Халқымыздың сан ғасырдан бергі даналығына құлақ ассақ «Адамның бақыты-балада» деген екен
Дамуында ақауы бар балаларға психологиялық-педагогикалық көмектің құрылымы
жүктеу/скачать 0.75 Mb.
|
| 1.6 Дамуында ақауы бар балаларға психологиялық-педагогикалық көмектің құрылымы
Психикалық ауытқулары бар балаларға психологиялық көмек көрсетудің және оңалтудың қиындығы негізінен олардың ақауының құрылымы мен ауырлығына байланысты. Бұл олардың психикалық және эмоционалдық-еріктік дамуының өзіндік ерекшеліктерінен көрінеді. Сондықтан мұндай балаларға дер кезінде психологиялық-педагогикалық көмек көрсету оларды оңалтуды ұйымдастырудың маңызды бөліктерінің бірі болып табылады. Қазір дамуында ауытқуы бар балалар мен жасөспірімдерге психологиялық көмек көрсету мәселесі жеткілікті кең таралмаған. Психологтар мен педагогтар аурудың формасын, интеллектуалдық процестерінің даму деңгейін және баланың эмоционалды-еріктік сферасының ерекшеліктерін ескермей әртүрлі психотехникалық әдістерді жиі қолданады. Сондай-ақ баланың психикалық дамуына психокоррекцияның нақты дамыған және құрылымды сараланған әдістерінің жоқтығы және психотехникалық әдістердің дұрыс таңдалмауы теріс әсер етеді. Сонымен қатар, бұл мұғалімдер мен ата-аналардың бірлескен жұмысында үлкен қиындықтар тудырады. Дамуында ауытқуы бар балалар мен жасөспірімдерге психологиялық көмек ең алдымен әлеуметтік белсенділікті арттыруға, дербестігін дамытуға, дамуында кемістігі бар баланың жеке басының әлеуметтік позициясын нығайтуға бағытталған психологиялық және реабилитациялық әсер етудің кешенді жүйесі ретінде қарастырылады. құндылық көзқарастары мен бағдарлары, сондай-ақ баланың психикалық және физикалық мүмкіндіктеріне сәйкес келетін интеллектуалдық процестерді дамыту. Белгілі бір мәселелерді шешу үлкен рөл атқарады, мысалы, бар психикалық немесе физикалық кемістікке қайталама жеке реакцияларды жою, отбасылық тәрбиенің жеткіліксіз стилі, госпитализация және т.б. Қазіргі уақытта дамуында проблемалары бар балалар мен жасөспірімдерге арналған психологиялық көмектің көптеген түрлері бар. Олар баламен жұмыс істейтін маманның шешетін міндеттерінің сипатымен ерекшеленеді: мұғалім, дефектолог, әлеуметтік қызметкер, дәрігер және т.б. Бұл айырмашылықтар психологиялық көмектің белгілі бір үлгісін құрайды. Әрбір модельдің өзіндік теориялық негізі бар және жұмыста қолданылатын белгілі әдістерді болжайды. Өзінің табиғаты бойынша психологиялық көмек мыналардан тұруы мүмкін: 1) баланы одан әрі оқыту мен тәрбиелеуге қатысты ұсыныстар (арнайы немесе қосалқы мектептерге/балабақшаларға жолдама немесе басқа бейіндегі нейропсихиатрдың, логопедтің, кеңесші-психологтың қосымша консультациясына жолдама); 4) баланың қалыпты оқуға дайындығын анықтау және оқуда қиындықтар туғызатын себептерді анықтау; 5) психотерапиялық және психокоррекциялық әсер етуді жүзеге асыру. Жоғарыда аталған көмек түрлерінің барлығы психологиялық болып табылады, өйткені олар психологиялық себептерден туындаған мәселелерді шешуге бағытталған және психологиялық әсерге негізделген. Мысалы, ақыл-ойы кем баланы қосалқы мектепке орналастыруға көмектесу психологиялық ештеңені қамтымайды және медицина мен арнайы педагогика саласына жатады деп санауға болады. Алайда