Берілу жолдары:
Морфологиялық тәсіл
:
- Көптік жалғау (-лар, -лер, -дар, -дер, -тар, -тер)
- Көптіктің көне түрі: -з, -ыз, -із (егіз, көз, біз, сіз), -мыз, -ымыз, -іміз, -сыз
(оқушымыз)
- -қ, -к (барса-қ, барды-қ, бар-айық)
Синтаксистік тәсіл
:
- Сөздердің қосарлануы арқылы: ата-ана, қазан-ошақ,
- Көп, аз, әлденеше, бірнеше, бірталай, қыруар сөздерi зат есiмнiң алдынан
қолданылып көптік ұғымды береді.
Лексикалық тәсіл
:
- Санауға, есептеуге келмейтiн зат атаулары: сүт, ұн, құм;
- Ру, халық, ұлт, ел аттары: қазақ, қырғыз т.с.с.
СЕПТІК КАТЕГОРИЯСЫ
Әр түрлі тілдерге және олардағы есім сөздерге тән грамматикалық
категориялардың бiрi -
септік категориясы.
Септіктер есім сөздердiң бiр-
бiрiмен қатысын немесе олардың баска бір сөздерге қатысын бiлдiру
қызметiнде жұмсалады
.
Септік жалғаулары (категориясы) зат пен оның іс-әрекеті (қимылы), я зат
пен заттың (сынның) арасындағы субъектілік, объектілік, меншіктілік-
қатыстық, мекендік-мезгілдік, көлемдік, амалдық-құралдық, себеп-
мақсаттық сияқты
қатынастарды білдіріп, заттық мән үстеп тұратын түрлену тұлғасы.
Жай септеу:
түбір + септік жалғау
(бала+ғa)
Тәуелді септеу:
түбір + тәуелдік жалғау + септік жалғау
(бала+м+а,
бала+сы+на, бала+сы+н, бала+сы+нда)
ЖАҚ КАТЕГОРИЯСЫ
Жақ категориясы
дүние жүзі тілдерінің басым көпшілігіне тән. Ол іс-әрекеттің
қай жаққа (кімге) қатысты екендігін білдіреді. Іс-әрекет сөйлеуші жақ,
тындаушы жақ немесе бөгде жақтың бірі арқылы жүзеге асады. Осыған орай, әр
тілде үш жақ болады: I-жақ, II-жақ, III-жақ. Бұл үш жақтың әрқайсысына тән
грамматикалық мағыналары мен грамматикалық формалары бар.
Жақтық мағына белгілі бір аффикстер арқылы беріледі. Ондай аффикстерді
Достарыңызбен бөлісу: |
