Кіріспе Әдебиетке шолу
жүктеу/скачать 272.02 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 2 Мұнай көмірсутектерінің микробтық тозуы
- 3 Мұнаймен ластанған топырақты ремедиациялау
- 4 Эксперименттік бөлім
- Қорытынды Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 1 Топырақтың мұнаймен ластану мәселесі
|
Кіріспе Әдебиетке шолу 1 Топырақтың мұнаймен ластану мәселесі 1.1 Проблеманың өзектілігі және мұнаймен ластану көздері 1.2 Топырақтың мұнаймен ластану сипаты мен дәрежесін анықтайтын факторлар 1.3 Ластанудың шекті рұқсат етілген шоғырлануы 1.4 Мұнай мен мұнай өнімдерінің өсімдіктер мен топырақ микроорганизмдеріне әсері 1.5 Мұнай ластануының өсімдіктерге әсері 1.6 Мұнай ластануының топырақтағы микробиологиялық процестерге әсері 2 Мұнай көмірсутектерінің микробтық тозуы 2.1 Микроорганизмдер - мұнай және мұнай өнімдерінің деструкторлары 2.2 Мұнай көмірсутектерінің микроорганизмдер жасушаларына түсу жолдары 2.3 Көмірсутектері мен мұнай өнімдерінің микробиологиялық тотығуы 2.4 Мұнаймен ластанған топырақты биоремедиациялауға арналған өсімдік-микробтық жүйелер 2.5 Ассоциативті симбиозды қалыптастыру 2.6 Ризосфералық бактериялардың өсімдіктерге оң әсер ету механизмдері 2.7 Ризобактериялық инокуляттардың өмір сүру ерекшеліктері 3 Мұнаймен ластанған топырақты ремедиациялау 3.1 Микроорганизмдердің көмегімен ластанбаған топырақтың биоремедиациясы 3.2 Мұнаймен ластанған топырақты фиторемедиациялау 4 Эксперименттік бөлім 4.1 Көмірсутекті қышқылдану белсенділігін анықтау 4.2 Күрделі фосфаттардың ыдырау қабілетін анықтау 4.3 Көмірсутекті қышқылдандыру белсенділігін анықтау бойынша тәжірибе нәтижелері 4.4 Пайдаланылатын микроорганизмдерді және олар өндіретін дезаминаза АЦК ферментінің белсенділігін анықтау бойынша тәжірибе нәтижелері 4.5 Күрделі фосфаттардың ыдырау қабілетін анықтау бойынша тәжірибе нәтижелері Қорытынды Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 1 Топырақтың мұнаймен ластану мәселесі Мұнайды жоғарғы молекуляры өнімдерге құюдың нәтижесінде топырақтың беткі қабатында ыдырауға тұрақты болып келетін түйіршіктер түзіледі, ал ауыр мұнайды бірнеше рет құю кезінде қатты түйірлер түзіледі. Топырақтың мұнаймен ластануы оның бірқалыпты қызметін бұзады, физико-химиялық құрамы өзгереді, биохимиялық процесстерінің сипаттамасы өзгереді. Мысалы, тундра аймағында топырақтарда жылу алмасу режимі бұзылып жатыр, механикалық зақымдалу және бұзылуға тап болады. Топырақтың беткі қабатында минералды заттар пайда болады. Қазақстан табиғат ресурстарының жоғарғы потенциялына ие. Мұнайдың, көмірдің, қара кен, түрлі түсті металдардың белгіленген қорлары ұзақ уақытқа дейін Республиканы қажеттіліктерімен қамтамасыз етеді. Қазіргі уақытта Атырау облысында 43 мұнай және газ кен орны ресурстары өңделіп жатыр, соның ішінде Тенгиз бірден - бір кен орны болып табылады. 2000 - жылы ең ірі батыс Қашаған кен орны ашылды. 1998 - жылы Каспий маңы аймағында 18, 2 млн. тонна мұнай қазылып алынды. Кен орындарында мұнайды өңдеу көлемді территорияның ластануына алып келді, экологиялық мәселелерді тудырды және тұрғындарға қауіп төндірді. Олар ауаның ластануымен, тұрмыстық және өнеркәсіптік қалдықтардың жиналып қалуымен байланысты. Атырау облысында мұнай және газды өңдеу кезінде, бұрғы мұнарасынан радиусы 100 метрде өсу жоғалады. 2 – 3 км қашықтықта өсу газды факелден қатты зақымдалған, ал 200 - 250 метрде толығымен жойылды. Осылай, топырақ айналымнан шығады. Өзін – өзі тазалау процесі өте жай жүргізіліп жатыр. Мұнайды өндіру аймағы біршама жерді ластануға алып келді және экологиялық мәселелерді туындатты. Олар күзеттің жетіспеушілігімен және ауаның ластануымен, тұрмыстық және өндірістік қалдықтардың жиналуымен байланысты болып келеді. Мұнайды өндіру жергілікті тұрғындардың денсаулығына қауіпті болып келеді. Каспий маңы аймағында да мұнай өңдеу салдарынан экологияның бұзылуы байқалады. Сонымен қатар өнеркәсіптердің, ауыл шаруашылықтың қалдықтарын көміп тастау қоршаған ортаның сапасына кері әсер етеді. Осының нәтижесінен ауа, су ластанады. Мұнаймен ластанған топырақтардың экологиялы - геохимиялық сипаты олардың сандық - сапалы құрамына, физика - химиялық қасиеттеріне байланысты болады. Олар болса әртүрлі өндіріс орындарында, жеке скважиналарда, тіпті мұнайларда да сан алуан түрлі болады. Мұнай өнімдерінің басым мөлшері топырақтың қарашірінді қабатында жинақталады. Мұнаймен ластанған топырақтардың маңызды генетикалық көрсеткіштері бұзылады. Топырақтың ластануы мен тозуына, оның сапасының нашарлауы әсер етеді: 1. Адамзаттың өндірістік белсенділігінің дамуы. Өнеркәсіп саласының дамуы адамзатқа дамуда үлкен жетістіктерге жетуге мүмкіндік бергеніне қарамастан, бұл сфера планетаның экологиясы мен денсаулығы үшін қауіпті болып қала берді. Бұл пайдалы қазбаларды, тау жыныстарын жаппай өндіру, шахталар мен шахталардың пайда болуы көптеген өндірістік қалдықтардың топырақ бетінде қалмайтындығына және көптеген жылдар бойы өңделмегендігіне ықпал етеді. Топырақтың мұнай және мұнай өнімдерімен ластануы. Топырақ одан әрі пайдалану үшін жарамсыз болып қалады. 2. Аграрлық сектордың дамуы. Агроөнеркәсіптік кешенді дамыту барысында тыңайтқыштардың көбеюі және мәдени дақылдарды өсіру әдістері табиғи негізге ие болмай, химиялық сипатқа ие болды. Химиялық белсенді заттарды қолдану ауылшаруашылық өнімдерін өндіру процесін жеңілдетеді және жақсартады, өнімділігін арттырады. Алайда, дәл осы химиялық заттар топырақ пен адамзат үшін қауіпті және зиянды болып келеді. Топырақтың ластануы адам денсаулығына қалай әсер етеді? Бөтен заттар топырақта ыдырамайды және ыдырамайды, суға түсіп, уландырады және топырақтың құнарлығы мен денсаулығын біртіндеп төмендетеді. Ауылшаруашылығындағы химиялық заттар өсімдіктерді уландырады, топырақтың ластануы мен сарқылуын тудырады және планета атмосферасына айтарлықтай қауіп төндіреді. 3. Қалдықтар және оларды кәдеге жарату. Адамның өндірістік саласы жыл сайын қалдықтарымен топырақтың экологиясы мен тазалығына үлкен зиян келтіретініне қарамастан, адамның өзі планетаны ластайды. Қазіргі уақытта топырақтың химиялық ластануының негізгі көрсеткіштері - бұл биологиялық қоқыстың үлкен үйінділері түрінде жиналатын табиғи табиғи қалдықтар. Адам қалдықтарында топырақтың денсаулығы мен жұмысына теріс әсер ететін улы заттардың көп мөлшері бар. 4. Мұнай апаттары. Мұнай өнімдерін өндіру және тасымалдау процесінде олардың едәуір бөлігі топыраққа төгілуі немесе шашырауы мүмкін. Мұнай өндіру кезінде бұл құбылыстың мысалдары жеткілікті. Мұнай жерге түсіп, жер асты суларына түседі, бұл топыраққа еніп, топырақтың мұнай өнімдерімен ластануын тудырады, оны болашақта қолдануға жарамсыз етеді, ал су адам денсаулығына қауіпті. 5. Қышқыл жаңбыр және оның салдары. Қышқыл жаңбыр - бұл адамның өндірістік қызметінің нәтижесі. Атмосферадағы химиялық заттардың көп мөлшерде булануы олардың жиналып, жаңбыр түрінде жерге енуіне әкеледі. Химиялық жаңбыр өсімдіктер мен топырақты едәуір зақымдауы мүмкін, олардың биологиялық құрылымын өзгертіп, оларды әрі қарай қолдануға немесе жеуге жарамсыз етеді. Қазіргі технологиялар деңгейінде мұнай және мұнай өнімдерінің 1 – ден 16,5% оларды тасымалдау , дайындау, қайта өңдеу кезінде төгіледі. Шикі мұнай және тауарлы мұнайдың әлемдік шығыны жылына 10млн. құрайды. Топырақтың мұнаймен ластануына көп көңіл бөлінеді, себебі мұнай өндірісі көлемі жағынан ірі өндірістерге жатады, мұнай шығаратын жерлер бірнеше жүздеген километрлерді алып жатады. Осының нәтижесінде мұнай өндіруші аймақтар экологиясы төмен аймақтар болып саналады. Мұнаймен ластанған аймақтар мұнай өндіретін аймақтардан көлемі жағынан үлкен болып келеді. Топырақ, беттік және жер асты сулары, атмосфера зор өзгерістерге ұшырайды. Мұнай және мұнай өнімдері - бұл құрамы мен құрылымның айырмашылығымен оншақты заттардың атауларының жиынтығы. Сонымен