І. Кедендік бақылау кеден ісінін кұрамдас бөліктері. Кедендік бақылау мәні, құылымы максаттары

Кедендік бақылау кезінде кеден органдарымен жүзеге асырылатын шаралар тиімді нәтижелерді алу мақсатында бақылаудың барлық қатысушылары арасындағы өзара қарым-қатынас жетілдіруге бағыттлаған іс-әрекеттер мен процестердің жиынтығы арқылы жүзеге асырылады. Осы бақылауды дұрыс ұйымдастыру жолымен ғана мақсатқа жетуге болады.

Кедендік бақылауды ұйымдастырудың алғашқы мәселесі тауарлардың кеден шекарасы арқылы өткізу уақытын қысқарту мақсатында сыртқы экономикалық байланыстардың қатысушыларына, сыртқы номикалық қызметтің аса қарқынды жүріп жатқан жерлеріне жақындаған кедендер мен олардың құрылымдық бөлімшелерін ашу болып табылады.

Кедендік бақылау мен кедендік ресімдеуді жүзеге асыру бойынша жұмыстың негізгі бөлігі кедендер мен кеден бекеттеріне жүктелген. Сондықтан да осы құрылымдардыц ішінде және кеден органдары арасындағы өзара әрекеттесудің ұйымдастырылу тәртібін, негізі бағыттарын, принциптерін, мақсаттарын көрсететін кеденнің (кеден бекетінің) тиімді кұрылымын анықтаумен байланысты мәселелерді шешу-кедендік бақылауды ұйымдастырудың басқа маңызды мәселесі.

Кедендік бақылауды ұйымдастырудың келесі бір бағыты-осы процеске сыртқыэкономикалық қызметке кдтысушыларды, көлік және байланыс кәсіпорындарын, басқа күқық қорғау органдарын, атқарушы билік органдарын қатыстыру болып табылады. Бұл жерде ерекше роль кедендік операцияларын жүзеге асыруында тікелей қатысуы кедендік бақылауды жүргізуін жеңілдететін және тездететін кеден брокерлеріне, кедендік тасымалдаушыларға, уақытша сақтау қоймалары мен кедендік қоймалардың иелеріне қатысты.

Сөйтіп, тауарлардың, көлік құралдарының және түлғалардын кеден шекарасынан өткенде барлық қарастырылған және баска да

ұйымдастырушылық шаралардың үйлесуі жолымен тиімді кедендік бақылауды ұйымдастыру үшін кджетті жағдайлар жасалады. Аймақтағы кедендік бақылауды ұйымдастыру:

1. Кеден органдары атқаратын жұмыс көлемін анықтауды;

2. Кедендік бақылау мен ресімдеудің орындарын белгілеуден, олардың арасында жұмыс көлемін тиімді бөлуден, осы процедураларды жузеге асыру үшін қажетті жағдайлар жасауды;

3. Кеден органының сандық құрамын анықтау және тиімді құрылымын жасауды;

4. Кадрлар таңдау мен оқытуды;

5. Материалды-техникалық базасын құруды;

6. Кеден органының ішінде және кеден мен кеден маңы саласы арасында байланыс пен өзара қарым-қатынас жүйелерін құруды;

7. Кедендік бақылауды жүзеге асыруда қатысатын және осы процеске көмек көрсететін кеден органының барлық кызметтерінін түрақты жұмысын қамтамасыз етуді қамтиды.

Кедендік бақылауды ұйымдастырудың үлгілік нүскасы кеден органдары қызметкерлерінің тауарларды, көлік құралдарын кеден шекарасы арқылы өткізуге қатысы бар өзге де кәсіпорындар мен ұйымдардын өзара әрекеттесу жүйесін көрсетеді. Тауарлардың елге әкелінуі және түлғалардың келу кезінде ол келесі шараларды қамтиды:

1. Кеден органының тауарлар мен келік құралдарының, кеден шекарасын кесіп өтуі туралы, ал сәйкес жағдайларда — кеден шекарасын кесіп өтетін түлғалар туралы хабардар етуі және оны қабылдауы; 2.Кеден органына тауарларды, көлік құралдарын және соларға байланысты қүжаттар үсыну;

3. Кедендік бақылауға тауарларды, көлік құралдарын, соларға сәйкес қүжаттарда қабылдауын ресімдеу, ал кейбір жағдайларда — тауарлар мен көлік құралдарының идентификациялық тандамалы немесе толық тексеруді, сондай-ақ қайталап тексеруді жүзеге асыру.

