Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й к ар гу әож кбж
жүктеу/скачать 3.59 Mb. Pdf көрінісі
|
| ІІ БӨЛІМ. Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.)
тып, «Абай марқұмнан бері қарай қазақ әдебиетінің үшінші дәуірі ба- сталады», – деп жазады. Абайды осы үшінші дәуірдің басы деген уақытта ғылыми-зерттеушілік ой-пікірде ай- тылып жүрген «жаңа жазба әдебиеттің көш басшысы» деген көзқарасты зерттеушілік тұрғыда қарастыруды мақсат тұтқаны байқалады. «Абай- дан бері һәм одан үлгі алған кейінгі жастарымыздың ыждағатымен әде- биетіміз түзу жолға түсті. Енді мұнан былай сөз қадірі ұлғайып, өлең ке- ректігі байқалып, өзге жұрттарда қандай болса, біздерде де сондай болар», – деп алдағы күнге зор сенім артуы оны анық дәлелдейді. Р. Мәрсековтің мақаласындағы бұ рынғы және жаңа әдебиет тура- лы көзқарастың ғылыми негізделуі зерттеушілік ой-пікірдің ғылыми сипатқа ауысу жолындағы мәні зор. Орыс әдебиеті тарихын дәуірге бө- лушілер өздерінің алғашқы қада мын В. К. Тредиаковскийдің поэзияны «О древнем, среднем и новом сти- хотворении российском» (1755) деп бөлген еңбегінен, оны дамыта келіп орыс әдебиетін хронологиялық жол- мен «первый период от начала Х ве- ка до половины ХV в., второй до на чала XVІІІ в., а третий заключа- ет в себе произведения российской словесности до нынешнего време- ни», – деп 1808 жылы И. М. Борн ұсынған жүйеден бастайды [22, 133]. И. М. Борн өз жобасында алғашқы дәуірге Ресейге христиан діні мен жазу кірген Х ғасырдан татар-моңғол шапқыншылығы біткенге дейінгі XV ғасырды жатқызса, екінші кезеңін І Петр заманымен байланыстыра- ды да, үшінші дәуірді ХІХ ғасырдан басталды деп көрсетеді. И. Борнның бұл дәуірге бөлуді ұсынған жүйесін ғасырға жуық уақыт өткен соң ғалым А. Н. Пыпин «до ордынского на- шествия, от конца ордынского ига, образования Московской Руси и до второй половины XVІІ века, литера- тура нового периода от второй поло- вины XVІІ века до современности», – деп үш дәуірге бөліп, нақтылай түскен болатын [23, 308]. Бұлармен салыстыра қарағанда, Р. Мәрсековтің ұлт әдебиетінің тарихын дәуірге бө- луінде әдеби-тарихи ой-пікір дұ рыс бағыт ұстағанын байқаймыз. Әде- би-тарихи шолу ретіндегі сипаты басымдау болғанымен «Қазақ әде- биеті жайынан» мақаласының әде- би-тарихи бағыттағы ой-пікірдің даму тарихындағы орны да ерекше. Ол қазақтың ұлттық әдебиетінің бірнеше дәуірлерден тұратын та- рихы бар екенін алғаш рет ғылыми тұрғыда дәлелдеп берді. Сол арқылы ғылыми-зерттеушілік ой-пікірге жа- ңа бастама салып, келешек зерттеу жұмыстарына бағыт-бағдар жасады. Оның бұл саладағы ізденістері сол кездің өзінде-ақ көріне бастады. «Қазақ» газетінде жарияланған «Н» (Н. Құлжанова болуы керек. – Ж. С.) Ре по зи то ри й К ар ГУ |