Ж. Б. Аширбекова
Шежірені зерттеу әдістері
жүктеу/скачать 1.58 Mb. Pdf көрінісі
|
| Шежірені зерттеу әдістері. Жалпы шежірені зерттеу әді-
сінің екі түрін кӛре аламыз. 1.Теоретикалық басқа пәндермен (биология, химия, генетика, математика) байланыстыра зерттеу. 2. Сипаттық (ру, тайпа, жанұя тұлға шежіресін оқып үйрену). Теоретикалық шежіре адам ӛмірінің барлық қырларын қамти- ды. Бұл әдіс, адам жайлы әлеуметтік қатынас пен құрылымды ғана қарамай (гуманитарлық ғылым), сонымен қатар биология- лық-генетикалық құрылымды (жаратылыстану ғылым) және осы екеуінің ӛзара байланысын қарайды. Бұл әдіс арқылы әлеумет- тік институттармен қатар, әр түрлі әулеттік некелер арқылы қо- ғамның қозғалмалы ерекшелігін анықтайды. Осы ерекшеліктер қазақ халқының жалпы әлемдегі қоғамдық қозғалыстардың бір бӛлшегі ретінде қарастыруға мүмкіндік береді. Бірақ, шежіренің 237 пәндік ерекшелігін естен шығармау қажет, яғни, шежіре ру-тай- палардағы туыстық қатынасқа қатысты мәліметтер береді. Ше- жіретанудың әдістері де осы ерекшелікке негізделеді. Уақыт ӛте келе шежірелер, ағаш тәріздес бейнеленіп, алып бәйтерек түрінде кӛрініс тапты (кескіндемелік шежірелер). Бұл бәйтерек тәріздес бейнелеу бекерге алынған жоқ. Бұл бәйтерек- тің мағынасына адам және табиғат, тылсым күш пен нақты дү- ние, туу мен ӛлім, т.б. сыйдырылған. Бәйтерек – қазақ халқында ӛмір жалғастығының, ӛшпес ӛмірдің символы. Бәйтерек жапы- рақтарының күзде түсіп, кӛктемде қайтадан бүршік атуы - бір жанұяның, ру тайпаның ӛлместігінің, жоғалмастығының бейнесі. Бәйтеректің тамырында рубасы, ру – тайпалар, ал жоғарғы бұтақтарына ұрпақтары орналастырылды. Ал, Еуропа елдерінде бәйтерек бұтақтарына ұрпақтардың суреттері орналастырылып, арнайы түспен безендірілді. Мысалға, қыз-кӛк, ұл бала – сары, тірі адам – жасыл, ұрпақ жоқ болса – қызыл т.с.с. [ « Қ а з а қ т а р и х ы » ж у р н а л ы № 4 2 0 0 4 ж . ] . Негізінен шежіренің ең кӛп тараған түрі – кестелік және тарихи шежірелер. Кестелік шежірелер ата-бабаны жүйелен- ген кестелерге салып тарқатса, тарихи шежірелер ӛз құрамында сол ру, тайпа, жанұя жайлы қосымша мәліметтерді сақтаған. Еуропа елдерінде, бұндай шежіре әкесі жағынан да, анасы жа- ғынан да есептелінсе, түркі халықтарында, атап айтқанда, қа- зақтарда әкесі жағынан, жоғарыдан тӛменге қарай жүру жүйесі қатаң сақталған. Бірақ, жалаң кестелік тізімдік шежірелер, жал- пы ру тайпаның даму динамикасы мен белгілі бір адамды табу үшін жақсы кӛмектескенімен, басқа да қосымша мәліметтер бе- ру жағынан тұралап қалады. [«Қазақ тарихы» журналы №4 2004 ж.]. жүктеу/скачать 1.58 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|