Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й к ар гу әож кбж
жүктеу/скачать 3.59 Mb. Pdf көрінісі
|
| І БӨЛІМ. Әдеби мұраны зерттеудің негізгі арналары
тарихы туралы еңбекке Ә. Бөкейха- нов еңбегін жасырын атымен болса да енгізді. Бұл мақаланың ғылыми сипат- тағы мазмұны мен көтерген проб- лемасы сол кездегі ғылыми-зерт- теушілік ой-пікірдің деңгейін көр- сететінін айта келіп ғалым С. Қас- қабасов: «Мақалада қазақ фолькло- рис тикасы үшін аса маңызды бір- неше мәселе көтерілген. Бұлар: эпос тың тарихилығы, «Қобыланды» жырының шығу мерзімі, қазақ фоль- клорының түрлері, жыршы және оның шеберлігі, қоғамдық ой-сана- ның көрініс табуы, «Қобыланды» жы- рындағы әйелдер бейнесі, олардың атқарып отырған идеялық қызме ті», – деп жазады. Біз бұған толығынан келісеміз. Өйткені, ұлттық ғылыми- зерттеушілік ой-пікірдің сол кезде нақты сөз етуге ұмтылған басты мәселелерінің өзі осы болатын. Тың- нан қосылғаны – жырдың образ- дық жүйесіне теориялық талдау жа- саудағы алғашқы қадамның көрініс табуы. Ұлттық ғылыми-зерттеушілік ой-пікір бұған дейін тарихи-мәдени мектептің тарихилық принципі бо- йынша фольклорлық жырдағы та- рихи оқиғалардың көрініс табуын, жырдың алғаш рет пайда болуын, аңыздық желілер мен тарихи де рек- тер бойынша қарап келген бо ла тын. Мақала авторы оны жырдың сю- жеттік құрылымынан іздейді. Бас- қа жыр-аңыздар мен тарихи дерек- терді салыстырмалық тұрғыда қара- мауының себебі де осында. «Мақаланың басты концептуаль- дық идеясы, – деп жазады одан әрі С. Қасқабасов – қазақ тұрмысы мен мә дениетіне ислам ықпалы ның кү- шеюі заңды деген ой». Бұл – Ә. Бө- кейханов еңбегінің зерт теу шілік мә - нін дұрыс таныған пікір. Өйткені, мақала авторының ғылыми-зерт- теушілік көзқарасында тарихи-са- лыстырмалық бағыттың басты бел- гілері нақты орын алған. Тарихи- салыстырмалық әдебиеттану әдеби мұрадағы екі дінділіктің (двое верия) көрініс табуын арнайы зерт теу проб- лемаларының бірі етіп қойған бо- латын. «Немало затруд нений – при- чем не только западноевро пейским, а и русским исследователям – достав- ляло истолкование так называемого «двоеверия» – смешения языческих элементов с христианскими. Оно наблюдалось как в средневековой европейской литературе так и в фоль клоре», – деп жазылғандай, бұл мәселе орыс зерттеушілерінде әр түрлі бағыттағы пікірталас туғызды [12, 273]. Әдебиеттегі екі дінділіктің көрінісі туралы ғалымдардың бір тобы, әсіресе славянофилдар, халық- тың христиан дініне деген ықыласы мен ынтасы шамандыққа негіз дел- ген дүние-танымды (языческую культуру) ығыстырып шығарды да, олардың белгілері әдеби мұрада- ғы мифтік таным мен образдарда Ре по зи то ри й К ар ГУ |