Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й к ар гу әож кбж
жүктеу/скачать 3.59 Mb. Pdf көрінісі
|
| ІІІ БӨЛІМ. Қазақ әдебиеттану ғылымының қалыптасу жолдары
ке тексерілмейді. Олардың твор- чествосындағы заңды байланыстар айтылмайды. Басқалары сөз арасын- да аталады да, әдебиет тарихы деп бір ғана ақынды ұсынады. Қазақ әдебиетінен 9 класқа ар- налған оқу құралында (авторлары Қабдолов, Қирабаев, Нұрқатов) қазақ әдебиетінің тарихы Белинский- ден, Чернышевскийден, Добролю- бовтен басталады... Кітапты «Қа- зақ әдебиетінің тарихы» деп Бе- линскийді, Чернышевскийді, Добро- любовті қазақ әдебиетінің өкілі етуде авторлардың қандай принцип ұстағаны белгісіз» деген өткір сын- да ғылыми-зерттеушілік ой-пікірдің қандай деңгейге дейін төмендеге- нінің шындығы жатыр. Ғылыми айтыс қорытындысы мен соңғы қаулыдан туындаған ниги- лис тік көзқарас мектеп бағдарла- ма лары мен оқулықтарын, хресто- матияларды әлі де болса жақсарта түсуге шақырды. «Социалистік Қа- зақстандағы», М. Ғабдуллиннің «Қа- зақ әдебиетінің оқулықтарын жазу туралы» (1952, 16 қараша), М. Базар - баевтың «Қазақ әдебиетінің оқу- лықтарын жазу туралы» (1953, 9 сәуір), «Халық мұғалімінде» Ә. Дербісалиннің «Халық ауыз әдебиетінің орта мектепке арналған оқулығы» (1953, №1) секілді мақа- лалары әдебиеттің таптығы мен ха- лықтығы қағидаларының әлі де болса толық басшылыққа алынбай жатқанын бір жақты сынады. Ал сын- шы Қ. Нұрмаханов «Қазақ әдебиеті оқулығындағы елеулі қателер ту- ралы» мақаласында, ІХ класс үшін жазылған оқулықтағы жоғарыдағы Қ. Жұмалиев айтқан қателікті сынай отырғанымен, «екі түрлі мәдениет- тің элементі» туралы В. И. Ленин қағидасын тілге тиек етіп, сол кездегі «тұрпайы социологизм» позициясы- нан аулақтап кете алмады. Ұлттық әдебиеттану ғылымы өзінің туу дәуіріндегі және даму кезеңінің алғашқы жылдарындағы азды-көпті жетістігінен бас тартуға дейін барған осы бір қиын кезеңде И. Сталин өлді де, Коммунистік пар- тия мен кеңес өкіметіндегі «халықтар көсемінің» жеке билігі құлады. 1929 жылдан бастап Сталиннің жеке ба- сына табынудың ықпалында келген кеңестік идеология Ленин өлгендегі «Ленин өлді, бірақ, ленин жолы мәңгі жасайды» деген ұранын, «Ста- лин өлді, бірақ сталин ісі жалғаса береді» деп қайта көтерген жоқ. Бұл «буржуазияшыл-ұлтшыл» таңбасы басылған, енді ұсталып темір тордың ар жағынан шығуға тиісті әдебиетші- ғалымдар мен ақын-жазушылардың аман-сау қалуына басты себеп бол- ды. Жоғарыдағы партиялық билік үшін таласта Сталиндік дәуірдің қай- та оралмайтыны, керісінше сынға ұшырайтыны белгілі бола бастағаны және жергілікті басшылардың ау- ысуы үлкен өзгерістің болатыны- Ре по зи то ри й К ар ГУ |