2.3 «Қуаныш» және «қайғы» концептілерінің парадигмалық қатынасы
Анализ процесінде біз «қуаныш» пен «қайғы» концептілерінің эволюциясында екі сатыны көреміз. Бірінші сатыда олар – ұрық болса, екінші сатыда тамырын тереңге жайып, барынша ашылады. С.Р.Сүгірбекова «Ф.М.Достоевскийдің «Қылмыс пен жаза» романындағы контраст концептілері» деп аталатын кандидаттық диссертациясында бұл екеуін «две теснейшим образом связанных части: концепт – 1 и концепт – 2» [42, 20 б.] деп атайды. Кез- келген тілдік бірлікті талдау жасауды, ол сөз болсын немесе ол концепт- сөз болсын, оның мағынасына назар аударып, оны ашудан бастаймыз. Қазақ тілінің түсіндірмелі сөздігінде қуаныш сөзінің толық мағынасы былайша берілген:
Қуаныш зат.
1. Бір нәрсеге қуану сезімі; шаттық, көңілділік.
2. Ауыс. Біреудің көңілге медеу тұтарлық нәрсесі; жұбанышы, қызығы, арқа сүйері.
Бойын [бойды] қуаныш биледі. Шатыққа бөленді, жаны жадырады.
Кеудесін [көкірегін] қуаныш кернеді. Шаттыққа бөленді, көңілі тасыды.
Көз қуаныш. Риза боларлық, сүйсінерлік.
Қуаныш әкелді. Қуантты, қуанышқа кенелтті, мәз етті.
Қуаныш білдірді. Бірге қуанды, қосыла қуанды.
Қуаныш етті. Қуанды, мәз болды.
Қуаныш көрді. Бірге қуанды, мәз болды.
Қуанышқа батты. Қуанды, мәз болды, шаттанды.
Қуанышқа бөледі. Қуантты, мәз етті.
Қуанышқа бөленді. Қуанды, шаттанды, мәз болды.
Қуанышқа кенелді. Мәз болды, шаттанды.
Қуаныш құтты [қайырлы]болсын! Қуанышты адамға (семьяға) айтылатын тілек.
Қуаныш қылды. Қуанды, мәз болды.
Қуаныш оты жарқ етті [көрінді]. Қуанғандықтың белгісі байқалды.
Қуаныштан жүрегі жарылып кете жаздады. Қатты қуанды, шаттанды.
Қуанышы қойнына сыймады. Шаттыққа бөленді, мәз болды.
Достарыңызбен бөлісу: |
