3.4.3. Дәріс тезистері.
Зат есім. Грамматикалық категориялары.
Латые тілінде зат есімнің 3 роды /теғі/ бар:
- мужской – genus masculinum
- женский – genus femininum
- средний – genus neutrum
2 түрі:
- жекеше – singularis
-қөпше– pluralis
6 септік (Casus)
1. Nominativus –атау именительный
2. Genetivus –іліқ родительный –
3. Dativus – барыс дательный –
4. Accusativus –табыс винительный
5. Ablativus –жатыс творительный
6. Vocativus –шығыс звательный (қөп қолданылмайды)
Зат есім 5 септеу түріне бөлінеді, оны жекеше түрі іліқ жалғауы арқылы анықтауға болады:
1 септеуде – ae
2септеуде – i
3септеуде –is
4 септеуде –us
5 септеуде– ei
Сөздіктеғі түрі.Сөздіктерде зат есім сөздіктеғі түрінде беріледі, ол 3 компоненттен құрылады:
1. сөздің жекеше түрі атау септікте
2. іліқ жалғауы
3. сөздің теғі (роды) латын әріптерімен қөрсетіледі:m- муж.род, f – жен.род, n – ср.род.
Мысалы: Aqua,ae,f; Musculus, i,m; Infusum, i, n.
1 және 5септеу түріне женский родтағы зат есім жатады, 2 және 4 –ге мужской және средний род, 3–ге барлық родтағы зат есім.
1 септеудеғі зат есім
1 септеу түріне женский родтағы зат есім жатады, атау септікте жалғауы –а, ілікте-ае.
Herba, ae,f – трава
Ерекшелік:collega, ae, m – жолдас (мужской род).
Сөз неғізін табу үшін іліқ жалғауын алып тастап, септіқ жалғаулары жалғанады.
1 септеудеғі зат есімнің септіқ жалғаулары
Casus
|
Singularis
|
Pluralis
|
Nom
|
-a
|
Herba
|
-ae
|
Herbae
|
Gen
|
-ae
|
Herbae
|
-arum
|
Herbarum
|
Dat
|
-ae
|
Herbae
|
-is
|
Herbis
|
Acc
|
-am
|
Herbam
|
-as
|
Herbas
|
Abl
|
-a
|
Herba
|
-is
|
Herbis
|
2 септеудеғі зат есім
Зат есім 2 септеу түріне мужской және средний родтағы зат есім жатады, ілікте жалғауы –i , ал атауда м.р. –er,- us, c.p.-um .
Ерекшеліқ:-us жалғалған ағаш атаулары женский родқа жатады – Eucaliptus, i,f – эвкалипт; Pinus,i,f –қарағай және кейбір–us-қа аяқталатын сөздер bolus,i,f –балшық.
Достарыңызбен бөлісу: |