Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й к ар гу әож кбж
жүктеу/скачать 3.59 Mb. Pdf көрінісі
|
| ІІІ БӨЛІМ. Қазақ әдебиеттану ғылымының қалыптасу жолдары
(1986), Н. Келiмбетовтiң «Қазақ әдебиетiнiң ежелгi дәуiрi» (1986), М. Жолдасбековтiң «Асыл арна- лар» (1986), Қ. Өмiрәлиевтiң «VIII- ХII ғасырлардағы түркi әдеби е керткiштерi» (1986), А. Қырау баева- ның «Ғасырлар мұрасы», Х. Сүйiнiш - әлиевтiң «Ғасырлар поэзия сы» (1987) секiлдi қазақ әдебиеттану ғылымына үлес болып қосылған ғылыми еңбектерiне жалғасты. Оларда ежелгi дәуiрдегi көне түркi жазба ескерткiштерiнiң ұлттық әде- бие тiмiздiң арғы бастаулары екенi ғылыми негiзделiп, оны дәуiрге бөлудi осы ерте кезеңнен бастап жүйелеу қажеттiгi толығымен дә- лелдендi. Соның нәтижесiнде ұлт- тық әдебиетiмiздiң тарихы хроно- логиялық тұрғыдан алғанда ежелгi дәуiрдегi әдебиет, ХV-ХVIII ғасыр- дағы әдебиет, ХIХ ғасырдағы әде- биет, ХХ ғасыр басындағы әдебиет, қазақ совет әдебиетi деген дәуiрлер- ге жүйелендi де, он екi ғасыр болып толықты. Бұл дегеніміз – ұлттық ғылыми-зерттеушiлiк ой-пiкiрдiң жи- ырма жылғы тарта дау-дамайға түсiп келген концепцияны толық жүзеге асырған үлкен табысы едi. Қазақ әдебиеттану ғылымы өзi- нiң қалыптасу кезеңiнде төл әде- биетiмiздiң ұлттық танымға сай та- рихи бастауларын анықтап алуы, сөз жоқ, ғылыми мәнi зор жаңалық болып табылады. Себебi, бұл қа- зақтың ұлт, халық ретiнде толық танылуын, әдебиетi мен өнерiнiң, ғылымының өсiп-өркендеуiн Ресей ге «өз еркiмен қосылғаннан» берi қарай ғана қарастырып келген, тiптi Қазан төңкерiсiне дейiн «үш пайызы ғана хат танитын сауатсыз едi» деудi оңды- солды насихаттаған европацентристiк көзқарастың, нигилистiк пиғылдағы пiкiрлердiң iрге тасын шайқал тып- ақ тастады. Ғылыми-зерттеушiлiк ой-пiкiр ендi қазақ халқының төңке- рiске дейiн «надан», «тағы», «тузе- мец» болмағанын дәлелдеуге бағыт ала бастады. Оның бiр көрiнiсi Т. Кә кiшевтiң қазақ әдебиетi сыны- ның туу, қалыптасу тарихын зертте- ген еңбектерiнен байқалды. Ғалым ұлттық сыншылдық-эстетикалық ой-пi кiрдiң бастауларын халық фоль к лорынан берi тарамдата баян- дап, негiзгi арналары төңкерiске де- йiн-ақ айқындалғанын, ғасырларға созылған туу үдерісін бастан кешiрiп үлгергенiн ғылыми саралап шықты. Жоғарғы оқу орындарында жеке пән ретiнде жүргiзу дәрежесiн алып бердi. Қалыптасу жолындағы әрбiр кезеңi, методологиялық мәселелерi мен тео- риясы, жанрлық iшкi түрлерi жекелей зерттеле бастауына жол ашты. Ғылыми-зерттеушiлiк ой-пiкiрдiң ұлттық мақсаттағы таным-бiлiкке тереңдей бой ұруы 1980 жылдары толыса түстi. Кеңестiк идеологиялың iрiп-шiрiгенi сондай, кейде маркстiк- лениндiк әдiснаманы тек қалқан ретiнде ұстай отырып жазылған Ре по зи то ри й К ар ГУ |