Issn 305-9397. Ғылым және білім. 2022. №1-1 (66) issn 2305-9397

______ ____________Ауыл шаруашылығы ғылымдары 
 
92 
басқару ҥшін мақсары агроландшафттарының әсерінен топырақ жамылғысының физикалық-
химиялық кӛрсеткіштерінің ӛзгерістерін анықтау болып табылады. 
Далалық тәжірибелер Батыс Қазақстан облысындағы "Дәуқара" шаруа қожалығының 
ӛндірістік жағдайына негізделген. Тәжірибелік учаскенің топырағы Батыс Қазақстанға тән -
қара-қызғылт тҥсті орташа саздақ. 
Зерттеу объектісі ретінде мақсары агроландшафттары алынды. 
Зерттеулерде мақсары агроландшафттарын қалыптастырудың 2 технологиясы 
салыстырмалы тҥрде зерттелді:
1 – биологиялық препараттар қолданылмайтын дәстҥрлі технология (бақылау). Бҧл 
технологияда кҥзде N
40
P
40
және мақсарыны себу алдында N
20
P
20
мӛлшерде азот және фосфор 
минералды тыңайтқыштары қолданылды.
2 – нарықта тауар ӛндірушілер ҥшін қолжетімді биоорганикалық препараттар 
пайдаланылатын биологиялық технология: Biodux биостимуляторы, Оrgamica S биофунгициді, 
Оrganit N, Organit P био-органикалық тыңайтқыштары. Биологиялық препараттар 2 тәсілмен 
қолданылды: мақсары тҧқымдық материалын 10 л/т мӛлшермен дәрілеу және мақсары 
ӛсімдіктерінің нақты жапырақтарының 3-4 фазасында дақылдарды бҥрку, жҧмыс ерітіндісінің 
шығыны 300 л/га қҧрайды.
Бӛлінген алқаптардың ауданы 50 м
2
, қайталануы ҥшеселік, орналастырылуы -жҥйелік. 
Тәжірибенің екі нҧсқасында да Батыс Қазақстанда қабылданған топырақ ӛңдеу жҥйесі 
қолданылды. Тәжірибелерде мақсарының аудандастырылған "Ахрам" сорты қолданылды.
Себу нормалары, 1 гектарға кӛктеп шыққан 500 мың тҧқым. Мақсарыны жинау мақсарының 
толық пісуі кезеңінде тҧтас (тікелей) әдіспен жҥргізіліп, 100% тазалықпен 10% ылғалдылыққа 
келтіру қолданылды.
Мақсарының ӛсуі мен дамуын бақылау қабылданған әдістемеге сәйкес жҥргізілді. 
Мақсарының майлылығын анықтау ҥшін тҧқымдардағы май мӛлшері экстракциялау әдісімен 
анықталды [8]. 
Мақсарының фитомелиорациялық рӛлін зерттеу ҥшін кӛрсеткіштері бойынша 0-10 см 
және 10-20 см қабаттардағы қара-қызғылт топырақтардың ҥлгілері алынды. Іріктеудің 
қайталануы -4 еселік.
Зертханалық жағдайларда топырақ ҥлгілерін талдау арқылы қабылданған заманауи 
әдістерді қолдана отырып, кальций хлоридінің кӛмегімен топырақтағы нитрат азотының 
мӛлшері И.Мачигиннің әдісімен алынатын зат және жылжымалы фосфор ретінде анықталды 
[8]. 
Топырақтың тығыздығы Н.А.Качинскийдің бҧрғы-цилиндрлерін қолдана отырып, дала 
жағдайында анықталды. Топырақтың қҧрылымдық жағдайын бағалау қҧрғақтай елеу әдісін 
қолдана отырып, агрегаттық талдау арқылы жҥргізілді [8]. 
Зерттеу 
деректерін 
статистикалық 
талдау 
кезінде 
орташа 
мәндердің 
айырмашылықтарының маңыздылығын анықтау ҥшін тәуелсіз іріктемелерге арналған t-тест, 
Саттертуэйттің жуықтатылған әдісі және "Мҧртшалы жәшік" графигі қолданылды. 

жүктеу/скачать 7.12 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: