу.
   

Ал ќарсы көрсеткіштері гальванизацияѓа ±ќсас, тек қосылады – дәрілік затына жеке жағымсыздығы.

Гальванизация мен электрофорездегі т±раќты тоќтын кµзі - АГН-1, АГН-2, ГР-2 (ауыз ќуысына), АГН-32, «Поток-1» аппараттары арќылы алады. Тоќ адамѓа электродтар арќылы келеді. Электродтарды 0,3-1 мм ќалыңдыќты ќорѓасын пластинка мен 10 мм ќалындыќты ылѓалды гидрофильды астары т±тастырып т±раќты тоқты науќасќа жібереді. Гидрофильды астары 12-16 ќабатты маќта матадан тігіледі жєне металды пластинкадан жан-жаќќа 10-20 мм шыѓынќы болу ќажет. Металдыќ пластинкалар тµрт б±рышты, шеттері дµнгелеген болу керек, аумаѓы єр т‰рлі орналастыру жеріне сєйкесті – 3-5 тен 400 см² дейін. Электродтың аумаѓы гидрофилды астарын кµлемімен өлшенеді.

Єсер ету интенсивтігін тоќтыњ к‰шімен (мА) аныќтайды. Максималды берілетін тоќтыњ к‰шіњ тоќтыњ тыѓыздыќ кµрсеткіші бойынша есептейді, яѓни активті электродтыњ 1 см² аумаѓына келетіњ тоќтыњ к‰ші (мА/см²). Максималды тоќтыњ к‰шін есептеу ‰шін тоќтыњ тыѓыздыѓыњ электродтыњ кµлеміне кµбейту керек, яѓни астарыњ кµлемін санына. Тоќтыњ тыѓыздыѓын тањдауы активті элктродыњ аумаѓына, єсер ету жеріне, жеке сезімділігіне, науќастыњ жасына, жынысына тєуелді болады. Электродтыњ кµлемі кµп болса, тоќтыњ тыѓыздыѓы аз болу керек. Егер єр т‰рлі кµлемді электродты ќолданса, тоќтыњ к‰шін кішкентай электродтыњ аумаѓы бойынша санайды. Ал егер екі анод пен екі катод ќолданса, тоќтыњ к‰шін есептеу ‰шін осы электродтардыњ ќосынды кµлемін алады.

Тоқтың тыѓыздыѓы жалпы жєне сегментарлыќ єдістемелерде 0,01-0,05 мА/см² аспау керек, ал жергілікті єдістемесінде - 0,05-0,1 мА/см², балаларѓа – 0,02-0,07 мА/см². Тоқтыњ мµлшеруі науќастың сезіміне тєуелді болады. Процедураны µткізгенде науќаста электродты орналасу жерінде инелеу сезім пайда болады. Процедураның уаќыты – 10-15 мин. тан 30-40 мин дейін. Курсына - 10-20 процедура, к‰нде немесе к‰н ара µткізіледі.
Гальванизация мен дєрлік электрофорезді µткізу єдістемелер мен техникасы.

1.

3.

4.

арнайы єдістемесі офтальмологияда ќолданатын кµз-мойынныњ артынѓы жаѓы , 5 сурет – арнай єдістемесі тµрт камералыќ ванна

Арнай єдістемесінде-тµрт камералыќ ваннаны ќолданады. Осы кезде науќастыњ ќол-аяќтарын фаянсты ванночкаѓа салады, су толтырады электрод арќылы гальваникалыќ тоќ беріледі. Офтальмологияда гальванизациямен дєрілік электрофорез процедурасыњ µткізу ‰шін кµз ванночкаларды ќолданады. Дєрілік электрофорезі техникасында тоќтыњ жолында (науќастын денесі мен электродтардыњ арасында) дєірлік заттардыњ ерітіндісін орналыстырады. Осы єдісінде ќосымша астарын (фильтрлі ќаѓаз, марля) дєрілік ерітіндіге малып алып тікелей денеге салады, ‰стіне гидрофильды астарымен электродтарды орналыстырады. Дєрілік заттарды енгізгенде онын полярлыѓына ќарайды, себебі дєрілік заттыњ ќандай полярлыѓы болса, сол полюстан дєрі адам аѓзасына енгізіледі. Процедураныњ техникасы тура гальванизациядаѓы секілді. Процедурадан кейін ќосымша астарын алып тастайды. Катод пен анод электродтарда гидрофильды астарлар бµлек болу керек. Оларды процедурадан кейін жаќсылап к±бырлы сумен жуып, стерильдеп, кептіреді. Єр полюстаѓы гидрофильды астарын бµлек жуып, ќайнатады.

ЄДІСТЕМЕЛЕРІ

1.Вермель бойынша жалпы гальванизация мен дєрлік электрофорезі. 300 см² аумаќты электродты жауырындар аралык жеріне ќояды, ал екіге бµлінген екінші электродты 150 см² аумаќты екі аяќтардыњ балтырларына орналыстырады. Тоќтыњ к‰ші 30 мА дейін, уаќыты-15-20 мин, к‰нде немесе к‰н ара. Курсына 12-20 процедура.

2.Щербак бойынша жаѓа аймаќтын гальванизация мен электрофорезі. Жаѓа тєрізді 600-800 см² аумаќты электродты арќа жаѓына иыќтар жєне алдынѓа жаѓынан буѓана аймаѓына орналыстырады, екінші тµрт б±рышты 300-400 см² аумаќты электродты бел-сегіз кµз аймаѓына ќояды. Токтын к‰ші -15-20 мА, уаќыты -10-15 мин, к‰нде немесе к‰н ара. Курсына 15-20 процедура. Осы єдістемесін невроздарда атеросклероздарда, гипертония мен гипотония ауруларында, мойын остеохондрозында ќолданады.

3. Кіші жамбас аймаѓын гальванизация мен электрофорезі (Щербаќ бойынша). 400 см² аумаќты электродты бел-сегіз кµз аймаѓына орналыстырады, катодтыњ клеммасына ќосады. Сандардыњ алдынѓы жаѓына 200 см² аумаќты екі анодты орналыстырады. Тоќтыњ к‰ші 15 мА дейін, уаќыты-10-30 мин, к‰нде, к‰н ара. Курсына 20 процедураѓа дейін. Осы єдістемесін кіші жамбас м‰шелерін, аяќтардыњ тамырлар аураларында ќолданады.