4. Тауарларды, көлік құралдарын және соларға сәйкес қүжаттарльг тағайындау кеденіне жеткізуді ресімдеу;

5. Тауарлардың, көлік құралдарының және соларға сәйкес құжаттардың тағайындау кеденіне жеткізуді бақылау;

6. Тағайындау кеденінің жеткізілғен тауарлар мен көлік құралдарының кедендік бақылауға қабылдауы;

7. Жіберуші кеденінің тауарлардың, көлік құралдарынын және соларға сәйкес құжаттардың тағайындау кеденіне жеткізуі туралы хабардар етуі;

8. Тауарларды уақытша сақтау қоймасына орналастыру;

9. Кеден органының кеден декларациясын қабылдауы;

10. Кеден органының кеден декяарациясын қабылдағаннан кейін тауарлардың кедендік бақылауы мен ресімдеуі;

Ю.Кедендік ресімдеуді аяқтау және оның нәтижелері бойынша сәйкес шешімді қабылдау.

Аталған үлгіні кедендік бақылауды ұйымдастырудың тек негізгі бағыттары ретінде ғана қарастыру керек.

Тауарлардың, көлік құралдарының елден шығарылуы кезінде және тұлғалардың елден кетуі кезінде операциялардың тәртібі кедендік бақылауды жүзеге асыруда өзгереді, бірақ ол кедендік бақылауды ұйымдастырудың нүскасына айтарлықтай әсер етпейді.

Сонымен, кедендік бақылауды ұйымдастырудың үлгілік нүсқасын жетілдірудің негізгі бағыттары мыналарда:

1. Кедендік бақылау механизмін ұйымдастыруды жетілдіру;

2. Тауарлар мен көлік құралдарын тексерудің сапасын артттыру және мерзімдерін қысқарту;

3. Кеден төлемдерін төлеу мерзімдерін қысқарту;

4. Кедендік процедураларының қүжаттық ресімдеуін жетілдіру; 5.Экономикаға және елдің жалпы қауіпсіздігіне зиян тигізуді алдын алу;

6. Кедендік бақылауды жүзеге асыруына жүмсалған шығындарды

тауарлардың категориясы мен оларды өткізетін тұлғаларға байланысты тиімді технологиялар жасау жолымен азайту;

7. Тауарларды кедендік ресімдеу орындарына дейін толық мөлшерде жеткізуді қамтамасыз ету;

8. Көлік ұйымдарымен тауарлардың тиімді кедендік бақылауы мен ресімдеуін жүзеге асыруын қамтамасыз ететін бірлескен технологияларды жасау және еыгізу жолымен өзара әрекеттесуін жақсарту;

9. Кедендік қызметтің басқа құқыққорғау органдарымен өзара әрекеттесудің негізгі бағыттарын жетілдіру бойынша шараларды жасау және енгізу;

Ю.Тауарлар мен көлік құраларының заңсыз өткізу бағыттарында бақылауды жетілдіру.

Осы аталғандардан қорытынды шығаратын болсак, кеден органдарының ұйымдастырушылық құрылымын және кедендік бақылауды осы процесті жүзеге асырудың әрбір бөлігінде ұйымдастыруды жетілдіру нәтижесінде ғана кеден жүйесінің қызмет етуінің жоғары нәтижесіне жетуге болады.

Пайдаланылған әдебиеттер:

1. Қазақстан Республикасының конститутциясы 1995

2. Қазақстан Республикасының Кеден кодексі. 2005

3. Қазақстан Республикасының кеден шекарасы арқылы тауарлар

мен көлік құралдарын кедендік ресімдеу мен кедендш бақылаудың ережесін бекіту туралы" ҚР Кедендік бакылау Агенттігі Төрағасының 10.10.2002 жылғы N48 бұйрығы.

4. "Тауарларды декларациялаудың кейбір мәселелері туралы" ҚР Кедендік бақылау Агенттігі Төрағасының 20.05.2003 жылғы N221-бұйрығы.

5. "Тауарлар мен көлік құралдарын әкету әкелу туралы міндеттеме формасьш бекіту туралы" ҚР Кедендік бақылау Агенттігі Төрағасынын 12.05.2003 жылғы№186-бұйрығы.

6. "Жеке кедендік режимдер шеңберінде кедендік бақылау туралы"

ҚР кедендік бақылау Агенттігі Төрағасының 7.05.2003 жылғы №187-бұйрығы.

7. "Тауарлар мен көлік құралдарын кедендік ресімдеу туралы" ҚР мемлекеттік кіріс Министрлігі Кеден комитеті Төрағасының 15.02,2001 жылғы N54 бұйрығына өзгертулер мен толықтырулар енгізу туралы ҚР кедендік бақылау Агенттігі Төрағасының 6.01.2003 жылғы №3 бүйрығы.

8."Тауарлар мен көлік құралдарын кедендік ресімдеудің кейбір мәселелері туршіы" ҚР мемлекеттік кіріс Министрлігі Кеден комитеті төрағасының 15.02.2001 жылғы №51-бұйрығына өзгертулер енгізу туралы.

9."Тауарлар мен көлік құралдарын кедендік ресімдеу туралы" ҚР мемлекеттік кіріс Министрлігі Кеден Комитеті төрағасынын 15.02.2001. жылғы №54 бұйрығы.

10. Кедендік бақылау туралы" ҚР мемлекеттік кіріс Министрлігі Кеден Комитеті Төрағасының 15.02.2001 жылғы №50 бұйрығы.

11. "Алдын ала жүргізілетін операциялар туралы" ҚР мемлекеттік кіріс Министрлігі кеден комитеті Төрағасының 15.02.2001 жылғы №149-бүйрығы.

12 "Жеке тұлғалардың валюталарды декларациялаудың тәртібі туралы" ҚР мемлекеттік кіріс Министрлігі Кеден Комитетінің 14.09.2000 №285-бұйрығы.

13. "Әуе кемелерін пайдалануға қажетті жанар-жағармай материадцарды кедендік ресімдеу-туралы" ҚР мемлекеттік кіріс Министрлігі Кеден Комитеті Төрағасының 22.05.2000 жылғы №157- бұйрығы. 12."Жүктерге шекараларда бақылау жүргізу шарттарын үйлестіру туралы Халықаралық конвенцияға Қазақстан Республикасының қосылуы туралы" 6.05.2002 жылғы N320 ҚР Заңы.

13."Контейнерлерге қатысты 1972 жылғы Кеден конвенциясына Қазақстан Республикасының қосылуы туралы" 6.05.2002 жылғы N319 ҚР заңы.

14 Трансферттік бағалары қолдану негізіндегі мемлекеттік бақылау туралы" 5.01.2001 жылғы ҚР заңы.

15." Қазақстан Республикасындағы өнімінің сәйкестігін бақылау туралы" ҚР Үкіметінің 29,11.2000 жылғы № 1787 Қаулысы.

16."Теміржол көлігімен тасымалданатын транзит тауарларды кедендік ресімдеу туралы" ҚР Үкіметінің 18.03.1999 жылғы №258 қаулысы. 17."Евразиялық экономикалық қауымдастық мүше-мемлекеттерінің территорияларындағы этил спиртін, алкогольді, құрамында спирті бар және темекі өнімдерінің өндірісі мен айналысын кедендік бақылау туралы Келісімнің жасалуы туралы" ҚР Үкіметінің 23.01.2002 жьшғы N82 қаулысы. 18."Қазақстан республикасының территориясы бойынша автокөлік құралдарының өтуін реттейтін кейбір мәселелер" ҚР Үкіметінің 19.01.2002 жьшғы N62 Қаулысы.

19. Әлібеков С.Т. Қазақстанның кеден қүқығы Жалпы және ерекше бөлім.-Астана: 2002.

