Жалпы рецептура
жүктеу/скачать 82.1 Kb.
|
| ҚАТТЫ ДӘРІЛІК ҚАЛЫПТАР
Қатты дәрілік қалыптарға жатады: ұнтақтар, таблеткалар, түйіршіктелгендер (драже, гранулалар), капсулалар, пилюлалар, карамельдер, пастилкалар және қарындаштар. Ұнтақтар — Pulveres(атау сеп, ж-ше түрі — Pulvis, ілік сеп, ж-ше түрі — Pulveris). Ұнтақтар — ішке, әрі сыртқа қабылдауға арналған қатты дәрілік қалып. Ұнтақтар б.з.д. 3000 жылдай бұрын қолданыла бастаған, осы күнге дейін маңызын жоғалтпаған дәрілік қалыптардың бірі. Ұнтақтардың жіктелуі 1) қолдану әдісі бойынша: а) ішке; б) сыртқа (себуге, иіскеуге, үрлеуге арналған); 2) құрамына қарай: а) жай (бір заттан тұрады); б) күрделі (құрамы екі немесе одан да көп заттан); 3) дозалау сипатына қарай: а) бөлінбеген (дозаланбаған); б) бөлінген (дозаланған). Ұнтақтарды рецепттерде жазу ережесі 1. Жәй дозаланбаған ұнтақ: «Rр.:» сөзінен кейін үлкен әріппен ілік септігінде дәрілік заттың аты мен жалпы мөлшері граммен жазылады (Pulveris сөзі көрсетілмейді). Келесі жолда — D. S- 2. Мысалы: Rр.: Magnesii sulfatis 30,0 D. S 1/2 стакан жылы суда ерітіп, куніне 1 рет қабылдау (іш жургізетін). 3. Жәй дозаланған ұнтақ: «Rр.:» сөзінен кейін үлкен әріппен ілік септігінде дәрілік заттың аты (Pulveris сөзі көрсетілмейді) 1 ұнтақтың граммен дозасы жазылады (кейде ӘБ). Келесі жолда D.t.d. N... одан кейінгі жолда — S жазылады. Мысалы: Rр.: Magnesii oxydi 0,5 D.t.d. N 10 S. Тамақтан соң 1 унтақтан. Дозаланған (жәй немесе күрделі) ұнтақтың орташа массасы 0,3— 0,5, ең төменгі мөлшері — 0,1 (өсімдік текті ұнтақтар үшін — 0,05), максималды мөлшері — 1,0 екенін ұмытпау қажет. Егер ұнтақтың минималды дозасы 0,1 кем болса, индифференттік зат қосылады, әдетте сүт қанты (Saccharum) — 0,3 г, осыдан кейін ұнтак күрделі дозаланған болып жазылады. 4. Күрделі дозаланған ұнтақ: «Rр.:» сөзінен кейін үлкен әріппен ілік септігінде негізгі дәрілік заттың аты (Pulveris сөзі көрсетілмейді) мен 1 ұнтақтың дозасы жазылады, келесі жолда қосымша заттың аты мен дозасы (яғни дозаларымен есептеліп, компоненттер көрсетіледі), әрі қарай —M.f, Pulvis rелесі жолда — D.t.d. N... одан кейін — S. Мысалы: Rр.: Riboflavini0,005 Тһіатіпі сһіоrіdі 0,002 Sacchari 0,3 M.f. pulvis D.t.d.N50 S. 1 ұнтақтанкүніне 2 рет. 5. Күрделідозаланбағанұнтақ: «Rр.:» сөзіненкейініліксептігіндеүлкенәріппеннегізгідәрілікзаттыңаты (Pulveris сөзікөрсетілмейді) менграмменжалпысаныжазылады, келесіжолдақосымшазаттыңатыменграмменжалпысаны (ягникомпоненттерсандарыменкөрсетіледі), келесі — M.f. pulvis, оданкейінгіжолда — D.S. Мысалы: Rр.: Zіnci oxydi 5,0 Таlсі 15,0 M.f. pulvis D.S-Сеппе (себуге). Ұнтақтардықаптауүшінқолданылады: желімделгенқағаз, балауызбенпарафиндіқағаз (charta cerrata et paraffinata), пергаментқағаз, целлофан. Балауызнемесепарафиндіқағаздағыұнтаққарецептжазғанда D.t.d. N... Кейініпсһаrtа cerata немесе paraffiinata көрсетіледі. Мысалы: Rр.:Сатрһоrае tritae 0,2 D.t.d. N 6 іпсһаrtасеrаtа S.1 ұнтақтанкүніне 2 рет. 5. Өсімдіктектіұнтақтарғарецептжазғанда «Rр.:» кейін «pulveris» жазылады, іліксептігіндеұнтақжасалғанөсімдікбөлігініңаты, өсімдіктіңөзініңаты, саны (егердозаланбаса) немесебірұнтақтыңдозасы (дозаланғанболса). Келесіжолда —D.t.d. N... Оданкейін — S. (дозаланғанболса) және D.S.