Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й к ар гу әож кбж
жүктеу/скачать 3.59 Mb. Pdf көрінісі
|
| ІІІ БӨЛІМ. Қазақ әдебиеттану ғылымының қалыптасу жолдары
тұсында ғана алған А. Құнанбаев пен Ы.Алтынсариннен басқа ақын- жазушылар туралы нақты ғылыми тұжырым жасала қоймаған болатын. 30-жылдардағы әдебиет хрестома- тиялары мен оқулықтарды, басқа да ғылыми мақалалар мен зерттеулер- де шыққан ортасына сай үстем тап мүддесін жырлағанына, ескілікті көксеуші керітартпалығына немесе либерал-буржуазияның өкілі бол- ғандығына баса көңіл аударылған ақын-жыраулар енді жаңаша баға- ланды. Бұқар жырау, Шортанбай, Сұлтанмахмұт, Нысанбай, Шәң- герей, Ғ. Қарашев, М. Ж. Көпеев се кілді дарындар әдебиет хресто- матиясынан тұрақты орын алып, өмірі мен шығармашылық мұрасы оқытыла бастады. Ал бұрынғы оқу құралдарына енгізілмей келген Ду- лат, Мұрат, М.Өтемісұлы, Нарман- бет, С. Көбеев, С. Дөнентаев, т.б. ақын-жазушылардың әдебиет та- рихындағы орнының белгіленуі, хрес томатиялар арқылы жүзеге асқан тың ізденістердің жемісі екені анық. Төңкеріске дейінгі әдебиет тари- хын зерттеу саласында осы секілді игі қадамдар жасалып жатса, кеңестік дәуірдегі әдебиетке арналған хресто- матиялар оның тарихи өркендеу, даму жолын бере алмаған жүйесіздік пен жұтаңдыққа ұшырады. Сәкен, Ілияс, Бейімбет бастаған көптеген ақын- жазушылар сталиндік саясаттың құрбандығына ұшырағандықтан, 20- 30 жылдардағы әдеби даму М. Әуе- зов, С. Мұқанов, Ғ. Мүсірепов, Ә. Тә - жібаев, Қ. Әбдіқадыров тағы да бас- қалардың кеңестік идеологияға қай- шы келмейтін шығармаларымен сы- дырта баяндалды. Бұлардан басқа, әдебиетке 30-жылдардан бастап кел- ген ақын-жазушылар мен советтік дәуірдегі халық шығармашылығы- ның өкілдері таныстырылды. Ж. Жа- баев, Н. Байғанин бастаған жыршы- жыраулардың шығармашылығына ерекше көңіл бөлінді. Бұлардың хрес то матияға енгізілуі жаңалық ны ша нын танытқанымен, 1920- 1930 жыл дардағы қазақ әдебиетін зерттеуге арқау боларлықтай өзекті мәселелерді көтеруге заман тала- бы мүмкіндік бермеді. Әйтсе де кейіндегі іргелі зерттеулерге (әсіресе советтік дәуірдегі фольклор мен халық ақындары шығармашылығын) апаратын алғашқы ой-пікірлердің негізі қаланғанын жоққа шығаруға да болмайды. Фольклор мен әдебиет тари- хын зерттеудегі негізгі бағыт-бағ- дарлары мен арналары әдебиет хрес- томатия ларында осындай сипат та айқындалған болса, олардың күр- делі мәселелерін ғылыми тұрғыда тереңдете тексеру оқу құралдарын жазу барысында жүзеге асты. Оқу- лықтар мен басқа да ғылыми зерт- теулерді қарастырғанда, ең негізгі бір мәселеге, қазақ әдебиеті тарихының ғылыми курсын жасау мен дәуірге Ре по зи то ри й К ар ГУ |