Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й к ар гу әож кбж
жүктеу/скачать 3.59 Mb. Pdf көрінісі
|
| Абстрактылы ойлай тын әлеу мет-
танушылар өнер специ фикасына назар аудармай, көркем әдебиетті және әдебиет туралы ғылымды әлеу- меттанудың қосымша сына айнал- дырды. Екеуінің де әдіснамасы ғы- лыми емес, формализм мен тұрпайы социологизмді ақтау – марксизм- нен бас тарту арқылы ғана олар- ды әдіснамалық бағыт ретінде қа- былдауға алып келеді». Ғалымның бұл мектеп жөнінде- гі ой-пікірлерімен дәлелдемелерінен біраз жайды ұғынуға әбден бола- Ре по зи то ри й К ар ГУ 445 V БӨЛІМ. Әдеби сын тарихы және ғылыми мектептер ды. Сондай-ақ маркстік әдіснамаға сай әрі сол кезеңге байланысты әде- биетті зерттеуші ғалым кеңестік тұ жырымдарға көп жағдайда өз жұ мысындағы ой-пікірлерін бағын- ды руға мәжбүр болды деп ойлаймыз. Алексей Бушмин «Наука о литерату- ре» еңбегінде әрі қарай былай дейді: «Бұл әдебиеттанудағы мектептердің өкілдерінің жеке табыстарын жоқ- қа шығаруға болмайды, олардың жұ мыстарында барлығы жарамсыз емес. Бірақ бұл құптарлық нәтижелер олар дың таңдаған әдіснамасының дұ- рыстығын айғақтамайды. Олар әдіс- ке тәуелсіз, кейбір кезде осы әдіс то лық түрде дұрыс болмаса да, ба қы- лаудың тар аумағында өзін жеке тәсіл ретінде ақтап, жоғарыда айтыл ғандай нәтижелерге жеткен» [5, 90]. Ғылыми мектептердің келесі бір түрі – психоаналитикалық мектеп (Фрейдизм). Біз бұл мектептің қыр- сырын З. Фрейдтің «Психоанализге кіріспе» еңбегін қарастыру арқылы ұғынар едік. Зигмунд Фрейдтің «Пси- хоанализге кіріспе бойынша дә- рістер» кітабы оның әдеби еңбек- терінің ішінде негізгі орынды алады. «Дәрістердің» бірінші және екінші бөлімі 1915-1917 жылдары жазылған. «Дәрістердің жалғасы» 1930 жыл- дарға жатады. Сондықтан да бірін- ші бөлімі Фрейд негізін құрған тұ- жырымдама, психоанализ әдісі мен теориялық принциптерді сипаттау, сондай-ақ психоаналитикалық зерт- теулер нәтижесінде алынатын беріл- гендерді талдау тәсіл дері ретіндегі ядро есебінде қарас тыруға болатын мәселелерді қамтиды. Екінші бөлімі невроздың психоаналитикалық тео- риясының жалпы принциптеріне арналған. Ал үшінші бөлімі көпші- лікпен, яғни сыншылармен де, фрей- дизмнің аспектілерімен де оның соң- ғы нұсқасының оралымы түрінде талданады. Батысқа аса зор әсер еткен Фрейд клиницистен әлеуметтанушы мен философқа, дүниетанымның не- гізін салушыға бірте-бірте белгілі бір Рубикон түріне айналды. Фрейд үшін негізгі болып қо- ғамдық дамудың заңдары емес, адам- дардың іс-әрекетін басқаратын ирра- ционалды псикалық күштер бо лып табылады. Интеллект – мәңгі және жасырын соғыстың жағда йында бо- латын индивид пен әлеу меттік ор- таға терең құрылған шындық тың активті бейнесінің құрамы емес, осы күштердің (иррационалды психи- калық күштер) маскировка сының құ- рылғысы болып табылады. Фрейд ХХ ғасырдағы идеализм өкілдері секілді өзінің зерттеуінің негізіне тарихтан тыс, өзгермейтін, биологиялық заңдылықтармен өмі- рі басқарылатын тірі ағза ретінде адамды қарастыру салынды. Бұдан бүкіл «фрейдистік» әдебиеттану ба- ғытталған антитарихылық және ан- тиәлеуметтік бағыттар туындайды. Ол адамзат психикасының мазмұнын Ре по зи то ри й К ар ГУ |