(дозаланбағанболса). Мысалы: Rр.: Pulveris radicis Rhei 0,5 D.t.d. N 50 S. Іиіке 1 үнтақтантүнде. Таблеткалар — Tabulettae(атаусеп. ж-шетүрі — Таbuletta; табыссеп. ж-шетүрі — Tabulettam; табыссеп. к-шетүрі. — Tabulettas; қысқартылуы — Таb.). Ұнтақтардытығыздаутуралыалғашқымәліметтер XIX ғасырдыңортасындапайдаболды. 1844 жылыАнглияғатығыздаужолыменкалийгидрокарбонатытаблеткаларындайындауүшінпатентмәлімделгенболатын. ДозаланғандәрілікқалыпсекілдіалғашқытаблеткаларШведтікФармакопеяға 1901 жылыенгізілгенболатын. Қазіргітаңдатаблеткаларжалпыдайындәрілікқалыптардың 80%-ыналады . Таблеткаларалутехнологиясынабайланыстыбөлінеді: а) тығыздалғантаблеткалар; б) тритурацияланған, массанықалыптастыруәдісіменалынған (таблеткалыкпрепараттардыңжалпыөндірісінің 1—2%). Құрамына байланысты таблеткалар былайша бөлінеді: а) қарапайым; б) күрделі және коммерциялык атпен шыққан таблеткалар да бар. Таблеткаларды рецептте жазу ережесі Қарапайым таблеткалар екі үлгіде жазылады. Бірінші үлгі: «Rр.:» сөзінен кейін табыс септігінде жекеше түрде «ТаЬиІеЦат» дәрілік калыптың аты жазылады, дәрілік заттың аты ілік септігінде бас әріппен және 1 таблетканың дозасы граммен (кейде ӘБ) жазылады. Келесі жолда D.t.d. N... Одан кейін — S. Екінші үлгі: «Rр.» кейін дәрілік заттың аты үлкен әріппен ілік септігінде және 1 таблетканың дозасы граммен (кейде ӘБ) жазылады. Келесі жолда D.t.d. N... одан кейін — S.. Мысалы: Rр.:TabulettamAnalgini0,5 D.t.dN10 S. I таблеткадан бас ауырғанда. Rр.: Analgini 0,5 D.t.d N10 іп tabulettis S. 1 таблеткаданбасауырғанда. Күрделітаблеткаларды 2-үлгімендежазуғаболады. Коммерциялықатпеншыккантаблеткаларкелесітүрдежазылады: «Rр.»сөзіненсоңдәрілікқалыптынатытабыссептігіндекөпшетүрде «Tabulettas» жазылады, дәрілікзаттыңатыатаусептігіндебасәріппентырнақшаішіндежазылады, N... келесіжолда — D.S Мысалы: Rр.: Tabulettas «Вепаlgіпит» N 10 D.S- 1 таблеткаданбуынауруларында. Драже — Dragee (іліксеп. ж-шетүрі — Dragee, қысқартылуы —Dr.). Драже — ішкеқабылдайтын, дәрілікжәнеқосалқызаттардытүйіршіктергебірнешеқайталапжағуаркылыалынатынқаттыдәрілікқалып. Микродраже — дәрілікзаттардыжәнеқантсиропынұсақтүйіршіктергебірнешеқайталапжағуаркылыалынады (диаметр 30—50 мкм). Микродражеқабықпеннемесеқабықсызқапталғанболуымүмкін, бұлішіндегізаттардыңәруақыттабосапшығуынасептігінтигізеді. Желатиндікапсуланемеседәрілікзаттардыңбосапшығууақытысіңуіәртүрлібірнешемикродражетиптеріментолтырылғанқоспадантұратынспансула. Дражегерецептжазуережесі «Rр.:» сөзіненсоңдәрілікқалыптыңатыіліксептігіндежекешетүрде «Dragee» жазылады, дәрілікқалыптыңатыбасәріппенілік септігінде 1 драже дозасы граммен жазылады. Келесі жолда D.t.s N... Содан кейін — S. Мысалы: Rр.: Dragee Diazolini 0,05 D.t.d. N 10 S. Күніне 1 дражеден. Коммерциялық атпен шыққан дражеге рецепт жазғанда «Rр.:» сөзінен соң дәрілік калыптың аты ілік септігінде «Dragee» жазылады, дәрілік заттың аты атау септігінде бас әріппен тырнақша ішінде жазылады, N... келесі жолда — D.S, Мысалы: Rр.: Dragee «Нехаvіtит» N 100 D.S. Күніне 3 рет 1 дражеден. Гранулалар — Granula(атау сеп. ж-ше түрі — Granulam, ілік сеп. ж-ше түрі — Сrапиlі, ілік сеп. к-ше түрі — Сrапиlоrит). Гранулалар — ішке қабылдауға арналған біртектес бөлшектер (дән, түйіршік) түріндегі дозаланбаған қатты дәрілік қалып. Әдетте гранула түрінде жағымсыз иісі, дәмі, жергілікті тітіркендіргіш әсері бар, уыттылығы төмен дәрілік заттар шығарылады. Қазіргі кезде балалар үшін гранулалар сироп үшін қалтада шығарылады (мысалы, пирацетам қалтада). Гранулаға рецепт жазғанда «Rр.:» сөзінен соң дәрілік қалыптың аты ілік септігінде «Сгапиіогит», дәрілік заттың аты бас әріппен ілік септігінде (егер гранула коммерциялық атпен шыққан болса, тырнақша ішінде дәрілік заттың аты бас әріппен атау септігінде) грануланың жалпы саны граммен жазылады, келесі жолда — D.S. Мысалы: Rр.: Сrапиlоrит Plantaglucidi 50,0 D.S.Күніне 2—3 рет тамаққа дейін 1 шай қасықпен 1/4 стакан жылы суда еріту. Капсулалар — Саpsulae(атау сеп. ж-ше түрі — Саpsula, ілік сеп. ж-ше түрі. — Саpsulae, кысқартылуы — Сарs.). Капсулалар — ішке (кейде ректалды, вагиналды және парентералды енгізу жолдары үшін) қолданылатын, дозаланған, ұнтақ тәрізді, паста тәрізді, түйіршік тәрізді және сұйық дәрілік заттарға арналған қабықтар. Әдетте капсула түрінде жағымсыз иісі, дәмі, жергілікті тітіркендіргіш әсері бар дәрілік заттар шығарылады. Капсула түрлері: 1) қақпақшалы қатты капсулалар — себілгіш ұнтақ тәрізді және түйіршіктелген заттарды дозалауға арналған; 2) жұмсақ капсулалар — сұйық және паста тәрізді заттарды капсулалауға арналған. Капсулалар рецептін капсулаға арналған ережелер бойынша жазады, содан соң D.t.d. N... көрсетіледі, берілген зат қандай капсулаларда беріледі — in capsulis gelatinosis, in oblatis және т.б. Мысалдар: Rр.: Оlеі Rісіпі 1,0 D.t.s N15 in capsulis gelatinosis S. Жарты сағат ішінде қабылдау. Rр. : Меtасусlіпі һудrоһlоrіdі 0,15 D.t.s N 16 іп capsulis gelatinosis S. 12 сағат сайын ішке 2 капсуладан. Пилюлалар — Ріlиlае(атау септ, жекеше — Ріlиlа, ілік септ., жеке — Ріlиlае). Пилюлалар — салмағы 0,1-0,5 г, пішіні шар тәрізді, бірыңғай серпімді заттан жасалған, ішке енгізілуге арналған қатты дәрілік қалып. Қазіргі таңда өте сирек рецепт жазып беріледі. Карамельдер — Саrатеl. Карамельдер — дәрілік заттарды қантпен және сірнемен араластыру арқылы алынатын қатты дәрілік қалып. Негізінде жұтқыншақ пен ауыз қуысы шырышты қабатының ауруларында қолданылады (мысалы, декамин карамелін ерігенге дейін ауызда ұстайды). Карамельдер рецептте ресми таблеткалар сияқты жазылады (қазіргі кезде рецепт сирек жазылады). Пастилкалар немесе троше (атау сеп. ж-ше түрі — Troshiscius, ілік сеп. ж-ше түрі — Troshisci). Пастилкалар (троше) — дәрілік заттарды қантпен, шоколадты массамен, аравиялық шайырмен немесе желатинмен араластырғанда пайда болатын қатты дәрілік қалып. Жазық, дөңгелек немесе жазық қалыптары бар. Негізінен жоғарғы тыныс жолдарының ауруларын емдеу үшін пайдаланылады (ерігенге дейін ауызда ұстау), ас қорыту жолдарының ауруларын емдеу және резорбтивті әрекетті алу үшін ішке тағайындайды. Пастилкалар рецептте ресми таблеткалар сияқты жазылады (қазіргі кезде рецепт сирек жазылады). Қарындаштар — Stilus.Қарындаштар — дәрілік заттарды балқыту жолымен алынатын, бір жақ үшы сүйірленген қатты дәрілік қалып. Қарындаштарды қармаушы және күйдіргіш әсер алу үшін теріге, шырышты қабыққа жағады (мысалы, қан тоқтататын қарындаштар). жүктеу/скачать 82.1 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|