4.Омыртќа жотасына ±зыннањ гальванизация мен электрофорез. Аумаѓы 150 см² бір электродты тµменгі мойын омыртќалар аймаѓына, екінші 150см² аумаѓы электродты бел-сегізкµз аймаѓына орналыстырады. Тоќтыњ к‰ші 10-15 мА, уаќыты-15-20 мин, к‰нде, к‰н ара. Курсына 15-20 процедура. Осы єдістемесін перефериялыќ нервтер, б‰лшыќ еттер заќымдалѓанда ќолданады.

5. Кµлденен єдістемесі. Єсер ету аймаќтарѓа тєуелді болатын аумаќты электродтарды дененін ќарама-ќарсы жеріне орналыстырады. Электродтардыњ шеттерін ара ќашыќтыѓы - электродтыњ кµлделен санынан аз болмау керек. Тоќтыњ тыѓыздыѓы - 0,03-0,1 мА\см², уаќыты- 20-40 минут, к‰нде немесе к‰н ара, курсына-12-15 процедура. Осы єдістемесін буындардыњ, кеуде клетканыњ, бас ми, ішкі м‰шелерін ауруларында ќолданады.

6. Бет аймаѓына гальванизация мен электрофорез (Бергоньоныњ жартылай маскасы). Беттіњ ‰шт‰бті нервтіњ сабаќтарын жолы т‰рінде жартылай маска электродты беттіњ заќымдалѓан жаѓына орналыстырауды жєне оњ полюсты клеммасына ќосады. Екінші электродтыњ аумаѓы тура бірінші электродќа сєйкес, ќарама-ќарсы иыќќа орналыстырады, теріс полюсты клеммаѓа ќосады. Тоќтыњ к‰ші 2-10 мА, уаќыты 10-30 минут, к‰нде немесе к‰н ара. Курсына 15-20 процедура. Осы єдістемесін ‰шт‰бті нервтіњ ауруларында, заќымдауында, жаќтардыњ функциясы б±зылысында ќолданады.

7. Биназальды єдістемесі гальванизация мен электрофорездіњ (Кассиль мен Гращенков бойынша). Науќастыњ м±рынныњ ішіне 1-2 см терендікке ылѓалды маќта томпондарды немесе турундыларды енгізеді, олардыњ аяќжаѓы ‰штарын 2х2,5 см кµлемді клеенкаѓа орналыстырады, оны - ‰стінгі ерін терісіне ќояды. Турундардыњ бос жаѓына металды электродтарды 1х2 см кµлемді ќояды, жєне оны оњ полюска ќосады. Екінші электрод 80-100 см² аумаќты тµменгі мойын омыртќалар аймаѓына орналыстырады, теріс полюска ќосады. Тоќтыњ к‰ші 0,5-2-3 мА, уаќыты-10-20 минут, к‰нде немесе к‰н ара µткізеді. Курсына 10-15 процедура. Интерназальды гальванизацияны асќазан-шек траќтысын м‰шелердін морфофункциональды б±зылыстарда, м±рынныњ ќабыну процестерде (рениттер) ќолданады.

Аталѓан єдістемелерден басќа, арнай єдістемелерді ќолданады: кµзге гальванизация - ванночка-электродтар арќылы, еміздік аймаѓына гальванизация - буда дµнгелек 15 см диаметрлі ортада тесіктері бар электродтар, басќа гальванизация, кіші жамбас мушелеріњ гальванизация - єйелдерге, осында бір электродты ќынап ішіне орналыстырады, екіншіні ќосаѓа аймаѓына, немесе жая с‰йегіне, сонымен ќатар тµрт камералыќ ванна.

6.

8-9



6-7 сурет. Кассиль мен Геращенков бойынша м±рвн ќуысынын шырышты ќабатќа єсер ету єдістемесі (биназальды єдістемесі)

8-9 с‰рет. Вермель бойынша жалпы єдістемесі

10-11 с‰рет. Щербак бойынша жаѓа аймаѓы єдістемесі





Иимпульсты электротерапия

Кезеңдік ‰зіліспен т±раќты тоќты - импульсты тоќ деп атайды.

Импульсты тоќ - жартылай синусты, тµрт б±рышты, ‰ш б±рышты, экспоненсиальды импульстер т‰рінде беріледі. Импульсты тоќ – т‰рімен, импульстердіњ жиіліктігімен, олардыњ ±заќтыѓымен, бірлігімен, жолдамасымен сипатталады.

Аѓзаѓа импульстік иондардыњ физико-химиялыќ єсеріниз негізінде-мембранада иондардың жиналуы мен ритмикалыќ жылжуы жатыр.

Берілген ритмдегі импульстердіњ єсері, єр т‰рлі ж‰йелердің физиологиялыќ ритміне сєйкес келуге м‰мкін.

Импульсты, ритмикалыќ єсердиз ќолайлы т‰рінде, аѓзаныњ функциялары ±заќ уаќытќа саќталынады.

Импульсты тоќтарды келесі єдістерде ќолданады: тµрт б±рышты т±раќта тоќты электор±йќы терапияда, жартылай синусты импульсты тоќтарды –диадинамотерапияда, интерференцтерапияда, синусты модульды тоќтарды- амплитудотерапияда, ауыспалы импульсты тоќты-флюктуоризацияда.

Осы єдістерде ќолданатын импульсты тоќтын ж±мыс жиілігі 1-150 Гц, кернеуі- 100 вольтќа дейін, амплитудалыќ мањыздаѓы тоќтын к‰ші (импульстыњ аландыќ саны бойынша) – бір ден бір неше ондыќ миллиамперметр, импульстыњ ‰заќтыѓы- 0,01 ден 100 мсек.

12 с‰рет. Т±раќты тоќ импульстерін графикты кµрсету

єр т‰рлі импульстер (жалѓыз жєне сериямен): а- тµрт б‰рышты, б- экспонециальды, в- ‰ш б±рышты (ара тістер тєрізді), г- синусоидальды
Аѓзаѓа иампульстыќ тоќтыњ єсеріңде физико-химиялыќ негізі жатыр- иондардыњ ритмикалыќ жылжыуы жєне олардың мембранада жиналу. Импульстік єсері єр т‰рлі ж‰йелердіњ физиологиялыќ ритміне сєйкес келуге м‰мкін. Импульстік, ритмикалыќ єсеріне алѓыс, аѓзадаѓы функциялар кµпке саќталанады.

Импульстік тоќтыњ типтік физиологиялыќ реакциясы- электрод астындаѓы б±лшыќ еттерін ќысќаруы болады. Нерв- б±лшыќ ет аппаратыњ єсерімен бірге импульстік тоқтар ауырсынуды тµмендетеді, трофикалыќ жєне спазмолитикалыќ єсер етеді, орта нерв ж‰йеніњ функциональдыќ жаѓдайын µзгертуге м‰мкін.

Науќас денесіне синусты модульды тоќ ж‰ргізуі, астыңѓы тіндерде мєнді µткізгішті тоќ пайда болады, олар нерв жєне бұлшыќ ет талшыќтарды ќоздырады. Осы реакцияның негізінде нейролемма мен сарколеманың ионды каналдардың потенциалдардың активтілігі. Активтілетін иондыќ каналдардың саны ауыспалы тоќтың модуляциясын жиіліктігіне сєйкестігімен жєне ионды каналдардын кинетикалыќ сипаттамасымен, сонымен ќатар амплитудалыќ модуляцияның тереңдігімең дєлелденген. Ауыспалы тоќтың модуляциясын жиіліктігі тµмен болумен, тербелістердің ұзаќтыѓы кµп болады, ќозу єсері жоѓарлайды. Ал модуляцияның жиіліктігі жоѓары болса, тербелістіњ ұзаќтыѓы аз болады, фактордың ќозу єсері тµмендейді. Ауыспалы тоќтың модуляциясың терендігі кµп болса, ќозу процеске тез жєне баяу активтілікті ионды каналдар ќосылады. Сондыќтан синусты модульды тоќтың нейростимульдеу эффектісі модуляцияның жиіліктігі мен тереңдігінен параметрикалы тєуелді болады. Біраќ, онын тиімділігі тұраќты тоќтан жоѓары, ал диадинамикалыќ жєне флюктуоризивті тоќтан тµмен.

Модуляцияның жиіліктігі єр т‰рлі нерв талшыќтарда импульстердің жиіліктерімен сєйкес болуынан, оларда ритмикалыќ ретті афферентік импульстік аѓымы ќамтамасыз болады , олар орта нерв ж‰йеге барады. Осы синусты модульды тоќтар ауырсынуды жоюда кµп ќолданады.

Кµрсеткіштері: перефериялыќ ќан айналу, нерв-б±лшыќ ет ж‰йеніњ функциялар, тіндердіњ трофикасы б±зылысытарда, созылмапы ќабыну процестер, бет нервтің невралгиясы, балалардын бұлшыќ еттердін стимуляциясында

Ќарсы кµрсеткіштері: онкология аурулары, ж‰рек-тамыр ж‰йеніњ декомпенсация жаѓдайы, жедел жұќпалы аурулар, ќан кетуі, оѓан бейімділігі, ісіктер, іріңді ќабыну процестер, сыныќтыр (консолидацияѓа дейін).

13 сурет. Синусты модульды тоќтардыњ схемасы

Механизмнің єсерінде бас ми ќабыѓына және ќабыќ астындаѓы ќ±рамдарѓа импульстыќ токтың тікелей жєне рефлекторлыќ єсері жатыр. Осы єдістемеде ќолданатын импульстік тоќ бас с‰йек ќуысына кµз тесіктер арќылы кіреді. Тоќтың максимальды тыѓыздыѓы бас с‰йек т‰п тамырлардын жолдарында пайда болады. Ќ±рылѓан µткізгішті ток бас-ми нервтің сенсорлыќ µзектерге жєне бас ми т‰птің гипногендыќ орталыќтарѓа тікелей єсер етеді, осы бас ми ќабыѓына кµтерілу активтік єсерін тµмендетеді жєне ішкі тежеуді к‰шейтеді. Ол тоќтың импульстері бас ми биоэлектрикалыќ активтілігіне сєйкес болуынан да болады.

Бас ми ќабыѓында тежеу процестерінің к‰шеуімен бірге, ќабыќ астындаѓы ќ±рамында серотонин жиналады,ол шартты-рефлекторлыќ ќызметін жєне эмоциональдыќ активтілігін тµмендетеді. Науќаста ќалыѓу жаѓдайы жєне ұйќы пайда болады. Рефлексогенды аймаќтарды электрстимульдеу импульстыќ тоќтың орталыќ гипногенды эффектісін к‰шейтеді, осы жоѓарѓы нерв ќызметін ќалыптастырады жєне т‰нгі ұйќыны жаќсартады. Сонымен ќатар ішкі м‰шелер мен тіндердін ќызметтеріне реттеу єсер етеді, парасимпатикалыќ нерв ж‰йесі трофикалыќ єсерін активтілігін жаќсартады. Осы тамырлардың жоѓарѓы тонусын тµмендетеді, микроциркуляциялыќ арнада транспорттыќ процестеріңді, ќанда оттегі сиымдылыѓын жоѓартады, ќан жасап шыѓаруын стимульдейді. Импульстыќ тоќтар сыртќы тыныс алуды терењдетеді жєне минуттік кµлемін жоѓарылатады, асќазан-шек трактысын, бµліну жєне жыныс ж‰йеінің секрециясын жаќсартады, зат алмасу процестерін ќалпына келтіреді.

Кµрсеткіштері: ауруының негізінде дегенеративті процестер жатса, тиімді болады 5-20 Гц импульстін жиіліктігі, ал ауруынын негізінде орталыќ нерв ж‰йеунің функциональдыќ б±зылыстары болса, тиімді 60-120 Гц импульстік жиіліктігі. Токтың к‰шін науќастың сезімімен µлшенеді- жењіл вибрация.

Кері кµрсеткіштері: ќатерлі ісіктер, ж‰рек-тамыр ж‰йесін декомпенсациясы, ќас терінің аурулары, жеке тоќќа жаѓымсыздыѓы.

Процедураны µткізу техникасы мен єдістемесі.

Процедураны µткізу ‰шін арнайы масканы ќолданады, онда тµрт металды ‰йяны резинкалы лентаѓа бекітеді. Электродтыњ ‰йясына ылѓалды маќта астарды салады. Масканы науќасќа жабыќ кµздер ‰стінен салады ( кµз-ш‰йде єдістемесі ). Кµздерге орналыстырѓан злектродтар теріс зарядталѓан, ал ш‰йде жаѓында он зарядталѓан. Тоќтын к‰шін науќастын сезіммен реттейді, кµздер электродтар астында жаѓымды ‰саќ вибрация сезу керек. Тµмен жиілікті импульсты тоќќа адам тез ‰йренеді, сезімі тµмендейді, сондыќтан тоќтын к‰шін біртіндеп жоѓартады жєне тµмендетеді. Процедураныњ уаќытында науќаста жењіл жаѓымды инелеу, тербелеуді сезеді, басы айналады, ќажу пайда болады, сосын ±йќыѓа кетеді.

Процедураныњ ±заќтыѓы 30 минуттан 2-3 саѓатќа дейін, б±л ауруѓа байланысты, к‰де, немесе к‰ніне екі рет µткізуге болады. Емдік курсы 10-15 процедура

Процедураны бµлек, жаќсы желбіреткен, тыныш, ќаранѓы бµлмеде µткізеді. Науќас шешініп, бос т‰рде жату керек.

15 с‰рет. Электро±йќы процедурасын єдістемесі

Негізгі ќасиеті электротерапияның осы т‰рін – ауыспалдыѓы бір тактты токтың - 50 имп/сек жєне екі тактты тоќтың - 100 имп/сек, осынын ќолайлы т‰ріне кең диапазоны єсері пайда болады. Диадинамикалыќ тоќтыњ 7 т‰рі бар, олар м‰шелерге мен тіндерге єр т‰рлі жєне єр жолдамалы єсер етеді.

Бір тактты (ОН): немесе бір жартылай кезеңдік тоќ ќ±рамында - бір синусты жарты толќын 50 имп/сек жиілігімен импульсты тоќ. Бұл тоќ - ќозѓалыс пен сезімталдыќ сфераѓа айќын ќозу єсер етеді, сонымен ќатар кешікті тежеуін шаќырады.

Ауырсынуды жою єсері кеш пайда болады, біраќ ±заќ уаќытќа саќталынады. Науќас электродтардыњ астында к‰шті ‰здікті вибрацияны жєне тұраќты ену ќысымды єсерін сезеді.

Бір тактты ток кµрсетіледі: созылмалы жєне жай аѓатыњ процестердегі ауырсынуда, бұлшыќ ет электрогимнастика т‰рінде, єсіресе жазыќ б±лшыќ еттердіњ атрофиясында, тонусының тµмендеуінде.

Екі тактты (ДН)- екі фазалыќ тоќ, оныњ ќ±рамында импульстыњ жиіліктігі 100 имп/сек екі синусты жартылай толќын жатыр.

Сезімталдыќ сфераѓа - айќын кµњілсіздік єсер етеді, ал ќозѓалыс сфераѓа - єлсіз кµњілсіздік єсер етеді. Екі фазалыќ тоќ аз тітіркену єсер етуден, ол науќасќпен жаќсы кµтеріледі, сондыќтан диадинамикалыќ процедураның басында ќолданады. Осымен науќастыњ психикалыќ жєне физикалыќ дайындығы жаќсы болады.

Науқас электродтардыњ астында ±саќ вибрацияны жєне электродтар т‰сіп барады, жылжыйған сияќты єсерін сезеді.

Екі фазалыќ тоќты ќолданады: айќын ауырсыну синдромында, спастикалыќ ауырсынуда, перифериялыќ ќанайналуының б±зылысында, перифериялыќ нерв ауруларында.

Тіндердіњ осы тоќтарѓа сезімталдыѓы тµмендемеуі ‰шін жєне емдеудіњ тиімділігін жоѓарту ‰шін тоќтардыњ модульдеу єдісін ќолдану керек.

Ќысќа кезенімен модульдеген тоќ (КП) - бұл єр секунда сайын бір фазалыќ жєне екі фазалыќ тоќтардыњ ауысуы. Аз тітіркену єсер етеді, науќастар жаќсы осы тоќты кµтереді. Осы тоќты трофикалыќ б±зылыстарда, жараќаттан кейінгі ауырсынуда, ісіктерде, байламдардыњ созылуында ќолданады.

Ұзын кезенімен модульдеген ток (ДП) - бұл бір жєне екі фазалыќ тоќтыњ ‰здіксіз ауысуы, єсер ету ‰заќтыѓы 12-16 секунда. Ұзын кезеңімен модульдеген тоќ ‰лкен терапевтикалыќ эффектіде єсер етеді, себебі тітіркену єсері онын ұзаќтау болады жєне науќастар оны нашар кµтереді. Сондыќтан, оны айќын ауырсынуда, спазмдерде, айќын тітіркенуіде ќолдануѓа кепілдеме берілмейді. Осы тоќты кеңінен ќолданады - тегіс бұлшыќ еттің атониясында, асќазан - шек тракттыњ атониясында.

Диадинамикалыќ тоќ аѓзаныњ тіндерін, ±лпа ќабыќтаѓы ±лпаныњ ішінде жєне ±лпа аралыќ кеністегі иондардыњ ќалыпты ара - ќатынасыњ µзгертеді. Осы µзгерістер айќын катод астында болады.

Диадинамикалыќ тоќтың єсерінен орта жєне перифериялыќ нерв ж‰йесініњ функциональды активтілігі жоѓарылайды. Токтыњ єсерінен ритмикалыќ бір ќалыпты импульсацияныњ аѓымы жолдамалы болады. Осы кезде бас мида электротоќтыњ єсерінен эндорфиндердіњ дєрежесі жоѓарлайды. Эндорфиндер - ауырсынуды жою ќасиеті ж‰зден артыќ, порфинге ќараѓанда. Сонымен ќатар, импульстыќ тоќтың єсер еткен жерінде ќан айналуы жаќсарады. Б‰л ишемия ќ±былыстарын, тоќырау жєне периневральды ісіктердің азайуына єкеледі. Б±лар - ауырсынудыњ себептері.

Диадинамикалыќ тоќтар жаќсы єсер етеді, асќазанныњ негізгі функцияларына - секреторлы, эвакуаторлыќ, экскреторлыќ жєне моторлыќ функциялары жаќсарады.

Диадинамикалыќ токтыњ емдік єсерлері: ауырсынуды жою, тіндердіњ трофикасын жєне ќан айналуын жаќсарту, ќозѓалу функциясын ќалыптастыру, нерв ж‰йесінің функциональды жаѓдайы жєне реттеу ќасиеті жаќсарады.

Аппараттары: СНИМ-1, ТОНУС-1, ТОНУС-2, Диадинамикалыќ ДД-5А (Францияныњ), Бипульстар (Болгариянікі), ал электростимуляцияѓа арнайы аппарат-тары "Стимул-1", "Эндотон-1".

Процедураны µткізу техникасы мен методикасы.

Диадинамотерапия процедурасын єсер ету аймағына ќарап, науќасты жатќызып жєне отырѓызып µткізеді. Процедураныњ єдістемесін єр науќасќа жеке тандайды, патологиялыќ ошаќтыњ орналасу жеріне себепті.

