-  6 а п. Жалған құжаттарды, мөртабандарды, мөрлерді, бланкілерді, мемлекеттік пошта

646
 
де ресми қүжатты қолдан жасау; 2) осы көрсетілген куэлікті неме- се ресми күжатты өткізу; з) 
қолдан жасалған мөртаңбаларды, мөрлерді, мөркагаздарды, Қазақстан Республикасының немесе 
КСРО-ның мемлекеттік наградаларын дайындау не- месе өткізу. 
Қолдан жасауга жалган куэлікті немесе өзге де ресми қүжаттарды дайындаулар жа- тады. 
Ол эр түрлі әдіспен жүзеге асырылуы мүмкін: бастан аяқ шындыққа мүлдем сай келмейтін 
жалған куэлік немесе ресми қүжатты толық қолдан жасау, куәліктерге неме- се ресми қүжаттарга 
кейбір жалган сөздерді жазу, цифрларды түзету аркылы ішінара өзгертулер енгізу; косып жазу, 
сөйлемнің мэнін өзгерту, түзету енгізу, өшіру, цифрларды түзеу аркылы куэліктің немесе өзге де 
ресми қүжаттың шын магынасын өзгерту т.с.с. эрекеттер. 
Мөртаңбаларды, мөрлерді, мөрқагаздарды немесе мемлекеттік наградаларды толык күйде 
колдан жасау осы заттарды дайындау деп саналады. Құқықтар беретін немесе міндеттемелерден 
босататын куэлікті немесе өзге де ресми қүжатты, қолдан жасалған мөртаңбаларды, мөрлерді, 
мөрқагаздарды, мемлекеттік наградаларды басқа адамға тегін немесе белгілі бір акыға, айырбас 
арқылы, қарызын өтеу үшін немесе уақытша пайдалануга беру осы заттарды өткізу деп танылады. 
Қылмыстык күқык бүзушылык формальдық қүрамга жатады жэне құрамның объек- тивтік 
жагында көрсетілген балама әрекеттердің біреуі жүзеге аскан уақыттан бастап кылмыс аяқталган 
деп танылады. 
Қылмыстык күкык бұзушылык субъективтік жагынан тікелей қасақаналыкпен жаса- лады. 
Жалган куәліктерді, ресми қүжаттарды, мөртаңбаларды, мөрлерді. мөрқагаздарды. 
мемлекеттік наградаларды колдан жасаған, дайындаған немесе өткізген адам өзінің іс- әрекетінің 
қоғамға қауіпті, заңға кайшы екенін сезеді және соны біле тұра кылмыстык ниетін жүзеге асырады. 
Қылмыстық құкық бұзушылықтың субъектісі - 16-ға толған, кез келген адам. 
Қылмыстық кодекстің 385-бабында көрсетілген осы қылмыстық құкық бұзушылық құрамы 
Қылмыстық кодекстің 369-бабындағы - қызметтік жалғандық жасаудан субъ- ектісі бойынша 
ажыратылады, Қылмыстық кодекстің 369-бабының субъектісі арнау- лы субъект - лауазымды адам 
немесе мемлекеттік кызметші, ал Қылмыстык кодекстің 385-бабының субъектісі басқару тәртібіне 
кол сұғатын кез келген адам (жалпы субъек- тісі). 
Қылмыстық кодекстің 385-бабының 2-тармағында жоғарыда (385-баптың 1-тармағы) 
көрсетілген эрекеттерді бірнеше рет немесе адамдар тобының алдын ала сөз байласуы бойынша 
жасаған әрекеттер үшін жауаптылык көзделген. 
Бірнеше рет жасаған қылмыстың түсінігі Қылмыстық кодекстің 12-бабында, ал адамдар 
тобының алдын ала сөз байласуы бойынша жасалған әрекет ұгымы Қылмыстық кодекстің 31-
бабында берілген. 
Қылмыстық кодекстің 385-бабының 3-тармағында жеке қылмыс құрамы - көрінеу жалған 
құжатты пайдаланғаны үшін жауаптылық көзделген. 
Қылмыстық кұқық бұзушылықтың заты — жалган кұжат. Объективтік жағынан қылмыс көрінеу 
жалған құжатты пайдалану эрекеті арқылы көрініс табады. 
Көрінеу жалған құжаттарды белгілі бір кұқық алу немесе міндеттерден құтылу мақсатымен 
меншік нысанына карамастан мекеме, ұйым, кәсіпорынға, лауазым адамына ұсыну оны пайдалану 
деп танылады. Мысалы, жоғары оқу орнын бітіргендігі туралы дипломды қолдан жасап мекемеге 
өткізіп, қызметке орналасу; жол полициясына көлікті жүргізудің жалған куәлігін көрсету; жалған 
құжат жасап, жоғары оқу орнына түсу т.с.с. әрекеттер. 
Қылмыстық құқық бұзушылық формальдық құрамға жатады жэне ол жалған құжатты тиісті 
органға немесе лауазым адамына ұсынған уақыттан бастап аяқталған деп таныла- ды. 
Субъективтік жағынан көрсетілген қылмыстық құқық бұзушылық тікелей қасақаналықпен 
істеледі. Адам көрінеу жалған құжатты пайдаланганын сезеді, біледі жэне соны пайдаланып, өз 
мақсатын жүзеге асырады. 

