82
ЕСІ ДҰРЫС ЕМЕСТІКТІҢ БЕЛГІЛЕРІ
(ҚР ҚК-нщ 16-бабы)
ЗАНДЫЛЫҚ
И нтелл
ектуалдык
Еріктілік
Созылмалы психикалық
ауруы. психикасының
уақытша бүзылуы,
Адамның өзінің іс-эрекетінің
шын мәніндегі сипаты
мен коғамға кауіптіліпн
ұгына алмауы
Адамнын өзінщ
іс-әрекетіне
ие бола алмауы
Зандылык белгі орын
алуы үшін осы екі белгінің
біреуінщ болуы жеткілікті
кемақылдылыгы немесе
психикалык өзге де
дертке үшырауы
Есі дұрыс емес деп тану үші
заңдылық және медициналь
белгілсрдің (екеуінің де)
бірге болуы шарт
кұкык бұзушылыктың субъектісі болып табылады. Есі дұрыс емес
адамдар кылмыстык кұкык
бұзушылыктың субъектісі болып табылмайды, сол себепті олар қылмыстық құқык бұзушылык үшін
жауапқа тартылмайды. Мұндай адамдарга істеген іс-эрекеттері үшін кылмыстык жаза болып
табылмайтын медициналық сипаттагы мәжбүрлеу шара- лары колданылуы мүмкін (ҚК 91-98-
баптар). Адам когамга қауіпті іс-әрекетті істеген уақытында өзінің мінез-кұлқының когамға
қауіптілігін сезетін, ұғынатын жэне өзі істеген іс-эрекетін басқара алатын болса, ол есі дұрыс адам
деп саналады. Бұл - есі дұрыстықтың бірінші белгісі, ал екінші белгісіне адамның коғамға кауіпті іс-
әрекетін істеген уакытта өзінің
іс-эрекетінің мэнін сезіп, ұгынуы жэне оны баскаруга кабілетінің
болуы қылмыстық құкықтагы кінә туралы түсінікпен тығыз байланысты. Яғни, коғамға кауіпті іс-
әрекетзі істеген кезде оны істеушіге эйтеуір кінәнің бір түрі қасақаналык немесе абайсыздык болуы
тиіс. Өйткені, кінэ қылмыстык кұкык бұзушылык үшін
жауаптылықтың басты, негізгі алғышарты
болып табылады. Өз әрекетінің мэнін түсінбейтін жэне өзін-өзі баскаруга кабілеті жоқ адамдарда
кінэ да
болмайды, сол себепті олар кылмыстык кұқык бұзушылық үшін жауапқа тартылмайды.
Қылмыстық кодекстің 16-бабында есі дұрыс еместіктің түсінігі берілген. Онда:
1. Осы Кодексте көзделген қоғамдық қауіпті әрекетті жасаған кезде есі дұрыс емес күйде болған,
яғни созылмалы психикалык ауруы, психикасының уакытша бұзылуы,
кемакылдығы немесе
психикасының өзге де дертке ұшырауы салдарынан өзінің іс- әрекетінің (эрекетсіздігінің) іс
жүзіндегі сипаты мен қоғамдық қауіптілігін ұғына алмаған немесе оган ие бола алмаған адам
қылмыстық жауапқа тартылуға тиіс емес.
2. Есі дұрыс емес деп танылған адамға сот осы Кодексте көзделген медициналык сипаттагы
мәжбүрлеу шараларын колдануы мүмкін, - делінген.
Есі дұрыс еместік ұғымын ашып көрсеткенде кылмыстық кұқык ғылымы екі бел- гіні:
медициналык (биологиялык) және заңдылык (психологиялық) белгіні колданады.
Зандылық белгі
бойынша сот коғамға қауіпті іс-әрекетті істеген адамның өзінің іс- әрекетіне есеп бере алатынын
жэне оны істегенде өзін басқара алатынын анықтайды.
Достарыңызбен бөлісу: 
