Халқымыздың сан ғасырдан бергі даналығына құлақ ассақ «Адамның бақыты-балада» деген екен
жүктеу/скачать 0.75 Mb.
|
| Педагогикалық үлгіата-ананың жеткіліксіз педагогикалық құзыреттілігі туралы гипотезаға негізделген және оларға бала тәрбиелеуде көмектесуді көздейді. Диагностикалық модельата-ананың бала туралы ақпараты жоқ деген гипотезадан шығады және дұрыс ұйымдастырушылық шешімдер қабылдауға көмектесетін диагностикалық қорытынды түрінде көмек көрсетуді болжайды (баланы тиісті мектепке, емханаға және т.б. жіберу). Психологиялық (психотерапевтік) модельТалқыланатын проблемалар отбасы ішілік қарым-қатынастың дұрыс болмауымен, отбасы мүшелерінің жеке ерекшеліктерімен, тұлғааралық қарым-қатынастардың бұзылуымен байланысты деген болжамдарды ескереді. Бұл жағдайда маманның көмегі отбасының ішкі ресурстарын стресстік жағдайға бейімделу үшін жұмылдыру болып табылады.
Психологиялық кеңес беру практикалық психологияның бір саласы ретінде салыстырмалы түрде жақында, 1950 жылдары пайда болды, т.б. практикалық психологияның басқа салаларының – психологиялық диагностиканың, психологиялық коррекцияның, психотерапияның пайда болуынан әлдеқайда кейінірек. «Психологиялық кеңес беру», «психотерапия», «психологиялық коррекция» ұғымдарының арасында нақты шекараны анықтау мүмкін емес: олардың мақсаттары, міндеттері, әдістері бір-бірімен тығыз байланысты. Біздің елімізде кең тараған анықтамаға сәйкес психологиялық коррекция (және психотерапияның анықтамалары сияқты олардың көпшілігі бар) психологтың психикалық даму ерекшеліктерін түзетуге бағытталған қызметі, ол қабылданған критерийлер жүйесіне сәйкес: кейбір оңтайлы үлгіге сәйкес келмейді (А.С. Спиваковская). Психотерапияны көптеген адамдар психикалық және психосоматикалық (яғни психикалық индукциялық) ауруларды емдеу әдісі ретінде тар ұғым ретінде қарастырады. Дегенмен, қазір бұл тұжырымдама кеңейіп келеді және психотерапияның психологиялық моделі (медициналық емес) адамдарға психологиялық күйзелістің (ішкі қақтығыстар, алаңдаушылық, қарым-қатынас және жалпы әлеуметтік бейімделу бұзылыстары) әртүрлі жағдайларда психологиялық құралдармен көмектесуді білдіреді. т.б.). Психотерапияны осылай түсінгенде, ол психологиялық түзету және психологиялық кеңес берумен өте тығыз байланысты және көптеген психологтардың бұл терминдерді синонимдер ретінде қолдануы кездейсоқ емес. Мүмкіндігі шектеулі тұлғаларға психологиялық көмек көрсету жүйесінің біз ұсынған тұжырымдамалық моделі аясында (И.Ю.Левченко, Т.Н.Волковская және т.б., 2012 ж.) психологиялық кеңес беруАта-аналарға, мұғалімдерге және дамуында ауытқуы бар адамдардың өздеріне ақпарат беруге бағытталған арнайы технология ретінде қарастырылады. Психологиялық кеңес беруді жүзеге асыру үшін дамуында ауытқуы бар баланың психофизикалық ерекшеліктері туралы ақпарат алу қажет, сондықтан кеңес беру процедурасы әрқашан оның диагностикалық кезеңінен бұрын болады, оның барысында қажетті ақпарат жиналады. Психологиялық кеңес беру үш бағытты (ата-аналарға кеңес беру, мұғалімдерге кеңес беру және мүмкіндігі шектеулі жандарға кеңес беру) қамтитындықтан, әр саланың өзіндік ерекшеліктері бар екенін есте ұстаған жөн. Ең дамыған бағыт болып табылады ата-аналарға кеңес беру,дамуында ауытқуы бар балалардың болуы. Негізінен бұл бағытты Е.М. Мастюкова, И.И. Мамайчук, В.В.Ткачева және т.б.Мүмкіндігі шектеулі балаларды тәрбиелеп отырған ата-аналарға кеңес берудің басты ерекшелігі – оларды түзету-тәрбие үрдісін психологиялық-педагогикалық қамтамасыз ету мамандарымен өнімді ынтымақтастыққа дайындау қажеттілігі. Отбасы мүшелеріне кеңес берудің жетекші әдісі әңгіме болып табылады, оның барысында қажетті ақпарат беріледі. Мұндай әңгімені ұйымдастырған кезде сіз кезеңдердің ретін сақтауыңыз керек: 1) психолог пен клиент арасында сенімді қарым-қатынас орнататын дайындық; 2) қажетті ақпарат берілетін негізгі; 3) қорытынды, оның барысында ата-аналардың, психологтардың, педагогтардың іс-шаралар бағдарламасы бірлесіп әзірленеді. Процедураның тиімді болуы үшін кеңес берудің этикалық және мазмұндық аспектілеріне қатысты белгілі бір ережелерді сақтау қажет: ата-аналарға деген көзқарас дұрыс, сыйластық, өзара түсіністік атмосферасын құруға бағытталған, кеңес беру үшін ақпарат мұқият таңдалуы керек. . Ата-аналарға түсініксіз ақпарат пен оларды шатастырып жіберуі мүмкін ақпараттан аулақ болу керек, ақпаратты хабарлау кезінде басқа мамандардың қызметіне теріс баға беруден аулақ болу керек. Осы ережелерді сақтау маманға ата-аналарға кеңес беруде жиі кездесетін қателіктерді болдырмауға мүмкіндік береді, соның ішінде: Балаға теріс баға беру; Баланың мүмкіндігін, қабілетін орынсыз асыра көрсету оның дамуының оптимистік болжамы; Презентациядан басқа кез келген әрекетті жасауға әрекеттенеді ақпарат. Кеңес беру арнайы психолог қызметінің дербес түрі де, түзету жұмысының алдындағы кезең де болуы мүмкін. Кеңес беру барысында ата-аналардың мінез-құлқын талдау негізінде болашақ түзету топтарына қатысушыларды таңдауға болады. Персоналға кеңес беруосы уақытқа дейін ол өте жеткіліксіз дамыған. Технологиялар анықталмаған. Негізінен кеңес беру мұғалімнің бастамасымен жүзеге асады. Оны әңгіме түрінде, жазбаша мәтін түрінде өткізуге болады. Екіншісі көбірек ақпараттандырады. Соңғы уақытта мұғалімдерге топтық кеңес беру практикаға айналды және балалардың ерекшеліктері туралы ақпаратты олардың мұғалімдеріне дәріс түрінде немесе дөңгелек үстел барысында жеткізу кезінде өзін жақсы дәлелдеді (Т.Н. Волковская). Дамуында ауытқуы бар жасөспірімдерге кеңес беру 12 жастан басталады. Жасөспірімдер кеңеске жүгінетін үш бағыт бар. Кәсіптік бағдар беру – болашақ мамандықты таңдау мәселесі. Жасөспірімдердің көпшілігінде олардың ерекшеліктеріне қарамастан, нақты емес кәсіби қажеттіліктер бар. Сондықтан кеңес беруден бұрын кәсіби ниет пен бейімділікке зерттеу жүргізіп, оның нәтижелерін дәрігермен және мұғалімдермен талқылап, кеңес беру кезінде жасөспірімді іске аспайтын кәсіптік ниеттен оның қолында бар кәсіпке қайта бағыттау қажет. Көптеген жасөспірімдерде отбасында іске аспайтын кәсіби ниеттер қалыптасады, сондықтан жасөспірімге кеңес бергеннен кейін ата-анасымен кеңесу қажет. Екінші сұрақ – ақауға байланысты сезімдер. Бұл жағдайда негізгі әдіс құпия әңгіме болуы мүмкін, оның барысында баланың жеке басының жағымды жақтары туралы ақпарат беру, оның өзін-өзі бағалауын арттыруға ұмтылу, кемістіктің себептері туралы қажетті ақпарат беру және оның маңыздылығын деңгейге көтеру. Үшінші бағыт – жасөспірімдерге ата-аналармен және құрдастарымен тұлғааралық қарым-қатынас мәселелері бойынша кеңес беру. Мұндай кеңестер алдында ата-аналармен, сынып жетекшілерімен әңгімелесу керек. жүктеу/скачать 0.75 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|