Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й к ар гу әож кбж



Pdf көрінісі
бет76/441
Дата16.05.2023
өлшемі3.59 Mb.
#473784
түріОқулық
1   ...   72   73   74   75   76   77   78   79   ...   441
Okulik XX kazak adebiet

ІІ БӨЛІМ. Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.)
ғалымдарының көрсеткіштерінен өз-
ге ештеңе жоқ деп тауып, қазақ бас-
пасөзіндегі бұл бағыттағы ізденіс-
терді елеусіз қалдырады. Қазақ 
биб лиографиясы лениндік ұлт сая-
саты мен түрі ұлттық, мазмұны 
социалистік мәдениеттің үлкен та-
бысы екенін көрсету мақсатында: 
«Революцияға дейін 2% сауатты 
ада мы бар қазақ халқының Ұлы Ок-
тябрьге дейін ұлттық библиогра фия 
туралы ойлауға да шамасы келген 
жоқ. Библиография негізінен дамып 
жетілген ұлттық баспасөзбен байла-
нысты болса, қазақ тіліндегі тұңғыш 
газеттер мен кітаптар ХІХ ғасыр 
аяғында, ХХ ғасыр басында шыға 
бастады. 1913 жылы Қазақстанда 
шыққан 13 кітаптың екеуі ғана қазақ 
тілінде жазылған болатын, (Шын-
дығында 48 кітап, оның төртеуі 
ғана орысша. – Ж. С.) 14 газеттің 
үшеуі ғана қазақ тілінде жарық 
көріп тұрды. Ұлттық баспасөздің 
жай-күйі осындай болғанда, библи-
ография туралы сөз етудің мүмкін 
еместігі өз-өзінен түсінікті», – деген 
тұжырым жасайды [25, 8]. Төңкеріс-
ке дейінгі қазақ әдебиетіне, баспа-
сөзі мен жарық көрген ірілі-уақты 
кітаптарға деген еуропацентристік 
көзқарасқа негізделген нигилистік 
сипаттағы бұл секілді пікірлерді көп-
теген ғалымдарымыз үлкен мін бе-
лерден шабыттана айтып, өз ғы лыми 
еңбектерінде оңды-солды кел тіргені 
мәлім. Біздің ойымызша, қа зақ 
әдебиеттануы өткерген қилы кезең-
дерге тән қиыншылықтарды бірге 
кешкен, бүгінде осылайша менсін-
бей қарап жоққа шығарылуға дейін 
қол жеткізген қазақ библиография сы-
ның алғашқы талпынысы төңкеріске 
дейін-ақ көңіл аударарлықтай сипат-
та таныла бастады.
Бұл жолдағы алғашқы талпы-
ныстар «Дала уалаяты газетіндегі» 
«Жаңа кітаптар» айдарымен беріліп 
отырған хабарларда көрінді. 1888 жыл -
ғы бірінші санында П. Кулешов, 
А. Левшин, Щ. Кологривов, И. Вац -
ликалардың кітаптары басылып 
шыққаны туралы мәлімет берілген. 
1889 жылдан бастап қазақ халқы ту-
ралы шыққан кітаптар мен жарық 
көріп жатқан фольклорлық үлгілер, 
ақын-жыраулар 
шығармаларының 
тізімін ұдайы көрсете отырып, кей-
біреулеріне сын пікір де білдір ген. 
Мысалы, В. Радловтың «Словарь 
тюркских наречий», А. Харузиннің 
«Кир гизы Букеевской орды», Е. Смир-
новтың «Библиографические очер-
ки султана Ахмета Кенесарина», 
М. Кафидің «Исламның әуелгі уақыт-
тағы тарихы», Н. Гроде ков тің «Кир-
гизы и каракиргизы Сыр-Дарьин-
ской области» секілді кітаптары ту-
ралы хабарламалар мен пікірлерді 
айтуға болады. Газеттің 1890 жыл-
ғы 32-санындағы «Ташкенттің күн-
шығыс халқының жазулары. Ғылым 
хабарлары» атты мақаланы қазақ 
библиографиясының тұңғышы де-
Ре
по
зи
то
ри
й К
ар
ГУ


92


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   72   73   74   75   76   77   78   79   ...   441




©dereksiz.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет