Гыйлем чыганагы тђрќемђсе

Һәр нәрсәне җиңүче, теләгәнен эшләүдә һичкем каршы тора алмаучы бердәнбер Барлык. Нинди дә булса бер барлыкның газиз булуы өчен үзендә бер төркем үзенчәлекләрнең булуы кирәк. Тиңдәше аз булган, үзенә күп ихтыяҗ таләп иткән, һәм дә аның дәрәҗәсенә ирешергә мөмкин булмаган бу үзенчәлекләрнең кайсыберләре кешеләрдә дә табылыр. Ләкин алар чикләнгән күләмдә генә булыр. Аллаһының газиз булуы алар белән чагыштырылмас. Ул һәр караштан бердәнбер һәм үзенә булган ихтыяҗы чиксез. Ансыз һичбер нәрсә дә булмас.

Аллаһының бу исеме җәбер итү тамырыннан килә. Кимчелекләрен бетергән, мәҗбүрият юлы белән хөкемен тормышка ашырган дию була. Ул һәрнәрсәне үз хөкеменнән кичерер. Галәмнең тәртибе Ул куйган кануннар буенча барыр. Җир йөзенең һәр ноктасында Аның әмере йөрер. Ул бу сыйфаты белән кешеләрнең кимчелекләрен бетерер, җитешмәгәннәрен төзәтер һәм мәнфәгатьләрен хәл итәр.

Аллаһ олылык, бөеклек һәм югарылык иясе. Бу исем Аңа гына хас. Ягъни Аллаһыдан башка беркемгә дә мөтәкәббир диелмәс. Чөнки адәм баласының горурланырлык, тәкәббер булырлык бер нәрсәсе дә юк. Малына-мөлкәтенә ышанса, бер көн алар да кулын­нан китәр. Дәрәҗәле урынына, көченә, туганнары һәм тарафдарларына ышанса, таянса — бер көн алар да аны калдырырлар. Гыйлеменә таянып тәкәбберләнсә, бу гыйлемне беркем дә аннан ала алмас, әмма гыйлем белән тәкәбберләнү була алмый торган нәрсәләрдер. Белемнең дә кулдан китүе мөмкин. Авырып китеп, бөтен гыйлемең онытылырга мөмкин. Димәк, кешенең тәкәбберләнергә һич хакы юк. Бу исем чынында бер Аллаһыга гына бирелергә мөмкин.

Галәмдәге бөтен нәрсәне юктан бар иткән димәктер. Бүген инде фәнни яктан да Галәмнең соң яратылуы расланды. Галәмнең яратылуында мәхлүкатның бер дә катнашы юк. Аны бары тик Аллаһы Тәгалә бер Үзе генә яраткан. Аллаһының галәмне ничә көндә яратуы турында Коръәндә кайбер мәгълүматлар китерелсә дә, кешенең бүгенгә кадәр ирешкән белем дәрәҗәсе моны аңлый алырлык түгел әле. Аллаһы Тәгалә бу сыйфатын кешеләргә бик аз бүләк иткән. Гыйлем кешеләре, шуннан файдаланып, кайбер фәнни ачышлар, иҗади уңышлар ясыйлар.