Диадинамотерапияда тµрт б±рышты электродтарды ќолданады, оларды науќастыњ денесіне гидрофильды астарымен бірге бекітеді. Тура гальванизация процедура секілді, сонымен ќатар арнай н‰ктелі ќол ‰стаѓышпен электродтарды ќолданады. Активті электродты ауырсыну жерге ќояды, екінші электродты - ауырсынуын жайылу жолына. Электродтардыњ полярлыѓын µзгертіп, процедураныњ уаќытында диадинамикалыќ тоќтыњ 2-4 т‰рін ќолданады. Науќаста инелеу, к±йу, вибрация сезімдер пайда болпады, олар айќын катодтың астында болады.

Процедураныњ ±заќтыѓы - 6-10 минут. Айќын аурсынуда - процедураны к‰нде µткізеді, басќа жаѓдайларда - к‰н ара, курсына 6-10 сеанс. Ќайталау курсын 15-20 к‰н µткеннен кейін таѓайындауѓа болады.

Диадинамикалыќ тоќтардыњ кµмегімен жергілікті анестетикалыќ заттармен электрофорезді µткізуге болады, енгізетін иондардыњ жєне бµлшектердіњ полярлыѓына ќарап (катиондарды катодтан, аниондарды анодтан енгізеді). Осындай электрофорезде анестезияныњ ұзаќтыѓы кµбірек болады, дєрілік электрофорез єдісімен салыстырѓанда.

Диадинамотерапияныњ тиімділігін жоѓарылату ‰шін оны бір уаќытта индуктотермиямен, дєрлік электрофорезбен ‰йлестіруге болады.

Флюктуоризация - емдік маќсатында синусоидальды ‰здікті тоќтыњ аздаѓан к‰ш т‰суін ќолдану, аз к‰шін, амплитудасын жєне жиілігініњ шамамен 100-2000 Гц аралыѓында ретсіз ауысуы. Бұндай тоќты ќолданѓанда, ұлпаныњ тітіркендіргіш сезімталдыѓы тµ-мендейді. Үздікті тоќ жұќа миелинизирленген жєне миелинизирленбеген . Аб жєне С типті талшыќтар арќылы терініњ афферентті ќозуын туѓызды. Бұныњ салдарынан туындайтын асинхронды афферентті поток ауру ошаѓында импульсті басып, єсер етуші бөлігінде жергілікті анальгезияны туѓызады. Осы афферентті поток бас-миыныњ артќы м‰йізшесіне жетіп, регионарлы ќанайналым к‰шеюі мен нейротрофикалы активация єсері ұлпаларда сегментарлы-рефлекторлы реакцияны туѓызады. Нерв аяќтамаларыныњ тітіркенуі жоѓарылап, ұзаќ єсер етуін тежеп, парабиоз салдарында нерв аяќтамаларында сезімталдыќты туындатады. Рефлекторлы жауаппен флюктуирлеуші тоќ жергілікті реакцияны туѓызады. Миофибрилдердіњ аритмиялыќ фибриляциясын стимулдеуші яѓни 1,5 мА/см² жоѓары тыѓыздыќтаѓы тоќ б±лшыќ еттіњ хаотикалыќ ќозѓалысына µтіп, заќымданѓан ұлпалардыњ тамыр эндотелий өткізгіштігініњ к‰шеюіне єкеледі. Б±лшыќ ет талшыќтарыныњ фибриляциясы ќабыну ошаѓындаѓы кровоток пен лимфооттокты активтендіреді жєне ұлпалардаѓы репарациялыќ процесті активтендіреді. Флюктуоризациялаудан туындаѓан тамырлардыњ кењеюі, ќысќа мерзімде (іќ мин ішінде) терініњ электрод орналастырѓан жерінде гиперемия мен ±лпада ќ,њ^о ќызудыњ к‰шеюіне єкеледі.

Ретсіз ауыспалы электр тоѓыныњ амплитудасы мен жиілігі эпидермистіњ (шиповатый) б‰ртікті ќабатындаѓы клетка ядроларыныњ ісінуін туѓызады. Жараќат эпителизациясын стимулдейді. Бұндай тоќтар іріњді ќабыну ошаѓыныњ шектелуін туѓызып, клеткалыќ иммуногенез бен полиморфты-ядролы лейкоциттіњ фагоцитарлы активтілігініњ кұршеюін туындатады. Бұл спецификалыќ емес резистенттілік факторы мен репаративті регенерацияныњ жєне ұлпалардыњ грануляциялы кобеюін тездетеді.

Емдеу эффектісі: жергілікті анальгетикалыќ, жергілікті миостимулирлеуші, ќабынуѓа ќарсы, нейротрофикалыќ.

Көрсеткіштері: перифериялыќ нерв ж‰йесініњ ауырсыну синдромды ауруларында, каузалгия, нейромиозит, миальгия, глоссалгия, невралгия, остеохондроз.

Сонымен ќатар тіс экстракциясынан (ауруынан) кейінгі ауру, ауыз ќуысыныњ жеделдеу жєне созылмалы ќабыну процестерінде, созылмалы ќабыну-дистрофиялыќ процестерде, оперативті емдеуден кейінгі абсцесс пен флегмона, самай-төменгі жаќ буын артриті, сальпингоофорит болып табылады.

Кері көрсеткіштері: тромбооблитерирлеуші ауруларда, вибрациялы ауру, электр тоѓын көтере-алмауда, өай ішіндегі миокард инфарктісінен кейінгі жаѓдайда.

Параметрі. Флюктуирлеуші тоќ - апериодикалыќ дыбысты жиілікті тоќтыњ ретсіз ауыспалы ќысќа мерзімдегі импульстері арќылы т‰сіндіріледі. Оны АСБ-2-1 аппарат кµмегімен алады. Флюктуоризацияда гальванизациядаѓыдай электродты ‰зыннан немесе кµлденен ќолданады. Флюктуирлеуші тоќпен емдеу ‰щін ауырсынуды басатын АБС-2-1 аппараты ќолданылады К‰ш т‰су диапазоны - 100 В, ал тоќтыњ тыѓыздыѓы 3мА/см² тењ. Стоматологияда тасымалдаушы аппарат ФС -100 ќолданылады. Б±л аппараттар негізінен бірдей, тек оларды ќолданылатын электродтардыњ өлшемдерінен ажыратады.

