Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й к ар гу әож кбж
жүктеу/скачать 3.59 Mb. Pdf көрінісі
|
| V БӨЛІМ. Әдеби сын тарихы және ғылыми мектептер
лектуалды ағым мұндай баға бе- руде де, пікірталаста да Фрейд не гізін салған ой-пікірлерге деген әр түрлі көзқарасты тудырмады деп нық сеніммен айтуға болады. Бір жағынан батыс европалық және аме- рикан баспаларында Фрейд идея- лары батыс адамының психология- сына Коперник, Дарвин, Эйнштейн ой-пікірлерінің әсіресе тең болғанын құптайтын көптеген мәліметтер бар. Д. Оурифи: «Батыста осы күндері шығып жатқан психология, фило- софия және өнер туындыларының көбі белгілі бір деңгейде Фрей- дизм белгісіне ие» десе, С. Цвейг: «Психо анализдің дәстүрлі сызбасы батыс мәдениетінің «қанына» енгені соншалықты, оның өкілдеріне оны елемегеннен гөрі, онымен ойлау анағұрлым оңай» деп жазады. Екінші жағынан, әр түрлі елдерде бірінші рангтың ғылымдары фрейдизмді сынайды және кейде оның әлеумет- танулық және медициналық негіз- дерінен толығымен бас тарта оты- рып, алыстауға тырысатыны факт болып қала береді. Осындай фрей- дизмге түрлі көзқарасты немен түсін- діруге болады? «...Фрейдизмнің адам әрекетінің жасырын сарындары проблемасын шешуде (және клини- када да осы фактордың рөлінде) ал- ғашқы тұжырымдамалардың бірі бо- лып табылуы – ақиқат. Бұл әдіспен адамның ішкі әлеміне, тілек пен міндет арасындағы қарсылыққа на- зар аударылды... Фрейдизм терең ру хани сұраныстарға (солай көрінуі де мүмкін) қарсы жүрді, яғни соны қолдады. Сондай-ақ Фрейд ой-пі кір- лерінде (бұл теорияның ерте кездегі қалыптасуында оның қызу жақ тау- шысы болғандардың жағынан да пси оанализ теориясына қатынасты қиындатты әрі күрделендірді) ішкі қа рама-қарсы пікірлер болды». Міне, осы себептен фрейдизм- ге деген түрлі қатынас таңғаларлық емес. Қазіргі кезде бұл З. Фрейд негізін салған әдіске қарсы пікірлер айтылуда. Дәрігерлер мен медици- на ғалымдарының біразы мұны қа- былдамақ тұрмақ, мәнін түсіне бер мейді. Өйткені мұнда күмән туғы- затын мәселелер жетерлік деп ойлау керек. Ал әдебиеттанудағы ғылыми мектеп ретінде де жоғарыда айтыл- ғандай екі жақты көзқарас тудырады. Қорытындылай айтқанда, әлемдік әдебиеттанудағы ғылыми мектеп- тер ұлттық ғылыми-зерттеушілік ой-пі кірдің дамуында аса зор рөл ат қарады. Мәселен, қазақ әдебиет та- нуының жеке ғылым саласы ре тін- де қалыптасып, даму жолында фи - лологиялық, ғұмырнамалық (биогра- физм), формализм, мәдени-тарихи, тарихи-салыстыру (компаративизм), эстетикалық догматизм, психо ло- гиялық, психоаналитикалық, социо- логиялық мектептер тарихи алғы шарт немесе дамытушы күш бо- лып саналады. Осы мектептердің Ре по зи то ри й К ар ГУ |