Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й к ар гу әож кбж
І БӨЛІМ. Әдеби мұраны зерттеудің негізгі арналары 3-ТАРАУ. Ә. Бөкейханұлы – әдебиеттанушы ғалым
жүктеу/скачать 3.59 Mb. Pdf көрінісі
|
| І БӨЛІМ. Әдеби мұраны зерттеудің негізгі арналары
3-ТАРАУ. Ә. Бөкейханұлы – әдебиеттанушы ғалым Әдебиеттану ғылымында акаде- миялық зерттеу мектептері қалып- тасқан елдердің зерттеу еңбектері- мен қатар қоюға болатын алғашқы ғылыми сипаты айқын мақалалар да жазыла бастады. Ол – қазақ хал- қының ардагер перзенттерінің бірі Әлихан Бөкейхановтың «Туземец» деген жасырын атпен жазылған «Қо- быланды» жырындағы әйелдер» деп аталатын мақаласы. Бұл – ұлттық әде биет туралы ғылымның арғы бас- тау ларынан бері келе жатқан ғылы ми ізденістер жолында нақты бір көр кем шығарманы ғылыми-зерттеушілік, әде би-теориялық тұрғыда тұтастай алып талдаған алғашқы еңбек. Шо- қанның өзі жазып алған эпостық жырларын тарихи, ғылыми тұрғыда сөз еткенімен, теориялық талдауларға бара бермегені белгілі. «Ұлтшыл-алашордашыл» атанған арыстарымыздың соңғы кезге дейін ғылыми айналымға қосылмай келген еңбектері секілді, бұл мақаланың да ғылыми-зерттеушілік ой-пікірді да мытудағы үлесі назардан тыс қа- лып келді. «Қобыланды батыр» жырын немесе қазақтың эпостық жыр ларын кейіндегі кеңес өкіметі тұ сында монографиялық тұрғыда қа рас тырған фольклористика ғы лы - мындағы еңбектердегі басты тұ жы- рымдарға негізгі өзек болған ойлар осы мақаладан туындап отырса да, белгілі себептермен сілтеме жасау құрметіне де ие бола алмай қалды. Қоғамды қайта құруға байла нысты жаңаша көзқарастың әсерінен ал- ғаш рет «Қазақ фольклорис тика сы- ның тарихы» (1988) атты еңбекте С. Қасқабасов «ХІХ ғасырдың ІІ жар- тысындағы қазақ фольклорис ти ка- сы» деген тарауында сөз етіп, ғылыми ой-пікірдегі маңызын ашып берді. Со ның өзінде Ә. Бөкейханов туралы еш теңе айта алмай, амалсыздан «Ту- земец» мақала авторының ла қап аты, В. М. Сидельниковтың айтуынша ав- торы Ә. Диваев. ...Сол уақыт үшін әрі озық, әрі баспа бетінде ашық айтылмайтын ойларды батыл көтер- гені үшін өз есімін жасырып, «Тузе- мец» деп қол қойған», – деп қорқа- қорқа барған [8, 138]. Қалай дегенмен де қазақ фольклорының зерттелу Ре по зи то ри й К ар ГУ |