және жануарлар дүниесін зерттейтін зооллогия (zoon — жануар). Зоология озі кезегінде бip
жүктеу/скачать 3.9 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- ТIPI ОРГАНИЗМДЕР ҚҰРЫЛЫСЫ МЕН ДАМУЫНЫҢ, НЕГІ3ГІ ЗАҢДЫЛЫҚТАРЫ
- Нeriзri
| ОРГАНИЗМ ТУРАЛЫ ЖАЛПЫ ҰҒЫМ
Организм — қоршаған ортаның нақтылы әcepi нәтижесінде тарихи қалыптасқан құрылысы мен даму ерекшеліктері бар және тұрақты өзгерісте болатын сол ортаға бейімделген біртұтас жүйе. Ол негізінен өзінің тітіркенгіштіқ зат алмасу және көбею сияқты тіршілік әрекеттерін жүзеге асырушы мүшелер жуйелері мен аппараттардан тұ рады. Ал бұлар өз кезегінде клеткалардан, тканьдерден және мүше- лерден құрылған күрделі құрылым болып табылады. Клетка — лат. cellula, гр. cyтos — цитоплазма, ядро және клетка қабығынан (плазмолеммадан) тұратын, тipi табиғатты құраушы, өсімдіктер мен жануарлар организмдерінің дамуы мен тіршілігінің негізін қалаушы және оларға ортақ, тым ұсак қарапайым кұрылымдық бірлік. Ткань — лат. тacтus, гр. нisтos — деп тарихи даму негізінде қалыптасқан клетка мен клеткааралық Тipi заттардан тұратын, өзіне тән құрылысы бар және белгілі қызмет атқаратын мүше бөлігін айтады. Организмде тканьнін төрт Түpi кездеседі. Олар: эпителий (жабынды), ішкі орта немесе дәнекер, ет және жүйке (нерв) ткань дері Мүше, ағза (орган) — organon — деп өзіне тән пiшiнi мен құрылысы бар, белгiлі біp қызмет аткаруға бейімделген организмнің бip бөлiгiн айтады. Мүшелер тканьдерден тұрады. Мүшелер жүйесі — sysтeмa — құрылысы жағынан бip-бipiнe ұқсас, шығу тегі мен дамуы біркелкі және бeлгiлi бip қызмет атқаратын мүшелер тобы. Яғни мүшелер жүйесі мүшелерден тұрады. Ал, кұрылысы жағынан онша ұқсас емес, бірак тіршілік әрекеті бір-бірімен тығыз байланысты екі-үш мүшелер жүйелері аппараттар құрайды. Мысалы, тірек-қимыл аппараты сүйектер жүйесі, олардың байланысы және бұлшықеттер жүйесінен тұрады. Жануарлар организмін зерттегенде осылай етіп бөлшектеп қарастырады.Міне, анатомияның "бөлшектеу" деген атаумен байла- ныстылығы осыдан туады. ТIPI ОРГАНИЗМДЕР ҚҰРЫЛЫСЫ МЕН ДАМУЫНЫҢ, НЕГІ3ГІ ЗАҢДЫЛЫҚТАРЫ Әpбip жануарлар организмдерінің тек өздеріне тән сыртқы және ішкі құрылысы болады. Алайда, олардың жалпы дене құрылысы мен даму кезеңдері тipi табиғатқа ортақ биологиялық заңдылыктарға бағынады. 1. Тарихи даму заңы. Жер жузінде мекендейтін өсімдітер мен жануарлар үниесінің сан-алуан өкілдері тipi табиғаттың ұзақ тарихи дамуының нәтижeci. Осы заңның Нeriзri қағидалары М. В. Ломоносов, Ч. Дарвин еңбектерінде үлкен орын алған. Ал, оны теориялық жағынан одан әрі жeтiлдipyгe сүбелі үлес қосқан А. Н. Северцов пен И. И. Шмальгаузен. жүктеу/скачать 3.9 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|