Бұл єдісте флюктуорилеуші тоќтыњ формасын ажыратады:

1. екі полярлы симметриялы флюктуоризациялыќ тоќ

2. екі полярлы симметриялы емес флюктуоризациялыќ тоќ

3. бірполярлы симметриялы флюктуоризациялыќ тоќ

Екіполярлы симметриялы флюкт. тоќ - амплитуда мен жиіліктегі хаотикалыќ ауыспалы импульстердіњ оњ полярлыда яѓни теріс полярлыдаѓыдай бірдей таралуы.

Екіполярлы симметриялы емес флюкт. оќ - ‰здіксіз келесі амплитуда мен жиіліктегі хаотикалыќ ауыспалы импульстердіњ теріс полярлы бірдей емес амплитудада таралуы.

Бірполярлы симметрилы флюкт. Тоќ - ‰здіксіз келесі амплитуда мен жиіліктегі хаотикалыќ ауыспалы импульстердіњ бір полярлыда, ал екінші таралуы байќалмайды. Мұндай бір полярлы єсер етуші тоќ ионды дєрілік заттарды енгізгенде яѓни флюктуофорезде ќолданады.

Дозиметрия. Тоќтыњ интенсивтілігінз - негізгі параметрмен аныќтайды: уаќыты, тоќ интенсивтілігі жєне емдік курсыныњ процедура саны. Алѓашќыда белгілі бір тоќты алады. Єсер ету уаќыты 5-15 мин., аурудыњ ауырлыѓына байланысты. Процедура интенсивтілігі тоќтыњ тыѓыздыѓына, яѓни тоќ мµлшеріне 1 мА/см² Тоќтыњ тыѓыздыѓына байланысты. Флюктуоризация дозасыныњ 3-т‰рін ажыратады: кіші -1 мА/см², ‰лкен- 2 мА/см², жоѓарыз. Процедураны ж‰ргізгенде науќастыњ субьективті сезімталдыѓын байќау керек. Аз дозалы активті электродта инелеу жєне шымшылау, немесе єлсіз к‰ю, орташа дозалы-бұлшыќ ет беткейінде єлсіз вибрация, ‰лкен дозалы-электродаралыќ кењістіктегі терењ жєне беткей асинхронды вибрация сезімдер болады.

Емдеу курсы - 3-15 процедур, к‰нде немесе к‰нара.

17 с‰рет. Флюктуоризация єдісін аппаратыв ДГ^К-9-1 OfiTkarnpHMf* n

Уаќытымен процедура стрелкасы милиамперметр ќозѓалысты кµрсетеді, амплитуда тоѓы т‰раќты µзгеріп турады. Милиамперметр кµрсеткіші салыстырмалы, оны 10-50 кµбейту керек. Процедура аяќталѓан соњ, ручканы "О" апарып, "сеть " сµндіріп немесе суырып, электродты науќастан алады.

Франклинизация - бұл жоѓары кернеулі т±раќты электр тоѓымен наукас аѓзасына єсер ету. Адам аѓасындаѓы электр алаңыныњ кернеулігі осы єдісте 10 мВ/м ќұрайды. Осыдан амплитуда алањдары дипольді биологиялыќ молекулалардыњ ориентациясын жєне плазмалема поляризациясын айтарлыќтай өзгерте алмайды. Адам кеудесініњ жоѓарѓы жартысында 5-10 Ам² тыѓыздыќты ќ±райтын єлсіз тоќ µткізгіштік пайда болады. Мұндай тыѓыздыќтаѓы тоќтар тері жєне шырышты ќабыќшалардаѓы, нерв аяќшамаларыныњ, претерминальді аймаќтарыныњ µткізгіштігі мен ќозѓыштыѓын тµмендетеді. Осы талшыќтардыњ бµлігі ауру сезімталдыѓының µткізгіштіктері болатынын есепке ала отырып, олардыњ функциональдыќ ќасиетініњ µзгеруі зудтыњ азаюына жєне беткей орналасќан ауру ошаѓыныњ аддерентті импульсация аѓымын тµмендетеді. Аксон-рефлекс механизмі бойынша тері афференттерініњ тітіркенуі микроциркуляциялыќ арнаныњ екі фазалы өзгеруіне әқеледі. Артериялар мен капиллярлардыњ ќысќа уаќытты спазмы (1-1,5 мин). Кейінен олардыњ ±заќ уаќыт кеңеюіне ауысады.

Жергілікті ќан айналым к‰шеюі мен трофикалыќ жєне тактильді сезімталдылыѓының ќалпына келуіне желеді. Соматосенсорлы ж‰йеніњ зоноактивті нерв тамшыќтарындаѓы афферентті импульс жиілігініњ томендеуі. Орталыќ к‰йке ж‰йесініњ жоѓары жатќан бµлімдеріне келетін импульс аѓымдарын шектейді жєне ќыртыс, ќыртыс асты орталыќтаѓы тексеуші процесстердіњ к‰шеюіне еледі. Нєтижесінде науќастың артериялыќ ќысымы төмендейді, тыныс алу жиілігі азаяды. Оныњ терењдігі артады жєне ќарсылыѓындыѓын тµмендейді, ж±мыс ќабілеттілігі артады. Жауаптыќ реакция єсер ету орны мен ауданына байланысты жєне де науќастыќ вегетативті эмоциональді статусына байланысты. Яѓни франклинизация ваготронты єсер кµрсетеді. Жаѓа аймаѓына батталѓан электрон аѓымы вегетативті ж‰йке ж‰йесініњ симпатикалыќ бµлімдерініњ ќозѓыштыѓын арттырады.

Емдік єсерлері: Седативті, актопротекторлы, анальгетикалыќ, тамыркењейткіш.

Көрсеткіштері: ОЖЖ-њ функциональды аурулары (невростения, астеникалыќ жаѓдай, бас саќинасы, ұйќыныњ б±зылуы) парестезия, гиперстезия, нейроциркуляторлы дистония гипертоникалыќ тип бойынша. Гипертония ауруының 1-2 кезењі, тері зуды, нейродермит, трофикалыќ жаралар, ќажыѓандыќ, жұмыс ќабілеттілігініњ төмендеуі.

Кері көрсеткіштері: депрессиялыќ жаѓдайлар, ОЖЖ-њ органикалыќ аурулары, ми ќан айналымыныњ жедел бұзылыстарынан кейінгі кезењ (алѓашќы 3-ай).

Параметрлері: Жалпы франклинизация кезіндегі электродта пайда болады. Тұраќты кернеулік 30-40 кВ. Ал жергілікті єсер еткенде 10-20 кв, ал тоќ к‰ші 1мА аспайды. Б±л процедуралар мына аппараттармен жасалады А 5-3-1 жєне А-5-3.

