Каирханов Даулет Оралбекулы
КӨЛІК ҚҰРАЛДАРЫ МЕН АВТОКӨЛІК КӘСІПОРЫНДАРЫНЫҢ ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ҚАУІПТІЛІК ДЕҢГЕЙІН ТӨМЕНДЕТУ ЖӨНІНДЕГІ ІС-ШАРАЛАР ТӘСІЛДЕРІНІҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
жүктеу/скачать 2.79 Mb.
|
| 2 КӨЛІК ҚҰРАЛДАРЫ МЕН АВТОКӨЛІК КӘСІПОРЫНДАРЫНЫҢ ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ҚАУІПТІЛІК ДЕҢГЕЙІН ТӨМЕНДЕТУ ЖӨНІНДЕГІ ІС-ШАРАЛАР ТӘСІЛДЕРІНІҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
2.1 Автокөлік техникасын пайдалану, сақтау, техникалық қызмет көрсету және жөндеу кезінде қоршаған ортаны ластау нормалары мен оның жүзеге асуы Өркениеттің ілгерілеуіне ықпал ететін көліктің дамуы қазіргі уақытта әлемдік өркениеттің жаһандық экологиялық апатқа көшуіне ықпал ететін адамзаттың көптеген проблемаларын тудырады және күшейтеді. Көлік тұтастай алғанда аймақтық экологиялық проблемалар кешенін тудырады. Атмосфералық ауаның ең көп ластануы көмірсутекті отынмен жұмыс істейтін энергетикалық қондырғылардан болады. Ластану мөлшері жану процесінің құрамымен, көлемімен және ұйымдастырылуымен анықталады. Атмосфераны ластаудың негізгі көздері Іштен жану қозғалтқыштары бар көлік құралдары болып табылады. Көліктің қоршаған ортаға және табиғи ресурстарға әсер етуінің негізгі түрлері - қозғалтқыштардың пайдаланылған газдарының улы заттармен ластануы, көлік инфрақұрылымының стационарлық кешендерінен атмосфераға зиянды заттардың шығарылуы, жер үсті су объектілерінің ағынды сулармен ластануы, жол бойындағы топырақтың шөгетін улы компоненттермен ластануы, көлік шуының әсері, қалдықтардың пайда болуы. Қазақстан экономикасының негізгі факторларының бірі болып табылатын автомобиль көлігі қоршаған ортаның ластануында басым рөл атқарады. Қалалар мен автомобиль жолдарындағы автомобильдердің саны жылдан жылға артып келеді. Экологтардың пайымдауынша, олардың тығыздығы 1 км2-ге 1 мыңнан асса, тіршілік ету ортасы бұзылған деп санауға болады. Автокөлікпен бөлінетін зиянды заттардың құрамы қозғалыс қарқындылығының артуымен, орнынан қозғалғанда немесе тоқтағанда, бос жүрісте жұмыс істегенде, жану процестері нашар реттелген кезде ұлғаяды. Атмосфераға түсіп, зиянды заттардың компоненттері, бір жағынан, ауадағы ластаушы заттармен араласады, екінші жағынан, олар жаңа қосылыстар түзетін бірқатар күрделі түрлендірулерді алдын - ала жасайды. Сонымен қатар, ластаушы заттар ауадан ылғал немесе құрғақ жерге отырғызу арқылы, соның ішінде адам ағзасына ену арқылы шығарылады. Ластану-бұл табиғи заттың (ауаның, судың, топырақтың) құрамындағы физикалық-химиялық өзгеріс. Қалаларда ластанудың ең үлкен үлес салмағын көлік береді, оның ластанудағы үлесі қазірдің өзінде 65-75 пайызды құрайды. Жыл сайын көлік құралдары атмосфераға 2 млн. тоннаға жуық улы газ, азот, күкірт оксидтерін және басқа да зиянды заттарды шығарады, олардың тек 10 пайызы ғана заттарды өсімдіктер сіңіреді. Жыл сайын жердің бір тұрғынына 20 тоннадан астам қалдық келеді. Атмосферадағы ластаушы заттардың көптігі озон қабатының бұзылуына әкеледі, тығыз қоныстанған аудандарда оның қалыңдығы 3 пайызға төмендеді, ал озон қабатының 1 пайызға төмендеуі тері қатерлі ісігінің 6 пайызға өсуіне әкеледі. Автокөліктің теріс әсері ең алдымен ірі қалалар мен мегаполистерде, көліктің қарқынды қозғалысымен сипатталатын аумақтарда көрінеді. Автокөліктің қоршаған ортаға әсері көбінесе көлік құралдары паркінің техникалық жағдайымен және пайдаланылатын отынның сапасымен анықталады. Отандық автомобильдердің өндірілетін модельдері өнеркәсіптік дамыған елдерде шығарылатын автомобильдерден барлық негізгі көрсеткіштер (үнемділік, экологиялылық, сенімділік, қауіпсіздік) бойынша бірнеше жылға артта қалып отыр және ең алдымен қазіргі заманғы экологиялық талаптарды қанағаттандырмайды. Автомобиль паркінің қарқынды өсуі жағдайында бұл қоршаған ортаға теріс әсердің одан әрі артуына әкеледі. Қазақстан автомобиль паркінің даму тенденцияларын және оның қоршаған ортаға әсерін талдау көрсеткендей, көлік құралдарының экологиялық қауіпсіздігіне бағытталған саясат қолданыстағы халықаралық талаптарға сәйкес келетін қатаң экологиялық стандарттарға және олардың сақталуын бақылаудың тиімді жүйесіне негізделуі керек. [30]. Ішкі жану қозғалтқыштарының пайдаланылған газдары күрделі қоспадан тұрады. Бұл негізінен газ тәрізді заттар және суспензиядағы кейбір қатты бөлшектер. Газ қоспасы-бұл инертті газдар, жану өнімдері және жанбайтын тотықтырғыш. Қатты заттар-жанармайдың дегидрация өнімдері, металдар және күйіп кете алмайтын басқа заттар. Химиялық қасиеттері бойынша пайдаланылған газдардың компоненттері екі топқа бөлінеді: улы емес (N2, O2, CO2, H2O, H2) және улы (CO, NOx, SO2, H2S, альдегидтер, Қорғасын қосылыстары және т.б.). Автомобильдерден шығарындылардың құрамына шамамен 300 химиялық қосылыстар кіреді, олар адам ағзасына әсер ету ерекшеліктеріне байланысты 7 топқа бөлінеді [31]. Бірінші топқа атмосфералық ауаның табиғи құрамындағы химиялық қосылыстар кіреді: су (бу түрінде), сутегі, азот, оттегі және көмірқышқыл газы. Автокөлік атмосфераға соншалықты көп мөлшерде бу шығарады, Еуропада және Ресейдің еуропалық бөлігінде ол барлық су объектілері мен өзендердің булану массасынан асып түседі. Осыған байланысты бұлттылық артып, шуақты күндер саны айтарлықтай төмендейді. Сұр, күнсіз, күндер, жылытылмаған топырақ, үнемі жоғары ылғалдылық - мұның бәрі вирустық аурулардың көбеюіне, дақылдардың өнімділігінің төмендеуіне ықпал етеді. жүктеу/скачать 2.79 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|