Каирханов Даулет Оралбекулы
жүктеу/скачать 2.79 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Зeрттeу жұмысының теориялық және прaктикaлық маңызы
- 1 АВТОКӨЛІК КӘСІПОРНЫНЫҢ ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ҚАУІПСІЗДІГІН АРТТЫРУ БОЙЫНША ІС-ШАРАЛАРДЫ ЖАСАУДЫҢ ҒЫЛЫМИ-ТЕОРИЯЛЫҚ ЗЕРТТЕУ НЕГІЗІ
| Зeрттeу ғылыми болжамы: егeр, осы зерттeу aрқылы автокөлік кәсіпорнының экологиялық қауіпсіздігін арттыру бойынша іс-шараларды жасаудың қолдану тәсілдерін жетілдірсек, ондa осы жoба aрқылы автокөлік кәсіпорнының экологиялық қауіпсіздігінің oдaн әрі дaмуына септiгiн тигiзeміз, өйткeнi, автокөлік кәсіпорнының экологиялық қауіпсіздігін арттыру бойынша іс-шараларды жасау жолдары адам денсаулығына өте маңызды.
Зeрттeу жұмысының теориялық және прaктикaлық маңызы: таңдалған тақырып бойынша автокөлік кәсіпорнының экологиялық қауіпсіздігін арттыру бойынша іс-шараларын жасау қарастырылып зерттелген. Бұл зерттeудің нәтижесi, oйдaғыдaй болғaн жағдaйда, экологияның бұзылуына жол бермеу, адам денсаулығына зиянын тигізбеуіне көмектесетініне нық сенiмдеміз. Және де практика өту мерзімінде алға қойылған мақсаттар мен міндеттер негізінде жұмыстар мен ізденулер жүргізілді. 1 АВТОКӨЛІК КӘСІПОРНЫНЫҢ ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ҚАУІПСІЗДІГІН АРТТЫРУ БОЙЫНША ІС-ШАРАЛАРДЫ ЖАСАУДЫҢ ҒЫЛЫМИ-ТЕОРИЯЛЫҚ ЗЕРТТЕУ НЕГІЗІ 1.1 Қазақстан өңіріндегі автомобиль көлігінің жағдайы және оның қоршаған ортаға әсері Қазақстанда автомобиль көлігі жолаушылар мен жүктердің негізгі тасымалдаушысы болып табылады. Қазіргі уақытта Қазақстандағы автомобиль паркінің саны 47 миллионнан астам көлік құралын құрайды. Қазақстан автомобиль паркінің өсу динамикасы әлемдегі ең жоғары. Автомобиль паркінің орташа жасы жалпы ел бойынша 10,5 жасты құрайды, ал жекелеген өңірлерде 13,6 жасқа жетеді. Қазақстанның автокөлік кешенінің жұмыс істеуінен болатын жыл сайынғы экологиялық залалдың мөлшері Қазақстанның жалпы ұлттық өнімінің 2-3 пайызына жетеді: бұл залалдың 60 пайызы жеңіл жолаушылар көлігі, 26,5 пайызы жүк тасымалы және 13,5 пайызы автобус тасымалы. Жалпы ел бойынша автокөлік кәсіпорындарынан ластанған сарқынды суларды ағызу жылына шамамен 7,5 млн.текше метрді құрайды, бұл ретте су объектілеріне 80 мың тоннаға жуық қалқыма заттар және 3 мың тонна мұнай өнімдері түседі. 2010 жылы Есіл федералды округі бойынша атмосфераға ластаушы заттардың шығарындыларының жалпы көлемі 5 миллион тоннадан асты. Ластанудың негізгі көздері-өнеркәсіптік кәсіпорындар мен көлік. Сонымен қатар, олар экологияға шамамен тең мөлшерде зиян келтіреді - әрқайсысы 2,5 миллион тонна [4]. Пайдаланылатын дәстүрлі мұнай отындарының сапасы автомобиль көлігінің қоршаған ортаға және халық денсаулығына теріс әсер ету деңгейіне айтарлықтай әсер етеді. Қазақстан бензиндер мен дизель отындарының қажетті көлемімен жеткілікті қамтамасыз етілуі кезінде олардың сапасы бензиндердегі бензолдың яғни, Еуропадағы 1 пайызға қарсы 5 пайыз, бензиндердегі күкірттің яғни, Еуропадағы 0,05 пайызға қарсы 0,1-0,016 пайыз, дизель отынындағы күкірттің яғни, Еуропадағы 0,035-0,05 пайызға қарсы 0,2-0,5 пайыз, бензиндердегі хош иісті көмірсутектердің яғни, Еуропадағы 42 пайызға қарсы 55 пайызға дейін қазіргі еуропалық талаптардан едәуір артта қалып отыр [5]. Автокөлік қызметінің ең өткір теріс салдары ірі қалаларда, сондай-ақ көліктің қарқынды қозғалысымен сипатталатын аумақтарда көрінеді, бұл адам денсаулығының қайтымсыз жоғалу қаупінің жоғарылауына әкеледі. Атмосфералық