Issn 2226-3551 Қазақстан Республикасының Валеология Академиясы
ВОПРОСЫ ПИТАНИЯ И АЛИМЕНТАРНО-ЗАВИСИМЫЕ ЗАБОЛЕВАНИЯ
жүктеу/скачать 3.45 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 2 кесте - Респонденттердің кәсібіне байланысты тәуліктік рационының макро-микронутриенттік құрамы Тағамдық заттек Ұсынылатын тәуліктік
- ТАҒАММЕН БАЙЛАНЫСТЫ АУРУЛАР ЖƏНЕ ТАҒАМТАНУ МƏСЕЛЕЛЕРІ
| ВОПРОСЫ ПИТАНИЯ И АЛИМЕНТАРНО-ЗАВИСИМЫЕ ЗАБОЛЕВАНИЯ
125 нутриенттердің сандық және сапалық мөлшерін бағалау, нақты тағам үлесінің биологиялық және тағамдық құндылығын кәсібіне байланысты негіз- деуге мүмкіндік берді. Құрылысшыларды кәсібіне байланысты үш то- пқа бөліп жіктедік: 1 топ – негізгі мамандықтың жұмыскерлерінің нақты тамақтануының орташа мәні (45 адам), 2 топ – қосымша мамандықтың жұмыскерлерінің нақты тамақтануының орташа мәні (24 адам), 3 топ – инженер-техникалық жұ- мыскерлердің нақты тамақтануының орташа мәні (31 адам), 2 кесте. 2 кесте - Респонденттердің кәсібіне байланысты тәуліктік рационының макро-микронутриенттік құрамы Тағамдық заттек Ұсынылатын тәуліктік мөлшерлеме Нақты қолданылуы негізгі маман- дықтың жұмы- скерлері (1 топ) қосымша маман- дықтың жұмы- скерлері(2 топ) инженер-техни- калық жұмы- скерлер (3 топ) Энергия, кКал 3700-3850 3447,07+171,3 3232,92+203,75 3342,12+183,32 Нәруыз, барлығы, г 90-120 103,74+0,24 107,94+2,93 101,76+3,91 Жануар текті нәруыз, г 60 67,77+2,6,р*1 67,59+3,5 70,85+3,27,р*1 Майлар , г 90 – 120 126,71+3,54 122,63+5,94 127,06+4,62 Өсімдік текті майлар, г 19 – 22 45,16+2,64,р2 53,03+3,44,р2 56,51+3,27,р2 Қаныққан май қышқылдары (ҚМҚ), г <11,0 30,93+1,46 34,91+1,96 35,74+1,9 Полиқаныққан май қышқылдары (ПҚМҚ), г 18 – 19 28,35+1,49 27,55+1,95 25,81+1,87 T_TRANS, г 0 1,05+0,24,р1 2,35+0,29,р2 1,41+0,26,р2 Холестерин, мг <300 416,62+95,26 600,122+125,12 781,03+121,9, р1 Көмірсулар, г 450 -537 374,32+7,41,р2 328,15+10,1,р2 335,1+9,67,р2 Крахмал, г 190-440 226,4+6,46 217,91+0,02 227,54+8,16 Жай көмірсулар, г 21 – 24 76,42+2,95,р2 80,26+4,28,р2 77,89+4,01,р2 Тағамдық талшықтар, г 20-25 19,68+0,41 14,96+0,52,р2 13,81+0,51,р2 Натрий, мг 1300-1500 1982,1+221,28 2930,1+291,64 2703,5+285,81 Калий, мг 5000 3662,4+109,42,р2 3320,9+135,74,р2 3728,7+129,47,р2 Кальций, мг 1000 -1300 766,24+32,35,р2 632,58+44,29,р2 597,06+41,28,р2 Магний, мг 220– 260 270,13+12,74 319,67+16,58 304,5+16,79 Фосфор, мг 700 1199,84+28,97 1465,88+42,85 1322,88+35,52 Темір, мг 10-18 18,8+0,52 18,31+0,75 19,57+0,67 Мыс, мкг 0,9 1,09+0,04 1,62+0,06 1,64+0,06 Мырыш , мг 5-10 12,1+0,41 12,17+0,58 13,37+0,51 Марганец, мг 2 3,05+0,17 3,55+0,23 3,51+0,21 Селен, мкг 26 – 34 16,99+1,08,р2, р3 12,54+1,34,р2, р3 12,59+1,27,р3 Йод, мкг 150 101,53+3,58,р2,р4 103,55+4,82,р2 89,88+4,4,р2,р4 Ретинол (А), мкг 700 -900 1001,57+400,96 941,88+539,14 1252,59+578,54 D дәрумені, мкг 10 - 15 16,34+0,95 18,31+0,75 19,57+0,67 Е дәрумені, мг 15 17,46+1,91 16,32+1,23 11,29+1,19 Тиамин (В1) , мг 1,1 -1,2 1,3+0,04 1,29+0,05 1,34+0,05 Рибофлавин (В2) , мг 1,1 -1,3 1,75+0,11 1,66+0,15 1,83+0,15 Ниацин (РР/В3), мг 14 -16 17,62+0,54 22,08+0,76 22,94+0,73 Пиридоксин (В6) , мг 1,3 -1,5 2,13+0,07 2,39+0,08 2,46+0,08 Цианокобаламин(В12), мкг 2,4 7,49+2,91 8,83+3,42 11,24+4,2 Фолаттар, мкг 400 275,54+13,2,р2 176,43+17,65,р2 180,18+17,84,р2 Пантотен қышқылы (В5), мг 5 5,01+0,37 5,04+0,52 5,76+0,49 Биотин (Н/В7), мг 26 -30 40,05+5,72 38,28+7,8 47,8+7,84 С дәрумені, мг 75 -90 99,36+8,07 92,96+8,36 102,97+ 10,23 Ескертпе: р*1 - көрсеткіштің нормамен салыстырғандағы нақты айырмашылықP<0,05; р1 - көрсеткіштің нормамен салыстырғандағы нақты айырмашылықP<0,01; р2 - көрсеткіштің нормамен салыстырғандағы нақты айырмашылықP<0,001; р3- өзара топтар арасындағы көрсеткіштерді бір - бірімен салыстырғандағы нақты айырмашылықP<0,01;р4- өзара топтар арасындағы көрсеткіштерді бір - бірімен салыстырғандағы нақты айырмашылық P<0,05. ТАҒАММЕН БАЙЛАНЫСТЫ АУРУЛАР ЖƏНЕ ТАҒАМТАНУ МƏСЕЛЕЛЕРІ 126 2 кестеде көрсетілгендей, құрылысшылардың кәсібіне байланысты нақты тамақтану рационы- ның калориялылығы үш топта даұсынылатын тәуліктікмөлшерден төмен (3700-3850ккал). Бұл жеткіліксіздік 1 топта – 252,93 ккал; 2 топта – 467,08 ккал-ды; 3 топта – 357,88 ккал-ды құрады. Тәуліктік рационда нәруыздардың, майлардың және көмірсулардың қолайлы қатынасы 1:1:4 бо- луы шарт, бірақ құрылысшылардың кәсібіне бай- ланысты ол 1 топта –1:1:3,6; 2 және 3 топта – 1:1:3 қатынасын құрады. Осыдан біз үйлесімділікті қамтамасыз ететін нәруыздар мен майлардың қа- лыпты мөлшерін, ал көмірсулардың мөлшері үш топта да ұсынылатын тәуліктік нормадан төмен (P<0,001) екеніне көз жеткіземіз. Сонымен қатар, жануартекті нәруыздар мен өсімдік текті майлардың мөлшері ұсынылатын нормадан (жалпы нәруыздардың 50-60% және- жалпы май мөлшерінің 25-30% құрауы керек) біраз жоғары, әсіресе 3 топ респонденттерінде нақты айырмашылық байқалады (P<0,05 және P<0,001). Қаныққан май қышқылдарының тағамдық құн- дылығы 9,0 - 10,8 г/1000 ккал құрады, яғни қалып- ты жағдайдың шамасында (<11,0 г)және ПҚМҚ/ ҚМҚ қатынасы да ұсынылатын норманың шама- сына 0,7 -0,9 бірлікке тең келеді. Алайда, холесте- рин мен транс-майлардың БДҰ ұсынған нормадан жоғары болуы және калийдің, селеннің, фолат- тар мен тағамдық талшықтардың жеткілісіздігі құрылысшыларда жүрекқантамыр және онкологи- ялық аурулардың даму қауіпін де жоғарылатады, әсіресе бұл жағдай 3 және 2 топтарда айқын бай- қалады(P<0,001). Сонымен қатар, эндокриндік жүйе аурулары- ның даму қауіпін жоғарылататын 1, 2 және 3 топ респонденттерінде нақты анықталған жай көмір- сулар үлесінің БДҰ ұсынып отырған мөлшерден шамадан 3есе артық болуы (P<0,001) және йод микроэлементінің жеткіліксіздігі(P<0,001) фактор болып табылады. 1, 2 және 3 топ респонденттерінде тірек-қимыл жүйесінің негізі болып табылатын кальций макро- элементінің жеткіліксіздігі анықталған (P<0,001). Дегенмен, барлық респонденттерде майда (D, А, Е дәрумендері) және суда (В1, В2,В3, В5,В6,В7, В12, С дәрумендері) еритін дәрумендердің мөл- шері қалыпты жағдайда болды. Қорыта келе, кәсібіне байланысты зерттеуге алынған құрылысшылардың нақты тамақтануы адам ағзасының толыққұнды және адекватты қа- жетіліктерін қанағаттандыра алмады, әсіресе 3 және 2 топреспонденттеріне көбірек көңіл бөлу қажет. Тағам рационының калориялылығы еңбек ауырлығы бойынша IV-ші топқа жататын респон- денттердің тәуліктік энергия қажеттілігінен төмен болды және физикалық жүктемеге төзімділік пен күш қуат беретін негізгі макронутриент - көмірсу- лардың да жеткіліксіздігі анықталды (1:1:3). Тәуліктік рационының химиялық құрамы бой- ынша тағамдық талшықтардың төмен мөлшері де 3 және 2 топ респонденттерінде кездеседі (P<0,001). Сонымен қатар, барлық топтарда калий және кальций мароэлементтерінің, селен және йод микролементтерінің, фолаттардың жеткіліксіздігі айқындалды. Сонымен, жұмыс барысында алынған нәтиже- лер келесі қорытындыны жасауға мүмкіндік берді. 1) Жануар нәруыздарының шамадан артық бо- луы – күндізгі ауысымда жұмыс жасайтын барлық жастағы құрылысшыларда, әсіресе инженер –тех- никалық жұмыскерлерде күз және қыс айларында айқын болды. 2) Өсімдік майларының шамадан артық болуы– барлық жыл мезгілінде құрылысшылардың кәсібі мен еңбек өтіліміне байланысты ықтималдылығы P<0,001. 3) Қаныққан май қышқылдарының жоғары болуы –барлық жыл мезгілінде, негізгі, қосымша мамандықтың және инженер –техникалық жұмы- скерлердеанықталды. 4) Полиқаныққан май қышқылдарының жет- кіліксіздігі – 19-50 жас аралығындағы құрылыс- шыларда байқалды, P<0,01. 5) Транс-майлардыңшамадан артық болуы–бар- лық құрылысшыларда күз мезгілінен басқа уақыт- та анықталды,P<0,001. 6) Холестериннің жоғары болуы – жылдың бар- лық мезгілінде, еңбек өтілімі >5 жылдан , күндізгі ауысымда істейтін негізгі, қосымша мамандықтың және инженер –техникалық жұмыскерлерде ай- қындалды, P<0,01. 7) Жалпы көмірсулардың жеткіліксіздігі мен жай көмірсулардың шамадан жоғары болуы– бар- лық топ респонденттерінде анықталды, P<0,001. 8) Тағамдық талшықтардың жеткіліксізді- гі - барлық топ респонденттерінде, әсіресе негіз- гі мамандықтың жұмыскерлерінде көрініс тапты, P<0,001. 9) Крахмал жеткіліксіздігі – жаз мезгілінде ғана айқындалды. 10) Негізгі алмасуға жұмсалатын шығынмен физикалық жүктеменің нәтижесі бір-бірін то- лықтырмайтындығы, яғни қалыпты көрсеткішпен салыстырғанда орташа шамамен 250 ккал кем екендігі белгілі болды: |