Єдістемесі: Франклинизацияны жергілікті, жалпы жєне топты єдістермен жасайды. Жергілікті єдісте электродты заќымдану ошаѓынан 8-10 см ќашыќтыќта орналастырады. Ал жалпы єдісті т±раќты электр алаќымен жасаѓанда (электростатикалыќ душ)

Басќа арналѓан - рмекий электроды ќолданылады. Оны науќас басыныњ шашты бөлгінен ара ќашыќтыѓы 15 см ден кем болмау керек. Бұл процедураны µткізу ‰шін науќасты аѓаш орындыќќа отырѓызып денесіндегі металды заттарды алып жастайды (саѓат, заќамса, сырѓа).

Бұл кезде науќастаѓы сезім самал соќќандай болады. Бұл процедуралар к‰ніне не-месе к‰нара 10-15 минуттай жасалады. Курсында 10-15 процедура. Ќажет болѓан жаѓдайда франклинизация курсын жергілікті єдістемесін 1-2 ай, ал жалпы єдістемесі - 5 ай.

Аталѓан емдеу єдістері бір бірінен тербелестердін жиілігімен (ж‰з килогерцтен мын килогерцке дейін), энергияны беру т‰рімен жєне электродтардыњ ќ±рлысымен айырылады. Физиотерапевтикалыќ аппараттарында жоѓарѓы жиілікті тербелестер жоѓарѓы жиілікті генераторлармен шыѓарылады, оныњ ен мањызды бµлігі-тербелесті контуры. Науќасќа єсер ету ‰шін жоѓарѓы жиілікті аппараттарда терапевтикалыќ контурды ќолданады, ол тербелес контурымен байланысады. Осыдан жоѓарѓы жиілікті энергия науќасќа арнайы электрод арќылы жіберіледі – конденсаторлы пластинкалар, индукторлар мен сєулелендіргіштер.

Адамныњ аѓзасында кµп мµлшерде: Na, Ca, Mg, K иондары жєне аќуыз молекулары жиналѓан, оларда µзіне тєн электрикалыќ заряды бар. Ауыспалы тоќты бергенде электродтар арасында электрикалыќ µріс пайда болады, онда зарядталѓан бµлшектер жылжып орынын ауыстырады: катиондар катодка, ал аниондар анодка ќарай жылжиды. Б±л кµрніс ауыспалы тоќтын єсерінен аз уаќытќа саќталады, зарядталѓан бµлшектер ќайтып жылжижы. Сонымен зарядталѓан бµлшектер маятник тєрізді тербелесті шаќырудан тіњдердін электроµткізгіштігін ќамтамасыз етеді.
Ультра жоѓарѓы жиілікті терапия (УЖЖ – терапия) - емдік єдісі, єсер етуші факторы-ультражоѓарѓы жиілікті электр аланы (40,68 мГц 27,12 мГц), ол науќастарѓа конденсаторлы п ластинкалар арќылы беріледі.

Ультра жоѓарѓы жиілікті электр аланы жоѓары ену ќасиетіне тєн. Жылудан баска ультра жоѓарѓы жиілікті электр аланыњ єсерінен осцилляторлыќ эффектісі пайда болады, єсіресі жылыулыќ емес жєне жай жылу мµлшерінде. Егер жылу мµлшері - µрістіњ ќуатына тєн, ол аппаратпен реттелінеді, ал осцилляторлыќ эффектісі єрќашан бар. Аѓзада жергілікті мен жалпы реакциялар ультра жоѓарѓы жиілікті электр µрісте бір бірімен байланысты.

Ультра жоѓарѓы жиілікті-терапияныњ ќабынуѓа ќарсы єсері келесі факторларѓа байланысты: бактериальды ұлпалардыњ µмірс‰руі фазалары тµмендейді, иммунология процестіњ к‰шейу, лейкоциттердіњ, макрофагтордыњ, фибробласттардыњ активтілігі жоѓарлайды, антиденелердін µнімі жоѓарлайды, рН тµмендейді, микроциркуляция жоѓарлайды, ќабыну тіндерде осмосты ќысымы тµмендейді, сондыќтан ќабынуѓа ќарсы єсері жаќсы жедел мен жеделдеу фазасында кµрінеді. Ұзаќ уаќытта удьтра жоѓарѓы жиілікті электр µрісті ќолданудан - байланыс тінніњ ұлпалары тез ќ±рылады, осы єсіресе керекті, ќ±рамыњ заќымында. Ультра жоѓарѓы жиілікті µріске нерв ж‰йе сезімді, осы нерв ±лпаларын регенерациясын жоѓарлауында жаќсы; ауырсыну сезімі тµмендейді, асќазанныњ, шектердіњ, µттіњ, бронхтардыњ тегіс бұлшыќ еттіњ антиспастикалыќ єсері айќын болады. Оларда ќанайналу, газайналуы к‰шееді.

Аппараттар: УВЧ-2М, УВЧ-62, УВЧ-30, "Минитерм", "Ундатерм "- ќуаты 3-80 Вт дейін, жиілігі 27,12 мГц, "Экран-1-2" - ќуаты 300 Вт.

Процедураныњ ±заќтыѓы балаларда 5 мин,‰лкен адамдарѓа –10-15-20 мин курсына 5-8-10 процедура, к‰нде немесе к‰н ара –тізіледі.

Кµрсеткіштері: єр т‰рлі м‰шелердегі жедел ќабыну процестер, нервтіњ, жұлынныњ заќымдалуы, трофикалыќ процестердіњ б±зылуы.

Ќарсы кµрсеткіштері: ќапшыќталѓан ірінді процестер, ќатерлі ісіктер, ќан кетуге бейімділік, Ш- дєрежесі кан айналуын жеткіліксіздігін.

18 сурет. УВЧ-66 аппараттыњ жалпы т‰рі

19 сурет. УВЧ-66 аппараттыњ жалпы жобасы

УЖЖ-терапия

Дарсонвализация - б‰л жоѓарѓы жиілікті (110 кГц) жоѓары кернеуі (20 кВ) жєне аз к‰шті (0,2 мА) ауыспалы импульстік синусты тоќты емдік маќсатта ќолдану, жоѓары жиілікті тоқтардыњ импульстері бірінін артынан бірі ж‰реді 50 рет 1 секундта жєне т‰рі конырау - тєрізді.