20. Борисов К.Г. Международное таможенное право.-Москва:2001

21. Сандровский К.К. Международное таможенное право: Учебник для вузов;-Киев:2001.

22. Основы таможенного дела: Учебник для вузов /под ред. В.Г. Драганова.-Москва: экономика, 1998.

23. Сарсембаев М.А. Таможенное право Республики Казахстан.-Алматы: 2000.

24. Нұрақметов Б. Қазақстан Респбликасының кеден ісі: сұрақтар мен жауаптар-таможенное дело в Республики Казахстан: Вопросы и ответы.-Алматы: 2000.

25. Таможенное право /под ред. Габричидзе — Москва. 1997.

26. Мадиярова Д.М. Кеден ісін ұйымдастыру және басқару: оқу құралы.-Алматы:2000.

27. Досымханова Ш.Некоторые аспекты совершенствования таможен-ных процедур Таможенный вестник N1, 2002.

28. Концепция проекта Таможенного кодекса Республики Казахстан Вестник МГД РК, N2 (29) февраль 2002.

29. Проект таможенного кодекса Внешнеэкономическая дятельность в Казахстане, N23 (197), 2002.

30. Новая подход к основным положениям таможенного законодательства Внешнеэкономическая деятельность в Казахстане, N22 (196), 2002.

31. Исахан Г. Казахстанской таможенной службе-10 лет! Вестник МГД РК, N7 (22) июль 2001.

32. Сериков Б. Таможенный контроль за перемещением

энергетических ресурсов страны Таможенный вестник- N1, 2001.

33. Ванин М. Реформа таможенной системы и эффективность экономики Проблемы теории и практики управления - N2, 2001.

34. Таможенные процедуры должны быть прозрачны для всех

Автомобильный транспорт N1, 2001.

35. Приоритетные направления Таможенной автоматизированной информационной системы РК (ТАИС) Вестник МГД РК, N10 (25)октябрь2001.

36. Глобальная экономика и проблемы таможенного контроля КОРИНФШІ, 2001.

37. Шалтыкова А. Таможенная служба-важнейший политический институт Республики Казахстан Евразийское сообщество N4, 2000.

38. Задачи таможенной политики на современном этапе Таможенный вестник №1, 2002.

39. Кеденшілер шетінен жемқор деу жансақ пікір: Кедендік бақылау Агенттігінін төрағасы Бердібек Сапарбаевпен сұхбат Егемен Қазақстан - 5 наурыз, 2003.

40. Об утверждении правил таможенного оформления и таможенного контроля товаров и транспортных средств, перемещаемых через таможенную границу Республики Казахстане — N22 (196), 2002.

41. Таможенное оформление: Сборник нормативных актов:-А:2001.

42. Таможенный контроль: Сборник нормативных актов:-А:2001

43. Таможенное право: Сборник документов. Ч 1 и 2 Сост. П.В Диденко; М.Б. Кудайбергенов-А.Данекер, 2000.

44. Нұрахметов Б. Қазақстан Респбликасының кеден ісі: сұрақтар мен жауаптар — Таможенное дело в Республике Казахстан: вопросы

и ответы. — Алматы: Жеті жарғы, 2000.

45.Таможенное прово подред. Б.Н. Габричедзе-М. 1997.

46. Алибеков С.Т. Таможенное дело в Республике Казахстан:

Учебное пособие; — Алматы: 1997.

47. Таможенное оформление товаров и транспотных средств Таможенный альманах, 5 2001.

48. Инструкция о проведении таможенного контроля и таможенного оформления товаров и транспортных средств, ввозимых на комплекс "Байконур" из РФ Внешнее экономическая деятельность в Казахстане - N3 (201), 2003.

49. Таможенное оформление информации передающейся по спутниковой связи ВЭД в Казахстане N22 (196), 2002. Сапарбаев Б.М. Фундамент таможенной деятельности ВЭД в Казахстане№0(208),2003.

50. Досымханова ІП.Ш. Перемешение товаров и транспортных средств, оформление и их декларирование ВЭД в Казахстане N9 (207), 2003.