олай емес. Көмек көрсету объектісі, ең алдымен, баласының психикалық дамуының тежелуін қатты бастан өткерген немесе оны байқамай, баланы қосалқы мектепке ауыстыруға қарсылық білдіретін ата-ана болып табылады. Сондай-ақ, ақыл-ой кемістігінің дәрежесі мен себептерін анықтау үшін даму ауытқуларын диагностикалаудың психологиялық әдістері қажет. Психологиялық көмекті әрқашан психологтар көрсете бермейді. Бұл дәрігерлер, психиатрлар, психотерапевтер, нейропсихиатрлар, мұғалімдер және әлеуметтік қызметкерлер болуы мүмкін. Дамуында ауытқуы бар балалар мен жасөспірімдерге психологиялық көмек көрсетудің келесі үлгілері бөлінеді: Педагогикалық үлгі – дамуында кемістігі бар балаларды тәрбиелеуде ата-аналарға көмек көрсетуде көрінеді. Педагог-кеңесші баланың жанұясымен бірлесіп қазіргі жағдайды талдап, осы жағдайды өзгертуге бағытталған бағдарлама жасайды. · Диагностикалық модель – диагностика объектілері көбінесе дамуында артта қалған, оқуда қиындықтар мен мінез-құлық ауытқулары бар балалар мен жасөспірімдердің өздері болып табылады. Диагностикалық процесс толық медициналық, педагогикалық немесе психологиялық диагнозды жүргізу үшін мамандардың тұтас тобының қатысуын қамтиды. Бұл модель медициналық-психологиялық-педагогикалық комиссияларда кеңінен қолданылады, оның барысында баланы одан әрі оқыту мәселесі шешілуде. · Әлеуметтік модель – көбінесе отбасылық кеңес беруде тәжірибеден өтеді. Бұл қарым-қатынас және өзара қолдау мақсатында дамуында ақауы бар балалардың ата-аналарын бір-бірімен таныстыру немесе қалада қолжетімді әлеуметтік қызметтерді ата-аналар қауымдастығы, отбасылық клубтар және т.б. · Медициналық модель – дамуында ақауы бар балаларды емдеуге және оңалтуға бағытталған мамандардың көмегін қарастырады. Оны науқас баланың ерекшеліктеріне дені сау отбасы мүшелерінің психологиялық бейімделуі қажет болған жағдайда да қолдануға болады. · Психологиялық модель – дамуында ақауы бар бала немесе жасөспірімнің танымдық процестерінің даму ерекшеліктерін және жеке тұлғасын қалыптастыруды талдауды, сонымен қатар оның психикалық даму заңдылықтарына негізделген психологиялық әсер етудің дұрыс әдістерін әзірлеуді қамтиды. дамыту (жан-жақты психологиялық көмек). Дамуында ақауы бар балалар мен жасөспірімдерге психологиялық көмек сау балаларға көрсетілетін көмектен айтарлықтай ерекшеленеді. Айырмашылық көмектің өзіне назар аударуда да, ұйымдастыру мен динамикасында да. Дамуында проблемалары бар балалар мен жасөспірімдерге психологиялық-педагогикалық көмек көрсету процесінде осы дамудың күрделі құрылымы мен ерекшелігін, олардың жағдайындағы дамудың биологиялық және әлеуметтік факторларының үйлесімін, табиғаты мен ерекшеліктерін ескеру қажет. дамудың әлеуметтік жағдайын, ауруға байланысты тұлғалық өзгерістердің болуы мен ауырлығын, отбасы мен қоғамдағы қарым-қатынас ерекшеліктерін. Психологиялық көмекті бұл ұғымның кең мағынасында да, тар мағынасында да қарастыруға болады. Кең мағынада психологиялық көмек – бұл балалардың психикалық функциялары мен тұлғалық қасиеттерінің дамуындағы кемшіліктер мен ауытқуларды түзетуге бағытталған психологиялық әсер ету жүйесі. Тұжырымдаманың тар мағынасында психологиялық көмек – баланың жеке басының үйлесімді дамуы, оның әлеуметтік