Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й к ар гу әож кбж
жүктеу/скачать 3.59 Mb. Pdf көрінісі
|
| ІІ БӨЛІМ. Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.)
жинап бастыру, зерттеу мәселесін сөз ету арқылы әдебиет тарихын жа зу проблемасын көтереді. Оның үл кен де сүбелі саласы 1924 жылы С. Төң- керісұлының (С. Мұқановтың) «Қа- зақ әдебиетінің қысқаша тарихы» деген атпен Сәкеннің Орынбордағы қазақ жастарының клубында оқыған лекциясының негізгі жүйесін баян- дап беруден айқын көрінеді. М. Әуе- зовтің «Қазақ әдебиетінің қазіргі дә- уірі», А. Сегізбаевтың «Халық һәм әдебиет» атты мақалалары осының айғағы іспеттес. Осы еңбектерде ауыз әдебиеті үлгілерінің иесі еңбекші халық еке- нін дәлелдеу үшін фольклордың даму жолдарын халқымыздың та- рихымен байланыстыра қарайды. Сонымен қатар ауыз әдебиеті мен жазба әдебиеттің өзіндік сипатта- рын анықтауға талпынып, халық шы ғармасынан үлгі алу, үйрену, прак тикалық, көркемдік қажеттікке жаратуға ғылыми тұрғыдан на- зар аударылған. Бұл мақалалар қа- зақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірінде фольклористика саласы- на түскен жаңа дәуіріндегі үлкен жолдың бастамасы сияқты. Кейбір мақалада ғылыми жағынан негізсіз пікірлер кездескенімен, сол кезде етек алып тұрған «бірыңғай ағым те- ориясына» да, нигилистік көзқарас қа да қосылмай, таза ғылыми тұрғыда пікір айтуға ұмтылыс та бар. Әдеби-мәдени мұраны жинау, жа- риялау үлкен білімділікті, ғылыми дәлдікті, қажымас еңбекшілікті та- лап ететінін ескерсек, халық әде- бие ті үлгілерінің бай қорын жасау (пуб ликаторская работа) жұмы сы ғы- лы ми-эстетикалық қажеттілікке ай - налды. Осының нәтижесінде әдеби мұ ра туралы ғылыми-зерттеушілік көзқараспен пікір айту мәнді арнаға бағыт алды. Әдеби-тарихи сипатта- ғы ой-пікір ұштала түсіп, ұлттық әдебиеттің тарихын зерттеу пробле- масы дәуір талабы алға тартқан көр- кемдік міндеттермен іштей бірлік табуға ұмтылды. Жаңа мән, өзгеше сипат алып дами бастады. 1920 жылдардың аяғы 1930 жыл- дардың басында халық әдебиетін жи- нау, жариялау, зерттеу мақсатында- ғы С. Сейфулиннің, С. Мұқановтың, А. Байтасовтың, Ә. Тәжібаевтың, Ж. Ті- лепбергеновтің, т.б. мақалалары жа- рық көрді. Осы кезеңдегі жинау- шылық сипаттың басым болуына байланысты бұл мақалалар халықтың ескі әдебиет мұраларын халықтың игілігіне жарату, рухани байлығына айналдыру міндеттерін көтере оты- рып, ол үшін көп болып кірісуге шақырды. Дәуір талабына сай үн қосып, әдеби мұраны шығаруға атсалыс- қан, бірталай үлгілерді жариялаған, мақалалар жазған А. Байтұрсынов, М. Жұмабаев, Ж. Аймауытовтардың көзқарастары идеологиялық күрес Ре по зи то ри й К ар ГУ |