ауаның автокөлікпен ластануы нәтижесінде 10-15 млн. қала тұрғыны зиянды әсерге ұшыраған. Автокөлік кешенінің қалдықтары ерекше экологиялық проблема болып табылады, өйткені қалалық және қала маңындағы аумақтардың, топырақ пен су объектілерінің қоқыстануында күрделі проблема туындайды. Жыл сайын пайдаланылған майлар мен арнайы сұйықтықтардың массасы шамамен 300 мың тоннаны құрайды. Қатты қалдықтардың жалпы массасы жылына 3 млн. т жетеді, оның ішінде қара металл сынықтары мен қалдықтары - 1400 мың т, резеңке қалдықтары - 1160 мың т, қорғасын аккумуляторлары - шамамен 200 мың т, пластмасса қалдықтары - 60 мың т, ал жыл сайын кәдеге жаратуға тасталған және бөлшектелген автокөлік құралдарының 1,2 млн.бірлігі жатады [6]. Жақында Қазақстан Республикасында өнеркәсіптік кәсіпорындар мен автокөлік кәсіпорындарының қызметінің экологиялық салдарына көп көңіл бөлінді. Автомобиль көлігі, ауаны ластау көзі ретінде, басымдыққа ие, адамға мүмкіндігінше жақын, шығарындылар тек жақын жерде ғана емес, сонымен қатар елді мекендердің ішінде, қалалардың аулаларында да жүзеге асырылады. Жылжымалы көздер, атап айтқанда автомобиль көлігі санының жыл сайын едәуір артуына байланысты жағдай күрделене түседі. 1-ші суретте көрсетілген. Сурет 1 Қазақстан Республикасында өнеркәсіптік кәсіпорындар мен автокөлік кәсіпорындарының қызметінің экологиялық салдары Алматы облысының аумағында тіркелген автомобиль көлігінен атмосфералық ауаға ластаушы заттар шығарындыларының көлемі: 2010 жылы 232,573 мың тоннаны, 2011 жылы 232,691 мың тоннаны құрады [7]. Қарастырылып отырған кезеңдегі автомобиль паркінің құрамын талдай отырып, оның құрылымы автобус паркінің өсуінің пайдасына аздап өзгерді деп айта аламыз. Жоғарыда келтірілген мәліметтерден қазіргі уақытта Орынбор облысының автомобиль паркіндегі ең үлкен үлесті автомобильдер құрайды - 83,4 пайыз, ал ең азы - 2,7 пайыз автобустар. Жүк көліктерінің үлесі 13,9 пайызды құрайды. 2007 жылмен салыстырғанда жеңіл автомобильдердің үлесі 13 пайыз, жүк - 38 пайыз, автобус паркі-92,3 пайыз. Осылайша, Қазақстанның объектілерімен қоршаған ортаны ластау проблемасы автомобиль паркінің қарқынды өсуімен автомобиль паркінің жалпы экологиялық залалының негізгі бөлігін құрайтын жеңіл автомобильдер санының тұрақты өсуі есебінен күрделене түседі. Атмосфералық ауа сапасының үдемелі нашарлауымен қатар автомобиль техникасын, қосалқы бөлшектер мен пайдалану материалдарын өндірумен, автомобильдерді пайдаланумен, қызмет көрсетумен, сақтаумен және кәдеге жаратумен байланысты басқа да экологиялық проблемалар шиеленісе түсуде [8]. Экологиялық проблема жеке автокөлік емес. Ол қоршаған ортаға әсер ету тұрғысынан мұндай рөл атқара алмайды. Бірақ шағын аумақта автомобильдердің көп жиналуы маңызды экологиялық проблема болып табылады. Біздің инфрақұрылымы объектілерінің өндірістік қызметі нәтижесінде зиянды шығарындылар мен қалдықтардың массасы 2-ші суретте көрсетілген пайыздарға сәйкес бөлінеді [9]. Сурет 2 Инфрақұрылым объектілерінің өндірістік қызметі нәтижесінде зиянды шығарындылар мен қалдықтардың массасы Техникалық жағдайының төмен деңгейімен байланысты автомобильдердің қозғалысы кезіндегі шығарындылар ең көп массаға ие. Әрі қарай, массаны азайту үшін келесі жолдар салынады: жуудан шығарындылар мен қалдықтар; автомобильдерге техникалық қызмет көрсету, жөндеу және сақтау; жанармай құю; қоқыс шиналары; металл сынықтары; қоқыс батареялары [10]. жүктеу/скачать 2.79 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|