§3. Мем.іекеттік кызмет пен мемлекепік баскару мүдделеріне карсы

624
 
ңоргалатын мүдделеріне елеулі зиян келтіруге әкеп соңңан әрекеттер жасауы
 -
 
үш жүз айлың есептік көрсеткішке дейінгі мөлшерде айыппул салуга не сол мөлшерде 
түзеу жумыстарына не екі жүз ңырың сагатңа дейінгі мерзімге ңогамдың жумыстарга 
тартуга не жетпіс бес тәулікке дейінгі мерзімге ңамаңқа алуга жазаланады. 
Мемлекет мемлекеттік аппараттың өздерінің кызметтік өкілетін теріс пайдалана- тын 
лауазымды түлғаларымен қалай күрессе, лауазымды тұлганың атагын өз бетінше иемденуге 
тырысатын озге қызметкерлермен де солай күреседі. Шындыгында осын- дай эрекеттер мемлекеттік 
апараттың қалыпты дүрыс жүмысын бүзады және сонымен азаматтардың, қогамның және 
мемлекеттің мүддесіне елеулі түрде зиян келтіреді. Осы жагдайды ескере отырып, Қазақстан 
Республикасының жаңа Қылмыстық кодексінің 
363- бабы лауазымды тұлға болып табылмайтын мемлекеттік қызметшіге лауазымды түлганың 
өкілетін иемденгені үшін жауапкершілік белгілейді. 
Мемлекеттік аппараттың жекелеген буындарының қал ыпты дұрыс кызметі түсіндіріліп 
отырган күрамның объектісі болып табылады. 
Аталған құрамның объективтік жагы лауазымды тұлға болып табылмайтын мемле- кеттік 
қызметші өздігінен, алдау жолымен лауазымды түлғаның өкілетін иемденеді және оны 
азаматтардың немесе үйымдардың қүқықтары мен занды мүдделерін елеулі түрде бұзатын қогамга 
қауіпті әрекеттер жасау үшін пайдаланады. 
Қылмыстык күқык бүзушылык белсенді әрекеттер жолымен жасалады. Қылмыстық құкык 
бүзушылык жасаушы кінәлі адам мемлекеттік кызметші - өзін белгілі бір лауазы- мды түлға ретінде 
көрсетеді жэне іс жүзінде элгі тұлғаның өкілетін заңсыз орындайды. Лауазымды түлғаны иемдену 
нысандары занда көрсетілмеген, бірақ олар барынша эр түрлі болуы мүмкін. Мысалы: катардағы 
кызметкер - аудандық экімнің референті ке- лушілерді кабылдайды да солардың арыздары бойынша 
шешім қабылдайды; кандай да болмасын кұжаттарға өз бастығының атынан қол қояды немесе 
қатардагы полиция өзін аудандық ішкі істер баскармасының (АІІБ) жедел қызметінің қызметкері 
ретінде таны- стырады және азаматтарды тұтқынға алу қаупін төндіріп, өзіне керекті заттарды 
алады жэне т.б. 
Кінэлі адам лауазымды тұлғаның өкілетін заңсыз әрекеттер жасау мақсатымен иемде- неді, 
соның нәтижесінде азаматтар мен ұйымдардың құқықтары мен заңды мүдделеріне елеулі түрде 
нұқсан келтіріледі, яғни осы кылмыс құрамының кінәлінің қоғамға қауіпті әрекеттерінен басқа 
объективті жағының міндетті белгілері - азаматтардың немесе ұйымдардың заңмен қорғалатын 
мүдделерін елеулі түрде бұзу түріндегі қоғамға кауіпті зардаптарының орын алуы болып табылады. 
Осындай заң бұзушылыктың мазмұны мен нысаны қызметтік өкілетті теріс пайдалану құрамына 
талдау жасаған кезде ашылды (КК-тің 361-бабына зерттеуді қараңыз). 
Талданып 
отырган 
кұрам 
өзінің 
құрылымы 
бойынша 
материалдык 
кұрамга 
жатқызылатындықтан, осы құрамның объективтік жағының тағы бір міндетті белгісі - кінәлінің 
заңсыз әрекеттері мен орын алған зардаптар арасындағы себептік байланыстың болуы болып 
табылады. Азаматтардың немесе ұйымдардың кұқықтары мен заңды мүдделері елеулі түрде 
бұзылған сэттен бастап қылмыс аяқталған деп есептеледі. 
Лауазымды тұлғаның өкілетін иемденудің субъективтік жағы тікелей қасақаналықпен жүзеге 
асырылады. 
Қаралып отырған қылмыстық кұқық бұзушылық субъектісі лауазымды тұлға бо- лып 
табылмайтын мемлекеттік қызметші болады. Егер осындай әрекеттерді мемлекет- тік қызметші 
болып табылмайтын басқа жат тұлғалар жасаған болса, онда олар бұл бап бойынша жауапкершілік 
аткармайды, бірак олардың әрекеті істің нақты жағдайына бай- ланысты ҚК-тің басқа баптары 
бойынша саралануы мүмкін, мысалы: тұрғын-жайдың қол сұғылмаушылығын бұзу, денеге жарақат 
салу, пара беруге мэжбүр ету, қоркытып та- лап етушілік немесе алаяқтық жэне т.б. 

625
 
Осы қылмыстык құқық бұзушылық қызметтік өкілетті теріс пайдалану құрамынан мынадай 
адамдар бойынша ажыратылады. 
Қылмыстық кодекстің 361-бабында көзделген қылмыстық құқық бұзушылыкты жа- сау кезінде - 
кінэлі адам іс жүзіндегі заңды өкілетті қызмет мүддесіне нұқсан келтіре отырып, оны теріс 
пайдаланады. ҚК-тің 363-бабында айтылып отырған қылмыстың мэні кінэлінің өзінде жоқ бола тұра 
лауазымды адамның өкілетін иемденуінде болып отыр. 
Қылмыстың субъектісі (ҚК-тің 363-бабы) - заңда белгіленген тәртіппен лауазымды тұлға болып 
табылмайтын мемлекеттік қызметші. 

жүктеу/скачать 7.26 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: