Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й к ар гу әож кбж
жүктеу/скачать 3.59 Mb. Pdf көрінісі
|
| ІІІ БӨЛІМ. Қазақ әдебиеттану ғылымының қалыптасу жолдары
Ежелгi түркi жазба ескерткiштерi- нен бастап Бұқар жырауға дейiнгi қазақ әдебиетi тарихының мәселе- лерi ғалымның «Ертедегi дәуiрдегi әдебиет нұсқалары», «Қазақ әде- биетiнiң тарихын дәуiрлеу», «Қис- са-сүл әнбия», «Диван лұғат ат түрiк», «Кодекус куманикус» «Мұ- хаббатнаме», «Әдебиет тарихын зерттеудiң кейбiр мәселелерi», «Қа- зақ хандығы тұсындағы әдебиет» деген зерттеулерiнде ғылыми тұр- ғыда жүйелене бастады. Бұлар қазақ әдебиетi тарихының ертедегi дәуiрлерiн зерттеу мәселесiн нақты қойды да, қостап-қолдаушыларға ғана емес, мақсатты түрде шұ- ғылданушыларға кең жол ашты. М. Мағауиннiң «Қобыз сарыны» (1968) еңбегiнiң жарық көруi мен кандидаттық диссертациясы ғылыми ортада жаңа серпiлiс туғызды. ХV- ХVIII ғасырларда жасаған ақын- жыраулар поэзиясы, яғни қазақ хандығы тұсындағы әдебиеттiң идеялық, көркемдiк, тарихи сипаты айқындалып, қазақ әдебиетiнiң тари- хы үш ғасырға молайды. Көне түркi жазба ескерткiште- рінiң ұлттық әдебиетiмiзге қарым- қатынасы, Алтын Орда дәуiрiндегi әдеби мұралар арнайы зерттелiп, ежелгi дәуiр әдебиетiнiң жекелеген үл гiлерi жариялана бастады. 1967 жы- лы «Ертедегi қазақ әдебиетi» хрес- томатиясының жарық көруi оны жоғарғы оқу орындарында жеке пән ретiнде оқыта бастау мәселесiмен қатар, бұл концепциясының ғылы- ми орынға бастағанын да дәлелдей- дi. М. Жолдасбековтің «Көне түркі ескерткіштері және олардың қазақ әдебиетіне қатысы» аталатын зерттеуі (1969), Х. Сүйiнiшәлиевтiң «Қазақ әдебиетiнiң қалыптасу кезеңдерi» (1969), Б. Кенжебаевтың «Қазақ әде биетi тарихының мәселелерi» (1974), «Ғасырлар толғауы» (1977) ат ты ғылыми-зерттеу мақалалар жи- на ғы ның жарық көруi, бұл концеп- ция ның ғылыми дұрыстығын, жаңа- шылдығын, өзектiлiгiн, практикалық қажеттiгiн нақты көрсетiп бердi. ҚазМУ-дің Б. Кенжебаев бастаған ғалымдары қазақ әдебиетi тарихы- ның ерте дәуiрiн бiрде жинақтай, бiрде жеке бiр әдеби мұраның таби- ғатын ашуды мақсат тұта отырып, төл тiлiмiзге аудару жұмыстарын қолға алды. Ұлттық ғылыми-зерт- теу шiлiк ой-пiкiрдiң бұл бағыттағы iзденiстерi Ә. Қоңыратбаевтың қа- зақ эпостарының ертедегi нұсқалары туралы, М. Жолдасбековтiң «Орхон- Енисей» ескерткiштерi жайындағы, А. Қыраубаеваның «Мұхаббатнаме», «Қисса-сүл әнбияны» зерттеген, Ш. Ыбыраевтың «Қорқыт ата кiта- бының» поэтикасына арналған ғы- лыми мәнi зор зерттеулерiнде терең- дей түстi. А. Қыраубаеваның «Қис- са Рабғузи, Мұхаббат-наме идеия- лық-көркемдік ерекшеліктері» атты зерттеуі орта ғасырлардағы Алтын Ре по зи то ри й К ар ГУ |