Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й к ар гу әож кбж
жүктеу/скачать 3.59 Mb. Pdf көрінісі
|
| ІІІ БӨЛІМ. Қазақ әдебиеттану ғылымының қалыптасу жолдары
туралы қым-қиғаш көзқарастағы пікірлер айтылып жатты. 20-жыл- дардың соңына қарай абай тура- лы айтыста «Абайдан қалған мұра қазіргі ұлтшыл зиялыларының иде- ологиясын қорғайды... Сол себептен де біз Қазақстан партия ұйымының идеологиялық майдандағы бірін- ші кезектегі міндеттерінің бірі, кә- дуілгі буржуазиялық қоқыс ретінде, «абайшылдықтың» түбіне жету бол- мақ деп есептейміз», деген И. Ома- ровтың «тұрпайы социологизм» көзқарасы қайта айналып келді [80, 68]. Ұлы ақын мұрасын зерттеу жұмыстарынан ұлтшылдық сипат- тағы саяси қателіктер табуға С. Нұ- рышов, Ә. Нілдібаев, Т. Жароков, М. Ақынжанов және т.б. әпербақан сыншылар құлшына кірісті. Бұның тез өріс ала бастауы басқалар түгіл ұлы Абайдың өзін қазақ әдебиеті тарихынан сызып тастау, панислам- шы, керітартпа діншіл, шығысшыл ұлтшыл болып бағаланып кету қаупін туғызды. Абай жоққа шығарылса, қазақ әдебиеттану ғылымының сол кезге дейін қол жеткізген барлық та- бысы құрдымға кететінін түсінген ұлттық ғылыми-зерттеушілік ой- пікір өз позициясын қорғауға мәжбүр болды. Ғылым академиясының Тіл жә- не әдебиет институты Жазушы- лар одағымен бірлесе отырып, Абай мұрасын зерттеу туралы үш күнге созылған ғылыми айтыс ұйымдастыруы сол ниеттен туған- ды. Бұл қазақ әдебиеттану ғылымы- ның 1920 жылдардан бергі «ұлтшыл- дық бұрмалаушылыққа» құрыл- ған кемшіліктері қаза тексеріліп, әсіресе 1940 жылдардағы жаңашыл ізденістері ауыр айыпталған, әде- биетші-сыншы ғалымдар тағдыры сталиндік жеке басқа табынушылық саясаттың қанды шеңгеліне ілінген, ұлт зиялыларын қудалау, соттау нау- қанының үшінші кезегін өткізуге қызу дайындық жүріп жатқан қатерлі ке зең еді. Соған қарамастан, партия- лық қаулы-қарарларда көрсетіл- ген «өрескел қателіктерін» амал сыз мойындаған әдебиетші-ғалымдар әде биеттің таптығы қағидасын же- леу етіп «тұрпайы социологизм» да- уылын көтерген С. Нұрышев секілді әсіре тапшыл сыншыларға қарсы тұра білді. Ғылыми айтыста С. Мұқанов «Абайдың ақындық мектебі және оның шәкірттері», М. Әуезов «Абай мұрасын танудағы жетістіктер мен кемшіліктер», М. Сильченко «Абай творчествосының идеялық арнала- ры», С. Нұрышев «Абайдың әдеби мұрасын танудағы кейбір талас мә- селелер» деген тақырыптарда баян- дамалар жасады. Жарыссөзде 18 адам сөйлеп, өз пікірін ортаға салды. Абай ақындығының алғашқы кезеңі тура- лы теріс көзқарас С. Нұрышев пен жарыссөздегі кейбір сөйлеушілер- дің пікірлерінде көрініс тапқанымен, Ре по зи то ри й К ар ГУ |