Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й к ар гу әож кбж
жүктеу/скачать 3.59 Mb. Pdf көрінісі
|
| ІІІ БӨЛІМ. Қазақ әдебиеттану ғылымының қалыптасу жолдары
шығармалары әдеби-теориялық тал- даулардың нысанасына алынды. Рас, ұлы ағартушылардың шығар- машылығы маркстік-лениндік әдіс- намадағы әдебиеттің таптығы мен халықтығы қағидаларымен ты ғыз байланыстылықта қаралды. Көбі- несе үстем тап өкілдеріне деген сын шылдық көзқарас, шығарма- ла рындағы қоғамдық және таптық қайшылықтар, орыс әдебиеті мен мәдениетінің әсері секілді мәселелер айтылғанымен, ол социологиялық талдау жасауда тұрпайылық пен нигилистіктен аулақтай бастады. Қазақтың ұлы ағартушы-ой- шылдары туралы зерттеу жұмыс- тарының осылайша тездете қолға алынуы – «тұрпайы социологизм» көзқарасында сыналған ақын-жа- зушылар мұрасына жаңаша қа рау- ды өрістетті. Бұл әсіресе Сұлтан- махмұт шығармашылығына арналған мақалаларда көрініс тапты. Соны- мен қатар, осы ХХ ғасыр басын- дағы әдебиет өкілдерінен С. Көбеев, С. Дөнентаев, Ә. Ғалымов, М. Се- ралиндердің шығармашылығының зерттеушілік мақсатта сөз болып, әдебиет тарихына енгізу туралы мәселенің көтерілуі жақсы ізде- ністердің нышанасы екені анық. Төңкеріске дейінгі әдебиет тарихы- нан шығармашылық мұрасы маркс- тік-лениндік әдіснама талапта- рына сай деп танылған көрнекті өкілдері туралы ғылыми ой біршама жүйеленіп, алдағы зерттеу нысана- сына айналатын негізгі мәселелер айқындала бастады. Ал кеңес дә уі- ріндегі әдебиеттің дарынды өкіл- деріне деген күдікшіл, салқын көз- қарастағы бұрмалай бағалау да түзу жолға көшті. Кез келген мақа ла да «буржуазияшыл-ұлтшыл» деген кі- нә лаудан көз ашпаған М. Әуезов, С. Мұқановтар туралы ғылыми және теориялық сипаттағы талдаулары ба- сым түсіп жатқан алғашқы мақала- лар жарияланды. Ғылыми-зерттеу- шілік ой-пікір осы дәуірдегі ақын- жазушылар шығармашылығын тексе- руде идеологиялық саясат ықпалын- да жіберіп алған олқылықтарының орнын толтыруға шешуші қадамдар жасады. Мысалы, 1937 жылдан ба- стап өмірі мен шығармашылығы мақсатты түрде ғылыми ой-пікірдің назарынан тыс қалдырылып келген, егер сөз бола қалса, сыңаржақ сын- мен датталып келген Ғ. Мүсірепов туралы зерттеушілік мәні айқын мақалалар мен С. Сейітовтің «Ғ. Мү - сірепов творчествосы» аталатын кітапшасының шығуы – оған айқын дәлел. Немесе мектеп оқулықтары- на енгізілгенімен, арнайы тексеріле қоймаған Ғ. Мұстафин, Т. Жароков, И. Байзақов, А.Тоқмағанбетовтер шығармашылығы ғылыми тұрғыда сөз бола бастады. Тың ізденістер нә- тижесінде әдебиет тарихына С. Еру- баев, Ж. Тілепбергенов секілді жа- ңа есімдер енгізіліп, қалдырған Ре по зи то ри й К ар ГУ |