белсенділігі, бейімделуі, адекватты тұлғааралық қарым-қатынастардың қалыптасуы үшін жағдай жасауға бағытталған психологиялық әсер етудің санаулы әдістерінің бірі. Дамуында проблемалары бар баланың психикасының өзіндік ерекшелігі мен құрылымы психологиялық көмек көрсету процесіне барабар әдістемелік көзқарасты талап етеді. Психологиялық көмектің теориясы мен тәжірибесінде принциптерді әзірлеу қажет. Олар іргелі факторлар. Дамуында проблемалары бар бала үшін жеке көзқарас принципі өте маңызды. Психологиялық көмек көрсету процесінде қандай да бір функциялар немесе оқшауланған жеке психикалық құбылыстар (мысалы, интеллекттің төмен деңгейі және т.б.) емес, барлық жеке ерекшеліктері бар тұлғаның өзі ескеріледі. Американдық психотерапевт Роджерс – клиентке бағытталған терапияның пионері. Ол осы принциптің үш негізгі факторын анықтады: 1) әрбір адам құнды және құрметке лайық; 2) әрбір адам өзі үшін жауапкершілікті көтере алады; 3) әрбір адам құндылықтар мен мақсаттарды таңдауға және өз бетінше шешім қабылдауға құқылы. Психолог әрбір баланы және оның ата-анасын бірегей, автономды тұлға ретінде қабылдайды, олардың еркін таңдау, өзін-өзі анықтау, өз өмір сүру құқығын мойындайды және құрметтейді. Екінші принцип – себептілік. Дамуында кемістігі бар балаларға психологиялық көмек ауытқулардың сыртқы көріністеріне емес, осы ауытқулардың себептеріне бағытталуы керек. Бұл принципті жүзеге асыру баланың психикалық дамуындағы ауытқулардың көздерін жоюға көмектеседі. Симптомдар мен олардың пайда болу себептері арасындағы байланыс, ақаудың құрылымы психологиялық көмектің міндеттері мен мақсаттарын анықтайды. Үшінші принцип – күрделілік принципі. Психологиялық көмек тек клиникалық, психологиялық және педагогикалық әсерлер кешенінде қарастырылуы керек. Психологиялық көмектің тиімділігі негізінен баланың дамуындағы клиникалық-педагогикалық факторларды ескеруге байланысты. Психологта баланың ауруының себептері мен ерекшеліктері, алдағы емдеу шаралары, ауруханаға жатқызу мерзімі және медициналық оңалту перспективалары туралы толық ақпарат болуы керек. Сондай-ақ психолог орталықтың медициналық-педагогикалық қызметкерлерімен байланысып, педагогикалық мінездемені пайдалануы керек. Төртінші принцип – белсенділік көзқарасының принципі. Психологиялық көмек баланың жетекші әрекет түрін ескере отырып жүргізілуі керек. Егер бұл мектеп жасына дейінгі бала болса, онда ойын әрекеті контекстінде, егер оқушы - білім беруде. Сондай-ақ, психолог баланың немесе жасөспірімнің өзі үшін жеке маңызды әрекет түріне назар аударуы керек. Әсіресе ауыр эмоционалдық бұзылыстары бар балалар мен жасөспірімдермен жұмыс істегенде. Психологиялық көмектің тиімділігі баланың сурет салу, модельдеу, кесте тігу немесе т.б. сияқты өнімді әрекеттерін пайдалануға байланысты. Сонымен, психологиялық-педагогикалық көмекті адамның жеке басының дамуын, оның әлеуметтік белсенділігін, бейімделуін үйлестіруге және адекватты тұлғааралық қарым-қатынастарды қалыптастыруға бағытталған психологиялық әсер ету түрі деп атауға болады. 2. Мүмкіндігі шектеулі тұлғаларға психологиялық-педагогикалық көмек көрсететін ұйымдардың қызметін эмпирикалық зерттеу жүктеу/скачать 0.75 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|