жәбірленушінің денсаулыгына ауыр зиян келтіріп

384
 
мүлкі тәркіленіп, бес жылдан он жылга дейінгі мерзімге бас бостандыгынан айыруга 
жазаланады. 
4. 
Осы баптың бірінші, екінші немесе үшінші бөліктерінде көзделген іс-әрекеттер, егер 
оларды: 
1) 
қылмыстық топ жасаса; 
2) 
аса ірі мөлшерде жасалса, - 
мүлкі тәркіленіп, жеті жылдан он бес жылга дейінгі мерзімге бас бостандыгынан айыруга 
жазаланады. 
Заңда корқытып алушылық, яғни күш қолдану не бөтеннің мүлкін жою немесе бүлдіру қатерін 
төндіріп, сол сияқты жәбірленушіні немесе оның жакындарын маскаралайтын мәліметтерді не 
жариялануы жәбірленушінің немесе оның жақындарының мүдделеріне елеулі зиян келтіруі мүмкін 
өзге де мәліметтерді тарату қатерін төндіріп бөтеннің мүлкін немесе мүлікке құқыкты беруді немесе 
мүліктік сипаттағы баска да әрекеттер жасауды талап ету - деп белгіленген. 
Қорқытып алушылықтың тікелей объектісіне меншік қатынастары ғана емес, жәбірленушінің 
немесе оның жакындарының ар-намысы жэне олардың жеке басының бостандығы, денсаулығы 
жатады. 
Қорқытып алушылықтың жәбірленушісі болып талап етіліп отырылған мүлік иелігін- де, 
күзетінде немесе меншігінде тұрған адам жэне оның жакындары танылады. 
Қорқытып алудың заты болып: мүлік, мүлікке құқық немесе қоркытушының пайда- сына 
жәбірленушінің мүліктік сипаттағы басқа да іс-әрекеттерді істеуі жатады. 
Қоркытып алушылықтың объективтік жағы екі түрлі жеке әрекеттен — корқыту аркылы 
жәбірленушіден талап етіп отырған мүлікті немесе мүлікке кұкықты беруді не- месе кінэлінің 
пайдасына мүліктік сипаттағы басқа да іс-әрекеттерді істеуді талап етуден тұрады. 
Қорқытып алушылык құрамындағы мүліктің түсінігіне кез келген қозғалатын немесе 
козғалмайтын мүліктер жатады. Кінэлі адам қорқыту арқылы осы мүлікті озіне беруді, яғни өз 
меншігіне өткізуді талап етеді. 
Мүлікке құқықты беруді талап ету дегеніміз корқыту арқылы жәбірленушіден мүлікті 
пайдалану, иемдену немесе билеу құзыретінің бірін өзіне беруді, сөйтіп сол арқылы мүліктен белгілі 
бір дәрежеде пайда көру жатады (тұрғын немесе тұрғын жайға жатпай- тын құрылысты тегін немесе 
өзіне тиімді бағаға беруді талап ету, сондай жағдайда пай- далану үшін көлік немесе басқадай 
байланыс кұралдарын акысыз пайдалану, беруді тілеу т.б. әрекеттер). 
Мүліктік сипаттағы баска да әрекеттерді істеуге жәбірленушінің қоркытыгі та- лап етушінің 
пайдасына белгілі бір заңдылық мэні бар іс-әрекеттерді істеуі, соның нэтижесінде кінэлінің мүліктік 
сипаттағы пайда табуы немесе материалдық жауапкер- шіліктен құтылуы жатады (қорқытып талап 
етушінің карызы жөніндегі колхатты жою; оның қарызын кешіру, өсиет туралы колхатты жою, оның 
пайдасына белгілі бір жұмыс атқару және т.б.). 
Қорқытып алушылықта жәбірленушінің меншігіне жатпайтын мүлікті де талап етушілік орын 
алуы мүмкін. Егер кінәлі адам талап етіліп отырылған мүлік жәбірленушіге тиесілі емес екенін біле 
тұра соған карамастан оны корқытып талап етсе, онда оның іс- әрекеті Қылмыстык кодекстің 194-
бабымен қоса баска бөтеннің мүлкін талан-таражға айдап салушы ретінде саралануы мүмкін. 
Қылмыстык занда корқытып алушылықты жүзеге асыратын мынадай корқыту тәсілдері 
көрсетілген: 1) күш қолданумен қорқыту; 2) ботен мүлікті жою мен неме- се бүлдірумен қоркыту, 3) 
жәбірленушінің немесе оның туыстарын масқаралайтын мәліметтерді таратуымен де жәбірленушінің 
немесе оның жақындарының мүдделеріне елеулі зиян келтіруі мүмкін өзге де мәліметтерді 
жариялау. 
Кез келген коркыту накты және жәбірленушінің пайымдарынша толык іске асатын- дай болуы 
қажет. Осы корқытулар аркылы кінэлі адам істейтін кылмысын жеңілдетіп, болашақта бөтеннің 
мүлкіне иелік етуді немесе мүліктен басқадай пайда көруді басты максат тұтады. Күш колданып 
коркытуға жәбір-ленушіге жеңіл, орта ауырлықтағы неме- се ауыр дене жаракатын келтіремін деген 

