Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й к ар гу әож кбж
жүктеу/скачать 3.59 Mb. Pdf көрінісі
|
| ІІ БӨЛІМ. Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.)
тан кешіріп келе жатқан әдебиет сыны мен ғылымының тарихында іркілістер мен бұралаңдарға ұшы- раған бұл да бір кезеңі болды. Бұл ұлттық әдебиеттану ғылымының туу кезеңінде айрықша еңбек етіп келген әдебиетші-сыншы кадрларды екінші рет әдеби, ғылыми ортадан ала- стап тастады. Олардың әдеби және ғылыми мұрасын 1950 жылдардың орта кезіне дейін зерттеу және пай- далану мүмкіндігінен айырылған ұлттық әдебиеттану ғылымы ғасыр- ларға созылған ұзақ жолында өте ауыр жағдайға тап келді. Бірақ сараб- дал сыншы-әдебиетшілердің 1920- 1930 жылдардағы әдебиет теориясы бағытындағы қажырлы ізденісте- рінің жемісі ретінде танылып, ұлт- тық әдебиеттану ғылымының туу кезеңінің аяқталғанының куәсі ре- тінде Қ. Жұмалиевтің «Әдебиет те- ориясы» (1938), Е. Ысмайыловтың «Әдебиет теориясының мәселелері» (1940) жарыққа шықты. Бұл жерде ұлттық әдеби-теориялық ой-пікірдің шын мәнінде ұшқырлық таныт- қанын, дәуір талабынан табылуға ұмтылғанын атап айту керек. Орыс әдебиеттану ғылымында маркстік- лениндік эстетикаға негізделген Л. Тимофеевтің «Теория литера- туры» (1934), И. Виноградовтың «Әдебиет теориясы» (1936), «Борь- ба за стиль» (1937), Г. Поспеловтің «Теория литературы» (1940) ата- латын еңбектері енді ғана жарық көрген еді. Партия мен кеңестік идеология ғылым, өнер, әдебиеттегі «буржуазиялық», «ұлтшылдық» көз- қарастарға «аяусыз күрес» жүргізе отырып, маркстік-лениндік әдісна- маны қоғамдық ғылымдарға, оның ішінде әдебиеттану ғылымына, оның сыншылдық, әдеби-тарихи, әде би- теориялық ой-пікіріне мықтап ор- нық тырды. Қазақстанда «халық жаула- рын» әшкерелеу науқаны ерекше қарқынмен жүрді. Ол ұлттық әде- биет тану ғылымының туғандығын дәлелдеп берген, келешектегі ғы- лыми-зерттеу жұмыстарының бағыт- бағдарын біршама анықтаған оқу- лықтар мен оқу құралдарын, зерттеу мақалаларды, ғылыми еңбектерді түгелге жуық пайдаланудан шыға- рып тастады. Ғылыми-зерттеушілік ой-пікірдің қалыптасуына еңбек сі- ңірген, шығармашылық кескін-кел- бетін айқындап енді жасақтала бас- таған сыншы әдебиетші кадрлары тағы да саясаттың құрбандығына айналды. Бірақ, партияның көркем өнер мен ғылым саласындағы сая- саты мен идеологиясы оған қараған жоқ. Дүниетанымдық көзқарасы со- циалистік қоғам рухында тәрбие- леніп, әдебиетке енді ғана араласа бастаған жас күштердің алдына ора- сан зор міндеттер қойды. Олардың бірі орта және жоғарғы мектепті маркстік-әдіснаманы басшылыққа ала отырып жазылған оқулық, оқу Ре по зи то ри й К ар ГУ |