2.4.1. Тақырып 2. Морфология. Етістіқ.
2.4.2. Мақсаты:Латын етістіктерінің грамматикалық категориясымен, сөздік түрі, жіктелу 4 түрлерімен таныстыру.Білу:Етістіктін бұйрық рай түрін жасау ережелерін. Стандартты рецептуралық оралымдарды.
2.4.3. Дәріс тезистері. Етістік – Verbum
Етістік жіктелу түрлері. 4 жіктелу түрі бар, оларды түйық жалғауы арқылы анықтайды (infinitifus) Түйық формасында келесі жалғаулары болады:
1 жіктелу түрінде:–are (signare – белғілеу)
2 жіктелу түрінде–ere (miscere –араластыру)
3 жіктелу түрінде–ĕre (solvĕre – еріту)
4 жіктелі түрінде–ire (audire – тыңдау)
1,2,4 жіктелі түрінде етістік неғізін табу үшін –«re», ал 3 де «ere» жалғауын алып тастап анықталады
Етістіқ сөздіктеғі түрі.Сөздіктерде етістік бірінші жақ, осы шақ, жекеше түрінде және түйық жалғаумен жіктелу түрі көрсетіледі:
Signo, are, 1; misceo, ere, 2; solvo, ĕre, 3, audio, ire, 4.
Етістіктін 2 түрі болады (жекеше Singularis, қөпше pluralis) және 3жағы, 3 райы бар( ашық, калау, бұйрық).
Бұйрық рай(Modus imperativus)
Тек 2-ші жақ жекеше және көпше түрінде қолданылады. Жекеше түрін жасағанда түйық формасынан «re» алып тастайды: signare – signa; miscere – misce; solvĕre – solve, audire – audi
Қөпше түрі бұйрық райының жекеше түріне «te» қосылады, тек3 жіктелуде ĕ i –ге аусады: signate, miscete, solvite, audite
Еsse (болу) етістік
Бүл қөмекші етістіқ, осы шақта қолданылады, сөйлем соңына коилады.
Жақ
|
Жекеше түрі
|
Қөпше түрі
|
1.
|
Sum
|
Sumus
|
2.
|
Es
|
Estis
|
3.
|
Est
|
Sunt
|
Medicus sum – Мен дәрігермін
Zincum metallum est – Мырыш – металл
Argentum et Zincum metalla sunt – күміс және мырыш металдар
Шартты рай стандартты рецептуралық оралымдарда қолданылады.
Достарыңызбен бөлісу: |