647
 
Қылмыстық құқык бұзушылықтың субъектісі - жалпы 16-ға толған адам. 
Қылмыстык кодекстің 385-бабында көрсетілген осы қылмыстық құқық бұзушылық құрамын 
оған ұқсас құрамдардан ажыратудың маңызы айрықша. Осы қылмыс құрамының ҚК-тің 151-
бабында көрсетілген (сайлау құжаттарын, референдум құжаттарын бұрмалау немесе дауыстарды 
қате есептеу) құраммен аздаған ұқсастығы бар. Бұлардың бір-бірінен озгешелігі мынада: 151-
баптың объектісі азаматтардың сайлау құқығы; ал 385-баптың объектісі баскару тәртібі. 151-баптың 
заты - ресми құжаттардың арнаулы түрлері: сайлау құжаттары, референдум құжаттары болады, ал 
385-баптың қылмыс заттары - 151-бапқа қарағанда едэуір ауқымды, 151-бапта көрсетілген қылмыс 
құрамының объективтік жағы тек кана құжаттарды бұрмалау арқылы (өткізу емес) көрініс табады, 
бұл баптың субъектісі - арнаулы сайлау комиссиясының мүшелері, референдум жүргізу жөніндегі 
комиссиянын мүшелері немесе ынталы тогітың мүшелері. Осы көрсетілген екі бап бір- бірінен 
қылмысты істеу мақсаты арқылы да ажыратылады. 151-бапта сайлау немесе ре- ферендум 
құжаттарын бұрмалау, ал 385-бапта жалған құжаттар белгілі бір құқық алу немесе міндеттен босану 
үшін немесе оны өткізу мақсаты басшылыққа алынады. 
Қылмысгык кодекстің 385-бабындагы кұрам осы Кодекстің 231, 232-баптарын- да көрсетілгсн 
кылмыс кұрамдарынан кылмыстың заты бойынша ажыратылады. 231, 232-баптардагы кылмыстың 
затына - жалган акша, багалы кагаз, жалган төлем карточка- лары, өзге де есеп айырысу кұжаттары 
жатады. ал 385-баптың затына - есеп айырысуга жатпайтын ресми кұжаттар жатады. 
Азаматтык немесе кылмыстык іс бойынша айгактарды бурмалауда (416-бап) жалган кужатгар 
аркылы жасалуы мүмкін. Бул жерде кұжат сот ісі бойынша өтетін айгак болыгі табылады. Ягни 
айгакты бурмалау арқылы қылмыстың баска объектісі - эділ соттылықты жүзеге асыру тэртібі 
зардап шегеді. 416-бапта көрсетілген кылмыс арнаулы субъект - азаматтык іске катысушы адам, 
оның өкілі, аныктама жүргізуші адам, тергеуші, проку- рор немесе қоргаушы аркылы істеледі. 

жүктеу/скачать 7.26 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: