Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й к ар гу әож кбж
жүктеу/скачать 3.59 Mb. Pdf көрінісі
|
| ІІІ БӨЛІМ. Қазақ әдебиеттану ғылымының қалыптасу жолдары
талап етілді. Алғашқыда ақын жә- не сыншы ретінде ғана танылған Е. Ысмайыловтың қазақ әдебиетінің тарихы мен теориясын зерттеуші болып ауыр жүкті арқалауы – үлкен ерліктің белгісі десе де болады. Автор осы дәуірді, яғни қазақ әдебиетінің ең бір өркен жайған тұсын, бұрын ғылыми тұрғыда терең сөз бола қоймаған көрнекті ақын-жазушылар есімдері арқылы жаңаша жаңғыртуы осыны дәлелдейді. Сөз еткен ақын- жазушыларға социологиялық арқауы ба сым талдау жасай отырғаны мен, әділ бағалауға ұмтылған С. Мұ - қанов бұл дәуірді маркстік-ле- нин дік әдіснаманың талабына сай «ұлтшылдық дәуірдің әдебиеті» деп ата ған болатын. Оқу құралдарында зерттеу нысанасына түсіп отырған ақын-жазушылар мұрасынан Абай мен Ыбырайдың шығармашылығы ғана дау туғызбайтын. Бұрын- ғы зерттеушілерге біршама қарас- тырылғанымен, «алашордашыларға бүйрегі бұрған» Сұлтанмахмұттың өзі де дұрыс бағалана қоймаған бо- латын. Оқу құралындағы шығар- машылығы ғылыми тұрғыда алғаш рет тексеріліп отырылған Ш. Бөкеев, Н. Орманбетұлы, М. Ж. Көпеев, С. Көбеев, Ғ. Қарашев, С. Дөнентаев секілді ақын-жазушылар мұрасы туралы бірді-екілі мақала ғана бол- маса, олар ғылыми зерттеушілік ой- пікірдің зерттеу нысанасынан тыс қалған еді. Автор оқу құралында тарихи са- лыстырмалық әдісті басшылыққа ала отырып, ақын-жазушылардың өмірбаяндық деректерін молынан келтіру арқылы сол дәуірдің тарихи шындығын ашады. Әсіресе, отар- шылдық саясаттың зорлық-зом бы- лығын әшкерелеудегі әр дарынның өзіндік ерекшелігі мен ағартушылық, гуманистік идеяларды жырлауы ту- ралы тың тұжырымдар білдіреді. Ал көркем шығармаларын талдау барысында олардың халықшыл- дық көзқарасын дәлелдеудегі ой- пікірі таптық сипатқа негізделмеген. «Алайда XX ғасыр басындағы әдебиет өкілдерінің дүниетанымдық көзқарасындағы қайшылықтар да болды», – деп ғылыми-зерттеушілік ой-пікірдің сол кездегі деңгейіне сай талап-тілек те ескерусіз қалмаған. Автор ол қайшылықтар ақын-жа- зушылардың өз шығармаларында халықты бостандық, теңдік үшін күрестің жолын көрсете алмауы мен революцияны бірден түсініп кете алмаулары деп көрсетеді. Осы сипаттағы пікірлер кездескенімен, оқу құралының басты жаңалығы – маркстік-лениндік әдіснаманың ең - бекші тап әдебиеті және үстем тап әдебиет деп бөліп тастаған тап- тың көзқарасынан аулақ болуы. Ол зерттеліп отырылған ақын-жазу- шылардың өнерпаздық тұлғасын бар мүмкіндігінше тарихи шындыққа сай бағалауға негізгі себеп болған. Ре по зи то ри й К ар ГУ |