Жергілікті дарсонвализацияда электрод пен терініњ арасында жай немесе ±шќын (искра) разряд пайда болады, ол тітіркену мен к‰йікті єсер етеді.

Жалпы дарсонвализация науқасты соленоидка орналыстырады жєне жоѓарѓы жиілікті (440 кГц), кернеу жоѓары к‰ші аз электромагнит µріспен єсер етеді. Біраќ ќазіргі кезде осы єдісті аз ќолданады, себебі осыѓан арнай аппаратты шыѓармай ќойды. Дарсонвализация процедурасын µткізу ‰шін "Искра-1", "Искра -2" аппараттарды ќолданады.

Б±л аппараттар электроќаупсіздік бойынша 1 класска жатады, сондыќтан жермен ќосу керек. Процедураны вакуумды электрод арќылы µткізеді (олар болады сањырауќ±лаќ тєрізді, ‰лкен жєне кішкентай ќ±лаќќа, вагинальды, ќызылиектік, тараќ тєрізді, ректальды ‰лкен мен кішкентай).

Аппаратты электрожелістен алыптастамай 8 саѓат ќолдануѓа болады (20 минут-ж±мыс, 10 мин ‰зіліс ), егер процедуралар бірінен соњ бір ж‰рсе "Сеть" ручканы сµндіруге кепілдіме берілмейді. Ќолданѓан электродты сабынмен жуып, цоколіне дейін банкаѓа салып ќояды 70% спиртке. Электродтарды ќайнатуѓа болмайды.

Мөлшері. Дарсонвализацияны уакыты, разрядтыњ интенсивтігі жєне процедуралардыњ саны бойынша мµлшерілінеді.

Жергілікті дарсонвализацины 600 см² аумаќќа µткізеді 2-20 мин., разрядттыњ интенсивтігі- аз, орташа, жєне ‰лкен болады. Разряды аныќталады - науќастаѓы субьективті сезіммен, немесе кернеуін ручкасы 3,5, жєне 8 негізінде болуымен. Курсына 3-30 процедура таѓайындайды.

Процедураны µткізу техникасы: дарсонвализацияны екі єдістемесі бойынша µткізеді – контактты мен дистантты.

Контактті єдістемесінде - электроды тікелей теріге немесе шырышты ќабатќа єсер етеді, тыныш разряд пайда болады, ол наукаста субьективті сезімді шаќырмайды.

Егер патологиялыќ ошаќтыњ аумаѓы кµп болса, электрод жаксы жылжу ‰шін теріге талькты себеді, ал ылѓалды болса - жаќсылап ќ±рѓатады. Вакуумды электродты линейді жєне дµњгелетіп жењіл, теріден алмай єсер ету аймаќта жылжытады.

Дистанционды єдісінде электродты патологиялыќ ошаќтыњ ‰стінен ауа сањылауымен (1-2 см) орналыстырады, онда ±шќын пайда болады, оныњ к‰ші сањылауын санына тєуелді.

Контакты мен дистантты єдісінде лабильды жєне стабильды єдістемесін ќолданады. Егер патологиялыќ ошаќтыњ аумаѓы орташа болса - лабильды єдістемесін ќолданады, ал ошаќтыњ аумаѓы аз болса электродты жылжытпай стабильды т‰рде ±стап отырады.

23 сурет. Дарсонвализация аппараты “Ультратон ТНЧ-10-1” жалпы т‰рі

24 сурет. Бас ауруларындаѓы дарсонвализация

25 сурет. “Искра-1” аппараттын схемасы :

а- шыѓу кернеуін реттеу ручкасы, б-сµндіргіш, в-сигнал лампочкасы, г-тоќтын к‰шін реттеу ручкасы, д- электродтарды ќосу ‰йясы

26 сурет. Тік шектіњ дарсонвализациясы

Осциляторлыќ эффектісі єлсіз, ал жылу пайда болу эффектісі айќын. Тіндердіњ t ^о +1-3^оС жоѓарлайды. Тамырлар кенееді, артериальды ќан ќысымы тµмендейді, ќањ–, лимфа - айналуы жаќсартады, ±лпа мембраналарыњ енуі жаќсартады, буындар мен сіњірлерде коллагенды талшыќтарын кернеу тµмендейді, шектер мен µттіњ сфинктерлері босайды, сондыќтан олардыњ моторлы-эвакуаторлыќ ќызметі жаќсартады, бронхтардыњ желдету-дренажды функциясы ќалпына келеді, бронхспазм тµмендейді, ќаќырыќтыњ сипаты µзгереді, оныњ т‰суі жаќсарады.

Индуктермияныњ єсерінен басми ќабыѓында тежеу процестер к‰шейеді, рецепторлардыњ ќозуы тµмендейді. Бактериостатикалыќ єсері жєне тіндердіњ иммунно-ќорѓау ќасиеті бар. Б‰йректіњ функциясы µзгереді- диурез жоѓарлайды, б‰йрек тамырларыњ спазымі тµмендейді.

Емдік эффектілері: ќабынуѓа ќарсы, десенсибилизирлі, ауырсынуды тµмендету, гипотензивті, еріту, трофикалыќ єсері.

Аппараты "ДКВ -4", 12-22 см индуктор жєне индуктор-кабелі бар. Мµлшерінеді - жылу сезіммен: ж±мсаќ, жаѓымды жылу. 180-200 мА анодтыќ тоќ. Процедураныњ уаќыты балаларда-15 мин, ‰лкен адамдарда - 30 мин. Курсына 8-12 процедура к‰нде немесе к‰н ара µткізіледі. Балаларѓа 5 жастан бастап таѓайындайды. 40,68 мГц жиілігіне бапталѓан индукторларды УВЧ- аппаратќа ќосуѓа да болады - УВЧ-индуктотермия. Индукторлардыњ диаметрі 6-9 см, ќуаты 30 Вт, УВЧ-30, - 62, - 66 аппаратќа ќосылады. 14 см диаметрі индукторды стационарлы аппаратќа "Экран 1-2" ќосуѓа болады.

Көрсеткіштері: Жеделдеу мен созылма ќабыну процестері, тірек-ќимыл аппараттыњ травмалары, дегенеративты заќымдалуы, ГБ 1-П, нефрит, перефериялыќ нервтіњ аурулары.

Ќарсы кµрсеткіштері: жедел ірінді ќабыну аурулар, П ќан айналу жеткіліксіздік, ќатерлі ісіктер.

27 сурет. Ќолѓа индуктотермия 28сурет. Ќабырѓа астына он жаќќа индуктотермия