қатар топырақтағы мұнай және мұнай өнімдерінің құрамы кең ауқымда өзгереді. Мұнай құрамының сипаттамасына келесі белгілер тән: улы және геохимиялық тұрақтылығы бойынша мұнай және мұнай өнімдерін, яғни ауыр және жеңіл фракциялар, парофиндер болды. Мұнайдың жеңіл фракциялары тірі ағзалар үшін жоғарғы улы қасиетке ие. Бірақ олардың әсер етуі өте қысқа болып келеді. Мұнай парофиндерінің топыраққа түсуі ұзақ уақытқа дейін топырақтағы ылғал алмасуды бұзады. Мұнайдағы күкірттің әр түрлі формалары (сульфидтер, тиофендер, бос күкірт), тірі ағзаларға улы әсер етеді. Сонымен бірге мыналарды айыра білу керек: 1) Жеңіл мұнай өнімдері (бензин, керосин). 2) Ауыр мұнай және мұнай өнімдері (мазут, битум). Жеңіл мұнай өнімдері топырақтың беткі қабатында жайылады. Осылай топырақтан жеңіл мұнай фракцияларының 20 - 40% булану жолымен жойылады. Құрамында ауыр металдар бар ауыр мұнай және мұнай өнімдері ағзаға улы әсер етеді және топырақтың құрамын өзгертеді. Мұнай және газ қорларын меңгеру Қазақстанды әлемдегі ең ірі мұнай өндірушілердің қатарына шығарды. Мұнай газ саласы мемлекет тұрғындарының өмірлерін әлеуметтік – экономикалық жағдайларын өзгертті. Дәл қазіргі уақытта қоршаған ортаны мұнай және мұнай өнімдерімен ластануы табиғи экожүйенің бұзылуына алып келеді. Мұнаймен ластану, топырақ микроорганизмдердің жақсы тіршілік етуіне әсерін туғызады. Мұнаймен ластану кезінде топырақтағы режим бұзылады. Бактериялардың аэробты формалары анаэробты формаларға алмасады. Топыраққа мұнаймен бірге қатты бөліктер, парофиндер түседі. Олар топырақтағы ауаны, ылғалды кемітеді. Топырақтың құнарлылығы бірінші кезекте микроорганизмдердің тіршілік әрекетімен тығыз байланысты. Микроскопиялық саңырауқұлақтар микромициттер және сапротрофты спора түзуші бактериялар бацильдер әдеттегі топырақтың мекендеушілері. Микроорганизмдер ластанған топыраққа тез үйреніседі. Егер бір микроорганизм бірнеше ластаушыларға сезімтал болып келсе, ал кейбіреулері керісінше олардың ыдырауына қатысады. Мұнайға сезімталдығына қарай микроорганизмдерді бірнеше топтарға бөлуге болады. Бірінші топ - мұнаймен ластануының нәтижесінде саны азаяды. Бұл - нитрофикаторлар болып табылады. Целлюлозолитиктер деп те аталады. Екінші топ - саны бірнеше есе көбейеді. Бұл – азотофиксаторлар. Микроорганизмдердің қалғандары ластану дозасына қарай әр түрлі әсер етеді. Берілген микробиологиялық зерттеулерге қарап, көмірсутегі тотықтырушы бактериялар мұнаймен ластанған топыраққа жақсы әсер ететіндігін көруге болады. Қоңыр орман топырағының зерттеу үлгісінен Hyphomycetes класының бес туысына жататын микромициттердің 26 түрі бөліп алынды. Солардың ішінен ластанбаған топыраққа тән түрлері: Cephalosporium resogriceum, Pencillium diversum, P. Lilacinum, P. Variabile, P Velutinum, A. Nidulans , P. Funiculosum. Ал, тек қана ластанған топырақта кездесетіндер: A. Fumigatus var albus, A. Niduls, A. Ochraceus, T. Harzianum, T. Viride, Trichoderma koningii, P. Restrictum, F. terreus. Сонымен қатар Mucor туысына жататын түрлері де бар. Олар: A. Fumigatus, A. Niger, A. Oryzae, A. Restrictus, A. Terreus, P. Decumbens, P. Freguentans, P. Lenosum. Соңғы жағдайлар топырақтың санитарлы - фитопотологиялық жағдайын төмендетті. Топырақтың мұнаймен ластану кезінде бацилдер саны көбейе түсті. Клеткалардың белсенді көбеюі және өсуі топырақ саңырауқұлақтарының арқасында болды. Орманның сұры топырағының мұнай өнімдерімен ластануы, микромицеттердің фитопотагенді түрлерінің үлкеюіне, Aspergillus fumigates, Aspergillus niger, A.Ochraceus, P.Decumbens, P. Freguentans, P. Lanosum, Trichoderma сияқты микроорганизмдері көмектесті. Толық ластанбаған топырақтың мұнаймен ластануы микроорганизмдер санының көбеюіне алып келді. Толық ластанбаған топырақта Rhodotorula туысы ашытқыларының саны өте көп. Ал, өте қатты ластанған топырақтарда кездеспейді. жүктеу/скачать 272.02 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|