Адам тұлғасын қалыптастырудағы тұқым қуалаушылық, физикалық және әлеуметтік ортаның рөлі. Тұқым қуалаушылық бағдарламаларды өрістету және тәрбиелеу.
Жеке тұлғаны қалыптастыруға әсер ететін ең бірінші фактор-тұқым қуалаушылық. Тұқымқуалаушылық-ата-аналардың биологиялық ерекшеліктерін ұрпақтарда көбейту.
Адам өзінің биологиялық түрінің өкілі ретінде, ең алдымен, жүйке жүйесінің түрін мұра етеді, оның негізінде темперамент түрі қалыптасады (меланхолиялық, флегматикалық, сангиндік, холерикалық); кейбір шартсыз рефлекстер (индикативті, қорғаныс, слиновизм); дене Конституциясы, сыртқы белгілер (шаш, көз, тері түсі). Таза физикалық бейімділікке қан тобы да, резус факторы да кіреді (қанда кездесетін және донор мен реципиент ана мен ұрықтың қанының үйлесімділігін анықтайтын ерекше зат). Ата-аналар ұрпақтарына кейбір ауруларды бере алады: гемофилия, шизофрения, қант диабеті, жыныстық жолмен берілетін аурулар.
Жеке тұлғаны қалыптастыруда оған қоршаған ортаның әсері маңызды емес. Орта-адамға өздігінен әсер ететін және оның дамуына әсер ететін сыртқы құбылыстардың жиынтығы.
Адамды туғаннан өмірінің соңына дейін қоршаған ортаны шартты түрде табиғи ортаға және әлеуметтік ортаға бөлуге болады. Әлеуметтік орта адамға тікелей немесе жанама әсер ететін әлеуметтік топтарды құрайды (отбасы, балабақша, мектеп, мектептен тыс мекеме, аула, құрдастар қоғамы, бұқаралық ақпарат құралдары және т.б.).
Әлеуметтік ортада адам әлеуметтенеді-әлеуметтік тәжірибені, құндылықтарды, нормаларды, көзқарастарды игереді, әлеуметтік байланыстар жүйесіне белсенді қатысады, қоғамда тиімді өзін-өзі анықтау жолдарын табады. Сонымен қатар, бала қоршаған ортаға ғана емес, өзі де белсенді, белсенді тіршілік иесі.
Тұлғаны қалыптастыруда шешуші рөлді осындай функцияларды орындайтын білім беру процесі атқарады:
- тұлға қалыптасатын қызметті ұйымдастыру;
- оқыту мен тәрбиелеу мазмұнын таңдау, тұлғаны қалыптастыруды қажетті бағытқа бағыттайды;
- жеке тұлғаны қалыптастыруға теріс әсер етуі мүмкін әсерлерді жою;
- жеке тұлғаны оның қалыптасуы үшін қолайсыз жағдайлардан оқшаулау, оларды жою мүмкін емес.
Достарыңызбен бөлісу: |
