Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й к ар гу әож кбж
жүктеу/скачать 3.59 Mb. Pdf көрінісі
|
| ІІІ БӨЛІМ. Қазақ әдебиеттану ғылымының қалыптасу жолдары
жырлаған тақырыптары мен идеяла- ры, әр ақынның өнерпаздық тұлғасы, әдебиет тарихынан алатын орны туралы маркстік-лениндік әдіснама- ның талаптарынан тыс тұжырымдар білдіруге ұмтылыс жасаған. Рас, олардың шығармашылық мұрасы толық қамтылмағанымен, әдеби- теориялық сипатта талдау жасауға деген талпыныс игі қадамның ны- шаны екенін айта кеткен орынды болмақ. Зерттеушінің ауыз әдебиеті мен жазба әдебиеттің үлкен тұлға ескерткіштерін екшеп, іріктеп көр- сетуге талаптанған бұл оқулығы өзінен бұрынғы және сол кездегі ғылыми ізденістердің қорытындысы ғана емес, ғылыми-зерттеушілік ой- пікірдің жаңаша бағыттағы зертте- улерге баруына ізашар бола білді. Қ. Жұмалиев оқу құралының 1942, 1943 жылдары «Қазақ әдебиеті. Қа- зақтың ауыз әдебиеті мен XVІІІ-XІ, X ғасырдағы жазба әдебиеті» деген атпен шыққан, 1948-1950 жылдары «Қазақ әдебиеті» деген атпен шыққан жаңа басылымдарын ғы лыми-зерт- теушілік ой-пікірдің бұл са ладағы азды-көпті қол жеткізген табыста- рымен толықтыра отырып, келешек монографиялық зерттеулерге апарар күрделі де соны мәселелерінің бағыт- бағдарын ашуға ұмтылыс жасады. Е. Ысмайыловтың 9-сыныпқа ар- налған оқу құралы («Қазақ әдебие- ті», 1941) 1920-1930 жылдардағы ғылыми-зерттеушілік ой-пікірдің әде биет тарихын дәуірге бөле оты- рып тексеру жолындағы ізденісте- рінің жалғастық тапқандығын дә- лелдеп берген еңбек болды. Негізі- нен ХІХ ғасырдың соңы мен ХХ ға сыр басындағы қазақ әдебиеті та- рихын зерттеуді мақсат тұтқан бұл оқу құралы ұлттық әдебиеттану ғы- лымының қалыптасу кезеңіне қадам басқан шағында, бұрын жан-жақты сөз бола қоймаған қаламгерлер шы- ғармашылығын зерттеуде жаңа бас- тама салуы үлкен үлес болғанын атап айту қажет. Өйткені, ХХ ғасыр басындағы қазақ әдебиеті ғылыми- зерттеушілік ой-пікірде әлі де бол- са даулы күйде қалып, бір шешімін таба қоймаған қиындыққа толы кезең болатын. Әсіресе, С. Мұқановтың 1932 жылы «ХХ ғасырдағы қазақ әдебиеті» еңбегінің «халық жаула- рын» әшкерелеу науқанында тап мүддесін жырлаған автордың пар- тиядан шығып, қызметтен қуы- луына, саяси сенімсіздікте болуы- на әсер еткендіктен, қазақ әдебиеті тарихының осы дәуіріне қалам тар- тудың қияметке айналғаны – тари- хи шындық. Маркстік-лениндік әдіс нама мен кеңестік идеология «ұл шылдар» жазған 1920 жылдар- дағы еңбектерді былай қойғанда, 30-жылдардағы оқулықтар мен зерт- теулерді жоққа шығарып отырған осы мезгілде мектепті жаңа оқу құралдарымен қамтамасыз етуді шұғыл түрде жүзеге асыру міндеті Ре по зи то ри й К ар ГУ |