§2. Көліктегі қыл.мыстык кұкык бұзушылыктардың жеке кұрамдары

578
 
мерзімге бас бостандыгын шектеуге не сол мерзімге бас бостандыгынан айыруга жаза- 
ланады. 
2. 
Абайсызда адам еліміне әкеп соққан дал сол іс-әрекет - 
белгілі бір лауазымдарды атқару немесе белгілі бір қызметпен айналысу қуқыгынан үш 
жылга дейінгі мерзімге айыра отырып немесе онсыз, жеті жылга дейінгі мерзімге бас 
бостандыгынан айыруга жазаланады. 
3. 
Осы баптың бірінші бөлігінде кезделген, абайсызда екі немесе одан да көп адамның 
өліміне әкеп соққан іс-әрекет - 
белгілі бір лауазымдарды атқару немесе белгілі бір қызметпен айналысу қуқыгынан үш 
жылга дейінгі мерзімге айыра отырып немесе онсыз, төрт жылдан он жылга дейінгі мерзімге 
бас бостандыгынан айыруга жазаланады. 
Теміржол, әуе, теңіз немесе өзен көлігі жүрісі немесе оларды пайдалану қауіпсіздігі 
қағидаларын орындайтын жұмысына немесе атқаратын лауазымына байланысты сақтауға міндетті 
адамның осы қағидаларды бұзуы, егер бұл іс-әрекет абайсызда адамның денсаулығына ауыр немесе 
ауырлығы орташа зиян келтіруге не ірі залал келтіруге әкеп соққаны үшін жауаптылық белгіленген. 
Қылмыстык кұқық бұзушылыктың тікелей объ- ектісі - нақты көлік құралы түрінің жол қауіпсіздігі 
жэне пайдалану ережесі. Қосымша тікелей объекті - заңнын диспозициясында көрсетілген 
зардаптың түріне байланысты - адамның денсаулығы болады. 
Қылмыстық құқық бұзушылықтың заты - көліктің 4 түрі: темір жол, әуе, теңіз жэне су 
көліктері. 
Теміржол көлігіне -
рельсті көлік құралдары (локомотив, вагондар: жартылай вагон- дар, 
платформалар, цистерналар) метролар, тар табанды теміржолдар жэне басқа арнау- лы бағыттағы 
теміржолдар, дыбыс беру жэне байланыс кұралдары) бағдаршамдар, теле- фон линиясы, 
жолдардағы құрылыстар (көпірлер, құбырлар, туннелдер) жатады. 
Өндірістік кызметтер атқаратын шахталардағы рельсті көлік, цех ішіндегі электрлен- дірілген 
көліктер (электровоз, вагонеткалар) теміржол көлігіне жатпайды. Бұл көліктерді пайдалану 
ережесін бұзу өндірістік, техника қауіпсіздігі немесе басқадай еңбек қоргау ережелерін бұзғандық 
(көлік қылмыстары емес) болып табылады. 
Әуе көлігіне адам немесе жүк тасуға арналған азаматтық авиациялар және азаматгык әуе 
кемелерінің барлык құралдары (ұшақ, тікұшақ, планерлар, аэростаттар, дирижабиль- дер, 
гидроұшақтар т.б.) жатады. 
Теңіз көлігіне
- ірі немесе шағын теңіз кемелері, пароход, теплоход жэне теңіз көлігі 
құралдарының барлық түрлері жатады. 
Өзен көлігіне
- шағын өлшемді өзен кемелері, пароходтар, теплоходтар, катерлер, мо- торлы 
қайыктар жэне өзен көлігі кұралдарының барлық түрлері жатады. 
Бұл қылмыстық құқық бұзушылыктың объективтік жагы: а) нақты көлік құралы түрінің жол 
қауіпсіздігі жэне пайдалану ережесін бұзатын іс-әрекеттер (эрекет неме- се әрекетсіздік); б) 
кылмыстың зардабы - адамның денсаулығына ауыр немесе орташа ауырлықтагы зиян келтірілуі; в) 
іс-эрекет пен орын алган зардаптың арасындағы себепті байланыс арқылы сипатталады. 
Қылмыстык кодекстің 344-бабының диспозициясы бланкеттік, осыган орай нақты жағдайларда 
орын алган ережелерді бұзушылыкты аныктау үшін занды күші бар норма- тивтік актілерге жүгіну 
кажет жэне олар арқылы эрбір орын алган кұкық бұзушылықфак- тісі бойынша кінэлінің 
нормативтік актілердегі қайсы баптың, баптың тармақтарынын талаптарын бұзғаны дәлме-дәл, 
накты анықталуы тиіс. 
Жол қозгалысы кауіпсіздігі ережесін бұзу көлікті жүргізудің белгіленген ереже- лерін 
орындамау немесе шала орындау эрекеттері арқылы көрініс табады (Мысалы: жылдамдықты 
арттыру, бағдаршамның өтуге, қозгалуга тыйым салган талабын бұзу, ұшу маршруттарын сақтамау 
т.с.). 
Көлік құралдарын пайдалану ережелерін бұзуға - көлік құралдарын техникалык ақауларымен 

579
 
пайдалануга шыгару, оларды мақсатсыз пайдалану, мас күйдегі немесе көлікті жүргізуге құқығы 
жоқ адамды көлік кұралын жүргізуге жіберу, көлікке артык жүк тиеу немесе артық жолаушылар 
отыргызу сияқты эрекеттер жатады. Көліктін тиісті түрін пайдалану ережелері арнаулы 
ведомстволар арқылы бекітіледі және онын орындаушыларга дер кезінде белгілі болуы шарт. 
Жауаптылық теміржол, эуе немесе су жолы көлігі қозгалысы немесе пайдалану ере- желерін 
бұзуға кінәлі адамның әрекеті немесе эрекетсіздігі заңда көрсетілген зардап абайсызда адамның 
денсаулығына ауыр немесе ауырлыгы орташа зиянга (344-баптын 
1- 
тармагы), абайсызда екі немесе одан да көгі адамның өліміне (344-баптың 3-тармагы) экеп 
соққан жағдайда пайда болады. 
Адамның денсаулыгына ауыр немесе орташа ауырлықтағы зиян келтірудің түсініп ҚК-тің 106, 
107-баптарында көрсетілген. Көлік құралдары нақты түрінің қозгалысы мен оларды пайдалану 
ережелерін бұзу мен орын алган зардаптың арасында себепті байла- ныс болган ретте гана осы бап 
бойынша кылмыстык жауаптылыкка тартылады. 
Абайсызда адам оліміне әкеп соккан дэл сол іс-әрекет үшін жауаптылык ҚК-тін 

жүктеу/скачать 7.26 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: