Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й к ар гу әож кбж
жүктеу/скачать 3.59 Mb. Pdf көрінісі
|
| ІІ БӨЛІМ. Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.)
отырған. Олар әдеби сын тарихын- да аннотациялық және жарнама сын деп аталды. Бұдан жаңа кітаптар ту- ралы көрсеткіштік сипаттағы мағ- лұмат беріп отырудан туындаған журнал идеясы ұлттық сыншылдық- эстетикалық ойдың өріс алуына да негіз болғанын көреміз. Шынын айтсақ, қазақ әдебиеті сыны «Айқап» пен «Қазақта» туғандығы рас қой. Ал журнал шығып тұрған кезеңде екі жүзден астам әр түрлі сипаттағы қазақ кітаптары жарық көрген. Олардың барлығы туралы мәлімет бере қоймағанмен, журнал жарты- сына жуығы туралы хабар беріп, сыни пікір білдіріп отырды. Олардың ішінен библиографиялық тұрғыда маңызы барларын атай кеткен артық емес. «Айқап» бұл жолдағы алғашқы қадамын 1911 жылғы 1 санындағы «Маса» деген бүркеншік атпен жаз- ған автордың «Кітаптар жайынан» атты мақаласынан бастайды. Он да шығыс әдебиеті үлгілерінен «Зар- құм», «Бозжігіт», «Шәкір-Шәкірат», халық әдебиетінен «Қыз Жібек», «Айман-Шолпандардың» кітап бо- лып шыққандарын айта келіп, ба- сылу сапасын және тіліндегі тата- ризмді сынаған. Бұдан соң соңғы жылдарда кітап шығару ісінің жақсы қолға алынып жатқанын, әсіресе, өз ақындарымыздың «Қырық мы- сал», «Бақытсыз Жамал», «Оян, қазақ!», «Гүлқашима», «Топжар- ған», «Шағир» секілді кітаптары шыққанын хабарлап, оларға да сын көзімен қарауды ұмытпаған. Біздің ойымызша, мақала иесі М. Сералин болуы керек. Кейінде «М. С.» де- ген атпен жазған журнал редакторы, алғашқы санында бірталай матери- алды өзі дайындағандықтан «Маса» деп алған болуы керек. М. Сералин журналдың 1913 жыл- ғы 1 санындағы бас мақалада соң ғы екі жыл ішіндегі жарық көрген қа зақ кітаптарын санамалай көрсете ке- ліп, «бұл секілді жаңа рухта жазыл- ған кітаптардың дүниеге таралуы – қазақ ішінде бірлі-жарым ұйқылы- ояу бастарын көтерушілердің барлы- ғына таң қараңғысындай бір ишарат болып көрінсе керек», деп жаза- ды [26, 131]. Ал Д. Қашқынбайұлы 1912 жылғы 11 санындағы «Қазақ халқының тарихын уә шәжіресін сұ раушыларға» атты мақаласы со- ңында 1900 жылғы А. Е. Алекто- ров көрсеткішінен алынған он екі кітаптың тізімін береді. Журнал да- ғы жекелеген кітаптардың басылып шыққанын жазған хабарламаларды айтпағанда мына қадамдарын қазақ библиографиясының алғашқы ізде- рі демеске болмайды. 1912 жылғы 5 са нында «Бұған да көз салыңыз!» де ген атпен «Айқап» баспаханасы- на түскен қазақ кітаптарының тізімі берілсе, 1913 жылғы № 13, 14, 16, 17 сандарында «Брадаран Каримовтар кітапханасы» деген атпен осы ба- спадан жарық көрген қазақ тіліндегі Ре по зи то ри й К ар ГУ |