Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й к ар гу әож кбж
жүктеу/скачать 3.59 Mb. Pdf көрінісі
|
| V БӨЛІМ. Әдеби сын тарихы және ғылыми мектептер
(негізін қалаған профессор Б. Кен- жебаев). Бұл мектеп бойынша басы Х. Сүйіншәлиев болып, Қ. Сыды- қов, М. Мағауин, М. Жолдасбеков, А. Қыраубаева секілді ғалымдар ал- пысыншы жылдарға дейін Бұқар жыраудан басталып келген қазақ әде биетінің тарихын мың жылға әрі жылжытып, VІІІ ғасырдан бас- тау алғызды» деп жазады [93, 314]. Б. Кенжебаевтың өз тұсында кері- тарт па көзқарастағы кейбір тұстас- тарымен айтыса-тартыса жүріп қа - лыптастырған осы ғылыми мек тебі шын мәнінде де ұлттық әде биет та- нуда іргелі салаға айналып отыр. Ол егемендік алғаннан кейінде А. Егеу- баев,Т. Еңсегенов, М. Иманғазиев, Қ. Сейітжанов және тағы басқалар- дың зерттеулерімен толықты. Ұлт- тық әдебиеттің арғы бастауларын анықтауда және сол кезеңдегі әдеби- мәдени байланыс тар мәселесінде жаңашыл толымды бастамалар жаса- ды. Енді оның жекелеген және ішкі проблемаларын ғылыми зерделеу мә- селелері қолға алынып жатыр. Негізінен әдебиет тарихының белгілі бір кезеңін санаулы адамдар ғана жасамайтыны – тарихи шындық. Үлкенді-кішілі әр дарын қадір-ха- лінше қызмет етеді. Сол арқылы өз кезеңіндегі әдеби да му дың көркемдік процесіне, әр жанр дың өсуі мен ке- мелденуіне үлес қосады. Ғылыми зерттеулерде олардың барлығы қам- тылғанда ғана сол дәуір әдебиетінің барлық бол мыс-бітімі ашылады. Бұл тұрғы сынан келгенде, Сәкен, Ілияс, Бе йім бет мұраларының алды кітап болып шығып, шығармашылығы зерт теу нысанасына нақты алына бас таған 50-жылдардың ортасын- да ғылыми-зерттеушілік ой-пікір сол кезең әдебиетін жан-жақты тек се руге ұмтылыс жасап бақты. Міне, осы мақсатта, яғни 1920-1930 жылдардағы қазақ әдебиеті тари хын ғылыми тұрғыда сөз етуге тұрар- лық барлық өкілдерін қамти оты рып жүйелі тексеру деген жаңаша ба- ғытта ой қозғаған Б.Кенжебаевтың «Өтелмеген парыз» мақаласы (1957, 25 қаңтар) кеңестік идеологияның саяси айып таққан ауыр соққысы- ның астында қалды. Оны жарияла- ған «Қазақ әдебиеті» газеті жазалан- ды. Шындығында мақалада совет өкіметінің ірге тасын қозғайтындай ешқандай саяси немесе ұлтшылдық пікір жоқ еді. Тіпті 1937 жылғы «ха- лық жаулары, ұлтшыл-фашист» атан- ғандардың бірде-бірінің аты-жөні де аталмаған. Керісінше, осы кезеңдегі кеңестік идеология талаптарына сай шығармалар жазып, қудалауға ілік- пей, өз ажалынан өлген, яки соғыста оққа ұшқан Ш. Иманбаева, Е. Бекенов, А. Сегізбаев, С. Ерубаев, Б. Бұлқы шев, А. Жұмағалиев, Р. Малабаев секіл- ді ақын-жазушылар шығармашылы- ғын зерттеу, қалдырған мұрасын жа- риялау, әдебиет тарихында алатын орнын белгілеу секілді дәуір талап Ре по зи то ри й К ар ГУ |