385
 
корқытулар жатады. Бөтен мүлікті жоюмен не- месе бүлдірумен корқытуға әр түрлі тэсілмен 
жәбіленушінің немесе оның туыстарының меншігіндегі мүлікті құрту, бүлдіруге байланысты іс-
әрекеттер жатады. 
Масқаралайтын мәліметтерді таратамын деп қорқытуға үшінші жакка жәбірленуші немесе 
оныңтуыстары туралы қолайсыз, шындықка жататын немесе жатпайтын, олардың адамгершілігіне, 
ар-намысына тиетін эр түрлі қауесеттерді, деректерді жариялау аркылы олардың мүдделеріне елеулі 
зиян келтіру мүмкіндіктері жатады. 
Қорқытып алушылык формальдык кылмыстык күкық бүзушылық қүрамына жататындықтан, 
бөтен мүлікті немесе мүлікке қүкықты беруді немесе басқадай әрекеттерді істеуді талап еткен 
уақыттан бастап аяқталған кылмыстық қүқық бұзушылық деп танылады. 
Субъективтік жағынан коркытып алушылық тек тікелей қасақаналыкпен жүзеге асы- рылады 
және пайдакүнемдік мақсатты көздейді. Кінәлі адам бөтеннің мүлкіне ешқандай қүқығы болмаса да 
коркыту аркылы мүлікті, мүлікке қүқықты немесе өзінің пайдасына мүліктік сипаттагы баска да 
әрекеттерді істеуді заңсыз талап етуін сезеді және осындай қоркытулар аркылы жәбір-ленушіні 
өзінің талаптарын орындауға мәжбүрлеуді тілейді. Осы кылмыстык кұкық бұзушылыктың қүрамы 
үшін кінэлі адамның қорқытуды шын мэнінде жүзеге асыратынының немесе асырмайтынының 
ешқандай маңызы жоқ. 
Қоркытып алушылықтың субъектісі - 194-баптың 2, 3,4-бөліктері бойынша 14 жаска ал осы 
баптың 1-бөлігі бойынша 16-ға толған адам. 
Қоркытып алушылықтың ауырлататын түрлері: 1) күш қолдану; 2) адамдар тобынын алдын ала 
сөз байласуы бойынша; 3) бірнеше рет жасалған қорқытып алу (194-баптың 2-тармағы) болып 
табылады. Осы ауырлататын түрлердің соңғы екеуінің мазмүны ұрлыктың (188-бап) ауырлататын 
осындай түрлерімен үқсас. 
Қоркытып алудың ауырлататын түрі күш колдану болып табылады. Осы қылмыс қүрамына тэн 
күш қолдануға жәбірленушіге оның денсаулығына зиян келтірумен бай- ланысты емес (бостандығын 
шектеу, оларды үстап түру, болмашы түрде денесіне қол тигізу), сондай-ақ оларға жеңіл немесе орта 
дәрежелі жарақат келтірулер жатады. 
Қорқытып алушылыктың аса ауырлататын түрлері: 
1) жәбірленушінің денсаулығына ауыр зиян келтіре отырып; 
2) ірі мөлшерде мүлік алу мақсатында жасаған қарақшылық (194-баптың 3-тармағы). Бүлардың 
алдыңғысының және соңғысының түсініктері үрлықтың өте ауырлататын түріндегі осындай 
белгілердің түсініктерімен мазмүны біртектес. 
Осы баптың бірінші, екінші немесе үшінші бөліктерінде көзделген іс-әрекеттер, егер оларды: 
1) қылмыстықтоп жасаса; 
2) аса ірі мөлшерде жасалса, (ҚК-тің 194-бабы, 4-бөлігі) осы қылмыс күрамынын ерекше 
ауырлататын гүрі болып заңда белгіленген. 
Жәбірленушінің денсаулығына ауыр зардап келтіру деп қорқытып алушының заңсыз талабын 
жүзеге асыру үшін Қылмыстық кодекстің 106-бабында көрсетілген ауыр дене жарақатын келтіруі 
болып табылады. Егер осындай жаракаттан адам өлімі туындаса, онда кінэлінің әрекеті (194-баптың 
4-тармағы жэне 106-баптың 3-тармағы) қылмыстардың жиынтығы бойынша сараланады. 
Аса ірі мөлшерде мүлік алу мақсатындағы коркытып алушылыкка кінәлінің кем деген- де айлык 
орта көрсеткіштен 500 есе асып түсетін мүліктің қүнын, немесе залал мөлшерін өз пайдасына істеуін 
талап ету болып табылады. Қорқытып алушылықты тонаудан және қаракшылықтан ажырата білудің 
маңызы ерекше. Қорқытып алушылыктың Қылмыстық кодекстің 191, 192-баптарында көрсетілген 
осы кұрамдардан ажыратылу негіздерін осы күрамдарға талдау жасаған кезде толық көрсеткендіктен 
оны қайталап жатпаймыз. 

жүктеу/скачать 7.26 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: