Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й к ар гу әож кбж



Pdf көрінісі
бет80/441
Дата16.05.2023
өлшемі3.59 Mb.
#473784
түріОқулық
1   ...   76   77   78   79   80   81   82   83   ...   441
Okulik XX kazak adebiet

ІІ БӨЛІМ. Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.)
хабарларды есептемегенде. Бұған 
М. Шоқаевтың 1915 жылғы № 156 
санында жарияланған «Ә.Диваев» 
мақаласында ғалым бастырған эт-
нографиялық материалдар мен фоль-
клорлық үлгілерді «Ертегі-хикая-
лар», «Мысалдар», «Тарихи қағаз-
дар» деген топқа бөліп, толық тізімін 
беруін қоссақ, біршама жұмыс жүр-
гізілгеніне куә боламыз. Негізінен 
газет қазақ кітаптарының басылуы 
мен таралуы, олардың сапасы де-
ген мәселеге аса селқос қарамаған. 
М. Дулатов М. Тұрғанбайұлының 
«Пайғамбар заманы» деген оқу құ-
ралына жазған мақаласында (1915, 
№139): «Бұл кітаптың тілі сұлу, 
түсінікті, айқын қазақша жазылып, 
бастауыш мектептің соңғы жылына 
арналған. Басылуы да көркем, емле-
сі қазақша. Мектеп кітаптарымыз 
жеткіліксіз болып тұрған кезде бұл 
мезгілді һәм орынды шыққан жақсы 
бір кітап болды», – деп бағалайды. 
Одан соң кітап иесінің «Түрік қа-
уымдарының ішіндегі ең сап болып 
тұрған жалғыз қазақ әдебиеті екен. 
Осы алтындай таза, гауһардай қым-
бат қазақ әдебиетіне қылған қызметі-
міз бүтін түрік қауымдарына қыл ған 
қызметіміз ғой» деген пікірін қош-
тай келе, бұл салада арта қалып келе 
жатқанымыз қазақта баспахананың, 
кітап бастырушының және кітап сау-
дасымен айналушылардың жоқтығы 
деп көрсетеді. Осы кітапты бастырып 
шығарған Қ. Қоңыратбайұлынан үлгі 
алуға шақырады. «Қазақ» бетіндегі 
осы тақылеттес ой-толғамдардың 
мо лынан айтылуы, қазақ библиог-
рафиясының мәселелеріне тікелей 
қатысты болмағанмен сол бағыт-
тағы жұмыстардың жандануына өз 
септігін тигізгені анық.
Қорыта келгенде, ғасыр басынан 
кеңес дәуіріне дейінгі уақыт ара-
лығында ұлттық әдебиеттану ғы-
лымы өзінің туа бастағанын нық қа-
дамдар жасауымен анық танытты. 
Ғұмырнамалық мақалаларда жеке 
дарындардың тұлғасын танытуда та-
рихи тұрғыдан келді. Әдеби-тарихи 
ой-пікірге тән ұғымдар қалыптаса 
бастады. Р. Мәрсеков пен «Н» де-
ген автордың мақалалары әдебиет 
тарихы, оның дәуірлері, өткені мен 
келешегі туралы ұғымның берік 
орын тебуіне жол ашты. Фольклорға 
алғашқы классификация жасалды, 
енді оның жанрлық түрлерін анық-
тау мен зерттеу ісінің қолға алыну-
ына бағыт-бағдар жасалды. Әдеби-
теориялық ой-пікір әдебиет, оның 
қоғамдық орны мәселесінен бастап, 
өлеңтану және жеке жанр табиғаты 
туралы ғылыми ұғымдарды иге-
ру жолында батыл қадамдар жасап, 
ұлт әдебиетін теориялық тұрғы-
дан тексеруді қолға ала бастады. 
Қа зақ библиографиясының із аша-
ры болып табылатын қадамдар кө-
рініс тапты. Бұл секілді нәтижелі 
із деністерді айтқан уақытта, бізде 
орыс әдебиеттану ғылымы тари-
Ре
по
зи
то
ри
й К
ар
ГУ


96
ІІ БӨЛІМ. Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.)
хындағыдай академиялық тұрғыда 
зерттеудегі мифологиялық, биогра-
фиялық, мәдени-тарихи, салыстыр-
малы-тарихи мектептер болмағанын 
есте ұстау керек. Жоғарғы оқу ор-
ны түгіл, мектеп те болмай, әде-
биет жеке пән ретінде оқытылу дең-
гейіне жеткен жоқ еді. Бұл қазақ әде-
биеттануының жеке ғылым саласы 
ретінде сол кездегі қоғам дамуының 
деңгейіне сай өзіндік ерекшелікпен 
туа бастағанына басты дәлел.


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   76   77   78   79   80   81   82   83   ...   441




©dereksiz.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет