Кол Гали кысса-и йусуф һӘза кыйссәи йусеф гәЛӘЙҺИ Әс-сәлям бисмилляһи-р-рәхмани әр-рәхим
жүктеу/скачать 0.67 Mb.
|
|
ТӘРҖИЛ берлә ңатарлашу йүгрүб варди,— (стр. 24) йусефи ңойуда булмазлар имди. 194. Анлар ңачан бу МӘРҢӘДӘН хәбәр белди, хәлңә идеб, ул кярвани чулраб алди, әйдүр: “Безим ңулумез ңачмыш иди,— аны, байың, сез алмыш-сыз!” — дирләр имди. 195. Рауил әйдүр: “Виреңез миннәт илә, йухсә бер гәз нәррә урам һәйбәтилә, җөмлә һәляк уласыз михнәт илә,— үнүм ишедәй җане тәслим ңылур имди!” 196. Малик ңылди ихтиат, РЗК.ИЛ иди, йусефи бонларә кирү вирди, анлар дәхи мәслихәт уйлә күрди: “Муни ңол диб мунларә сатам имди”. 197. Бу тәдбири бонлар буйлә әйләдиләр, р и б р и ч ә йусефә сөйләдиләр: “Үлдерермез йухсә,— ди[е]б цурңытдилар,— ңол диб сатам, сән МОТИР улрыл имди”. 198. Малик Дәрир зирәк иде, аны белди (хөфийә берлә күңле шадлык. ичрә ңалди), анлар сатар — ул сатун алур улди,— муны ишдүб, йусеф зари арлар имди. 199. йусеф әйдүр: “Сез бәни сатарму-сез, хәсрәт-рөрбәт мәйданенә атарму-сез, фирлеңездән бәндән гөман тутарму-сез — саңлайалум, ант эчәлүм”,— дәйүр имди. 200. “Бәни сатмаң, кяфир ңолы улмайалум, йарңуб сәүчи хәсрәт ичрә ңу[й]майалум, рөрбәт уды бәреринә йаңмайалум,— дәдәм хәлил хөрмәтин саңлаң имди!” 201. Анлар әйдүр: “Без сәни зинһарләдек, атамызә: “Йусефи ңорд йиди”, дидек, Исраилә без дишвар сүз сөйләдек,— Йа Йусеф, сән бу саданыч ңуйгыл имди!” 202. Бәс, Йусефи йәһүдә [һәм] үгүтләди, әйдүр: “Сәңа бу ңаза-ны тәңри вирди, ңәрдәшләрен, батил ишә д[у]рри дорди,— йухсә байың үлдерерләр, белгел имди. 203. Йәгрәк будыр: рәуа күргил сатыл маңи, (стр. 25) ңәрдәшләрең фетнә-сендән ңуртылмаңи, Исраилдән хәсрәтилә айрылмаңи, ңушурручи ңушырырсә кяңес * имди”. 203'. Әйдүрләр: “Ңули саталым бу күн сәна, ул шарт илә, сатар булсак йыраң йэрә,_ нә бәһа вирәсез, күрәлем, имди безә,— безләр йаулаң сату-сац-мез”,—дирләр имди. (7(6.) 204. Малик әйдүр: “Бу ңол-мыдур, бәйан әйләң, нә МӘРНӘДӘН сатар-сез, аны сөйлән, нә с ө ч ңылди, нишә ңачди — д[у]рры сөйлән,— раңле, күрке сездән ДЗРЫ артык. имди”. 205. “Кечек иркән атамез сатун алди, дура-дура безим илә Һәмраһ улди, дура-дура бу угланчык, йауыз улди,— ңачыб кэлеб, бу крйуйә кермеш имди”. 206. Малик әйдүр: “Әхуалин әйләң гәйан, нэчә дөрлү рәйбе вардыр, ңылың бәйан, һич сүз РӘЛӘТ улмасун бонда гөман,— шарте сәхих, дөрест сату ңыйлам имди”. 207. Анлар әйдүр: “һич гөман-сез байык. ңолдыр, ңолумезнең үч дөрлү рәйбе вардыр: уррыдур, йаланчи-дыр, к.ачк.ычи-дур,— бу үч дөрлү рәйбе берлә злрыл имди” 206. Малик әйдүр: “Нә дәйүрсез — аңлайурмен, хәңыйңәтдә бу ңолни мән һәм алурмен, рәйбе берлә аны ңабул әйләйүрмен,— нэчә бәһа алурсез, әйден имди. 209. Вәлякин элемдә һич алтуным йуң, кялә берлә ңомашым, атласым чуң, йармаңым вар бер нэчә, ңыйммәти йук.,— нэчүк сәүдә ңылурмез?”— дәйүр имди. 210. Йусеф әйдер: “Кяшки уйлә улмасәйди, ңәрдәшләрим аз бәһайә сатмасәйди, мөштәри үкүш бәһа вирмәсәйди,— йарлы үзбм ңол улмасам!” — дәйүр иыди. 211. Мунлар әйдүр: “Ул иши ңылмайауз, ңулумезә кялә-ңомаш алмайауз, бу сатуйә һәргиз рази улмайауз,— йармаң виргел, нэчә вирсәң”,—дирләр имди. 212. Малик әйдүр: “Ун сәкез йармаҗым вар, хәңыйңәт, алтунум йуң — ңомашым вар, ун сәкез йармаңни алың сезләр,— (стр. 26) ңаланыни бәңа бәхшиш ңылың имди”. 213. Анлар әйдүр: “Ун сәкез йармаң алдың, сәнең берлә бу сатуни тәмам ңылдың, җөмләмез бу сатуйә рази улдың,— ңаланыни сәна бәхшиш ңылдың имди”. 214. Андан Малик Иусефә кәнә сурди: “Бонлар сәни ңол дәйүбән бәңа сатди, ушбу иш; ушбу сүз раст-му, диди,— хәңыйңәт{и] сән мөгәййән ңылгыл имди”. 215. Анлар әйдүр: “Ңол-лыңгә рази улгыл, телең берлә сән дәхи иңрәр ңылгыл; “йуң!” дир ирсәң, үлдерермез, байың бел гел!” — г и б р и ч ә Иусефә дирләр имди. 216. Бу гәз Иусеф айлардан һәм ңурыңди, ңурыңмакдин ңол-лыңгә рази улди: “Ңол м и н”,— диде *, күзләрендән йәшләр аңди,— нийәтени тәңре-синә ңылур имди. 217. Бонлар әйдүр: “Иа Малик, бона инан, бу ңолгә сән дутмагыл һәргиз гөман, баг-бугавин чишмәгил айагындан,— М и с ъ р ә дикен богаулу варсун имдн. 218. Йаланчидур, һич сүзинә инанмагыл, исеркәбән миһербанлык, әйләмәгил, һәргиз аңа изгү сүз сүзләыәгил,— тәгам арпа үтмәги виргел имди!” 219. Малик әйдер: “Сузеңезә бән инандым, рази улдым, ңолыңызни сатун алдым һәм үч дөрлу гәйбе берлә ңабул ңылдым,- бу бәйер-үзә бер бети кэрәк имди”. 220. Анлар җөмлә бу сүзи рәуа күрди, бети йазуб вирмәгә буйун вирди, ңамулари батил ишә д[у]рри д о рди,— ңәбаләсен вирмәгә йазар имди. 221. Шәмгун кәндү әлилә бети йазди, бети йазыб кәнделәрдән шәфңәт үзди, йусефдән йуз дүндереб, җөмлә бэзди,— пәйгәмбәри ҢОЛЛЫК.РӘ сатар имди: 222. “Җөмләмез бу сатуйә рази улдың, ңолумези сатмаРЭ рәуа күрдек, унуламез рази улуб, бети йаздык.,— ңолумези сәңа тәслим кылдың имди”. 223. Йусеф, ани ишдеб, ңанин аглар, (стр. 27) хәсрәт уды эчин йарар, бәгрин дарлар; аглар икән һәм кирү дәстүр деләр: “Дәстүр вирсән, кирү варсам”,— дәйүр имди. 224. “Дәстүр виргел, кирү йәнә бән варайен, улуларымни туйанчә бән күрәнем, йазуңымни айлардан бән деләйәлүм,— ВИДЗР ңылыб айрылалуи безләр имди”. 225. Малик бони ишедүбән үзи күйәр, ул дәхи йусефдән битәр арлар, Йусефең бу ишләрин йаулак. танлар,— бу МӘРНӘЙӘ рәҗаибә ңалур имди. 226. Малик Дәрир йусефә җәуаб вирди: “Күрмәзмүсән, анлар сәна нэләр к.ылдн, икенчи — йаулаң сәни учуз сатди,— нә варырсэн, айлар сәни сәүмәз имди. 227. Анлар сәни сатдылар кәм йармаңрә, деләкләри — байык. сәндән айрылмак/ә, лаик. дәгүл анларә сән вармаңгә,— хөрмәтең сәнең бездән артың имди”. 228. Ул йармаң ңыйммәте һәм ул ваңытин, бең түрт йүз йармак. иди һәм бер алтун, шул ңәдәр бәһа илә алди сатун,— Йусеф үзрә әхуаль ИРЛЯМ ңылур имди. 229. Йусеф аңа аглайу җәуаб вирди: “Анлар бони эшләмәгә рәуа күрди, деләкләри, -морадлари шәйлә улди,— һәр кеши үз лайыңин ишләр имди”. 230. Андан Малик Иусефә дәстүр вирди, йарлы Иусеф хәсрәтилә кирү варди, бу ун ңәрдәш җөмләси үрә дорди,— һәр берисин үпә-ңучә аглар имди. 231. Әйдүр: “Белдем, бәндән бизар улдыңыз сез, уҗмах виреб, таму{р] сатун алдыңыз сез, Исраилдән бәни мәхрум ңуйдыңыз сез,— (стр.28) ңушулмаңлың йаулак. иран ңалди имди. 232. Аһ, дәригә, РӘЗИЗ икән — зәлил улдым, ңәрдәшләрдин душманлыңны буйлә күрдем, ва-вәйля, Исраилне мәхрум ңуйдум,— арламаңдан ики күзи күрмәз имди. 233. Мондан соңра бәңа тимар * кем к.ылдачи, арлар исәм, күзим йәшин кем силдәчи, ңайрылу үземә кем иш булдачи,— йәнә башим-тунумни кем йуар имди?! 234. Узун сачим дарайубән кем үрдәчи, мәхрумлырым, мәхзун-лырым кем сурдачи, бу хәсрәти раңибәт кем унутдырачи? — Азад икән бәндәлекгә дүшдим имди! 235. Атам бәни игне үзә күтәрер иди, уйңум кэлсә, йастык. үзә йатңырыр иди, уйгансам, түрлүк тәгам йэдирер иди,— ул НИРМӘТДИН бу михнәтә дүшдем имди! 236. Аһ, дәрирә, бән ңоллык. нэтә ңыйлам, мөдам кяфир ңол-лурында нэтә улам, улуларим, имди сези ңанда күрәм? — Айрулмацлык. үзә тәңдир кэлди имди. 237. Бу тәкдири тәңридән белмеш кэрәк, хак. хөкменә ңоллар рази улмыш кэрәк, шиддәтенә кәмал риза вирмеш кэрәк,— цазасинә дагы тәслим улдым имди”. 238. Йарлы Иусеф ңайгырыр, к.анун арлар, арлар икән ңәрдәшләри[н] үпәр-к.учар, җөмлә-синә дога к.ылыб, вндар әйләр,— Малик ДӘР и р дүнә-дүкэ арлар имди. 239. Ңәрдәшләри муни күр ү б арлашдилар, йаулаң к.ати хәсрәтилә чурлашдилар, зар вә гөрйан улуб к.ати иңрәшдиләр,— ишләринә пошиман һәм улур имди. 240. Әйдүрләр: “Сәни кирү ала идүк, элең алуб, җөмлә тәүбә к,ыла идүк, сатумезә һәб пошиман ула идек, вәләкин гәрләнүрмез”,— дирләр имди. 241. “Атамызә йалан дәхи улумазез, (стр. 29) сәни кирү атамызә илтүмәзез, ушбу ишә һич тәдбир улумазез,— бу михнәтә сән к.атлангыл”,— дирләр имди. 242. Йусеф әйдүр: “Кэчкән сүз кирү кэлмәз, хаң тәңдире буйлә иркән, кимсә белмәз, мундан соңра ңол тәдбире рәуа улмаз,— Фәрманенә риза вирмәк кэрәк имди. 243. Бу тәңдир тәңримдән-дер, белен мәглүм, атам Йарңуб хәсрәтила ңалди мәхрүм, ңәрдәщим Ибне-Йәмин ңалди мәгмүм,— мундан соңра мәни ңанда күрәр имди?!” / 244. Ңәрдәшләри йусефдән кэтди ираң, атасындан, кардәшләрдән улди фираң, бонлар җөмлә ушбу ишдә улдилар рак.,— аглар икән мөдам кирү баңар имди. 245. Улдәм йулә Йусефи күндердиләр, палас ки[е]рүб, бер дәүәйә бендердиләр, элен баглаб, йаулаң ңаты беркетдиләр: “Бушанубән ңачмасун!” — дирләр имди. 246. Бер хәбәши ңол вар иди, Кылыч адлу, к.ол-лариның җөмлә-сендән ул һәйбәт-лү, ңара йүзлү, йаулак. ңати сәйасәтлү,— Йусефи ана тәслим ңылур имди. 247. Ул кярван улук. сагәт андан күчди, бер гүрстан ңырарындан үтә кэчди, Йусеф сәүчи бер гүр үзрә йүзин дүшди,— ул анаси Рахилә гүри имди. 248. Зари ңылыб әйдер: “Анам, өмме-Рахиль, бәнем халем нитә-леген күзең күргил, ңәрдәшләрим сатды бәни, бэйан белгел,— азад икән бәндәлекгә дүшдем имди. 249. Хәсәд к.ылыб, атамдай айырдилар, фирңәт утин җанемә ңуйырдилар, рөрбәт тунин игнемә кэйүрдиләр,— әл-айаңым зынҗир берлә барлу имди! 250. К,әрдәшләрим ңылди бәңа рәнж-ү зәхмәт, кечеклекдин дүшди бәңа ушбу хикмәт, фазле берлә ңылсун бәңа тәңрем рәхмәт,— (стр. 30) өмидим чуң бәнем хаңдан”,— дәйүр имди. 251. “Йа анә, бәнем халем күргил заһир, бәндәлекгә сатун алди бәни кяфир, бу тәңдире к.ылди бәңа мәүлүм рафир, мәгәр йәнә улук. рәхмәт ңыла имди. 252. Әй, дәрирә, РӘЗИЗ анам, йатурмусән, бу халь эчрә бәнүм халем белүрмүсән, баңыб бәни бу халь үзрә күрәрмүсән,— әлләрим-айакларим барлу имди?!” 253. Анаси-нең сшендэн * бер үн кэлди: “Иа Иусефем, халең нәтә буйлә улди, ңәрдәшләрең бу җәфани нидән ңылди,— нэчүк гафил бу бәля-йә дүшдең имди? 254. Җанем урул, бу җәфани нидән булдың, сәңа залим улан-ләрә нә сөч ңылдың, бу халь ичрә төрбәтем үзрә кэлдең? — Гүрем ичрә җанем мәҗрух ңылдың имди! 255. Атаң Иарңуб бу әхуале белмәдимү, ул мәгбунә халең мәрлүм улмадиму, Ибне-Иәмин сәнеңлә кэлмәдимү? — Рафил улуб, бу бәляйә дүшдең имди! 255 '. Сәнең атаң Иагңуб-дур, бабаң — Исхаң, улу д ә д ә н халиңгә булма ди рац, сән дәги рәхмәтә улгыл мөштаң,— үмиддүр-кем фәрех тэгҗил ирә имди. (Б.) 256. Хода-йа, бу хаҗәтем сәңа мәрлүм, мөдам өмид дута сәңа җөмлә мәзълум, залимләрә саташмыш бәнүм тыйфлүм,— фазлең берлә нәҗат хасил К.ЫЛРЫЛ имди!” 257. Йусеф, ани ишдүб, би-худ улди, халиң Рахиль мөнаҗатин ңабул ңылди, ул мөнаҗат Йусефә дурри кэлди,— таҗ вә тәхет вә солтанәт булди имди. 258. Ңылыч баңды — Иусефи булумади, җәһдидүбән ңандалырин белүмәди, кәнде йалгыз истәйү кэлумәди,— хуаҗә-сенә әхуаль ИРЛЯМ ңылур имди. 259. Кыйгырыр: “Хуаҗә!.. — әйдүр.— Дорсун кярван, әй, дәригә, байык. к.ачди бу ңол углан”. Ңафилә дорды ул дәм, ул арадан җөмлә кярван Иусефи эстәр имди. 260. Ул Ңылыч бер тази ат бенмеш иди, (стр. 31) тэркин-ләйү ** ңамуләрдән Ңылыч ирди, йэтүшдисә Иусефи бер к.ач урди: “Нәчүн буйлә ңачарсен?!” — дәйүр имди. 260'. Ираңдан ул Иусефи баңды күрдя, йарлу Иусеф аны курэ үрә дурди, элен алыб аглайу йула керди,— сүгәр, бушар, йэр үзрә сүрәр имди. (Д.) 261. Иусеф әйдүр: “Иляһи, бән нә ңыйлайен, бу михнәт-дән имде нитә ңуртулайен, бу залимдән ңуртулмарә нә ңыйлайен? — Ходавәндә, фазлең берлә ңуртар имди!” 261 '. Буни әйтеб, аһ цыйлыб: “Иа кәрим, дир, фазлең берлә йарлыңагил, йа рәхим, дир, бәнем халем сән белүрсән, йа РӘЛИМ, дир,— Һәр халь эчрә сәңа пәнаһ ңылдум имди! (Б.) 261 *. Улу дэдәм Ибраһим хәлил иде, хәлил сәнең әмренә мотир улды, урлы Исмагил-не сәна ңорбан ңыйлды,— деләдисә сәүдегин”,—дәйүр имди. (Б) 262. “Ходавәндем, әгәр хәта ңылдым ирсә, әмрең ңуйыб, сәңа гаси улдым ирсә, атам Иагңуб хезмәтендән ңалдым ирсә,— тәүбә ңылдым, пошиман улдым имди. 263. Ходавәндә, әгәр гаси дәгүл ирсәм, хәталардән, зилләт-ләрдән бәри улсам, һич гөнаһ-сез бу җәфайә дүшмеш ирсәм,— бу ңәуемә бер РӘЛЯМӘТ күстәр имди!” 263'. Бәс, ул Ңылыч йусефни алыб кэлди, кзлтүрүбән Маликга асмарлади, Малик дүшеб бер нәчә сеңерләди,— тәуә үзрә мәхкәм тутуб барлар имди. (Ссу) 264. Бу хальдә тәнридән фәрман улди, ңөдрәт берлә Күкдә ңара булут турди, йэлләр исди, ңар-йармур ңати ЙЗРДИ,— йаулаң ңати һәйбәт берлә йарар имди. 265. Башларинә дуңынса — мәҗрүх әйләр, тәнләринә дуңынса — мәгйуб әйләр, җөмләләри чагырышуб фөрйад әйләр,— һич кемсәдән мәдәд-йари улмаз имди. 266. һич кемсәнә берин-берси күрмәз улди, ңамулари золмәт эчрә хәйран ңалди, күк күкрәб, йылдырым ңаты һәйбәт ңылди,— аны күрүб, Малик йаулаң ңурңар имди. 267. Малик әйдүр: “Халемез улды вәйран, йа-раббе, нидән улды безгә ушбу туфан? Бардур безим арамездә бер мәзълум җан,— кэлең барча, истирфар ңылың имди”. 267'. Малик әйдүр: “Рәзаб ирди, байык, билен, азар итмеш кемсә-ңез, сафи улул, йазуц ңыйлан кемсә-кез, тәүбә җыйдың,— йуңсә һәляк улду ңаму безләр имди. (КБ ) 268. Мәгәр бездән кем-ирсә золем күрди, ул мәзълумен мөнаҗати күкгә ЗРДИ, рәреш изеси безләрә ңәһәр ңылди,— тәүбә ңылын, йухсә һәляк улдың имди”. 269. Шулуң СЗРӘТ ул Ңылыч хазир кэлди, ишләдеги хәталарин иңрар ңылди: “Байың белең, ушбу гөнаһ м и ндән, диде, (стр. 32) шул ңул рибри угланчыңны урдым имди”. 270. Малик андан диде ул к.ара к. о лә: “Бар, Иусефең айаңин уб, гөзер дилә, күңелени хушнүд итгил ләфзың илә,— мәгәр безгә изгү дога ңылсун имди!” 271. Бәс, Иусефең тәпугинә Ңылыч кэлди, йаулаң ңаты аглади, зари ңылди, хәта, гө наһ ҢЫЛДЫРЫНӘ мөңыйр кэлди,— дүшүб Иусеф айаңин үпәр имди. 272. Малик дәхи аның илә буйлә варди, дезин чүгеб, хезмәтенә эл ңаушырди, зари ңылди, Йусефә чуң йалуарди: “Хәтамези сән кэчүргил!”— дәйүр имди. 273. Муни күреб, Иусефеи миһре кэлди, филхаль эчрә эл ңалдырыб дога ңылди, догасени тәңреси ңабул ңылди,— михнәт кэтүб, ңар-йармур сулар имди. 273'. Улуң сагәт ңар-йагмур сәлим улди, йага тургай ңар-йагмур җөмлә дүнди, буз ирүбән су улубән изрә сенди,— күн ачылыб, җиһан хөрром улур имди. (Ссу.) 274. Ани күрә, Малик рибрәт алыб дүшди, бар-бугауин айаңындан җөмлә шишди, малик-мәмлүк җөмлә-си йалуарышди,— ңамуләрдән Малик артың йалуарыр имди. 275. Паласларин чыңарыб, тун кийүрди һәм тәүәдэн индерди, ат бендерди, улур-ларгә, кечег-ләргә һәм белдерди: “Ходавәнд, кярване Иусеф!” — дәйүр имди. 276. “Җөмләңез Йусефә мөнңад улың, улур-кечи җөмләңез хезмәт ңылың, бәкда-зан мөңтэда аны белең — мөдам аның әмрендән чыңмаң имди”. 277. Андан соңра Иусеф хөкме улди фәрман, улур мәнсаб вирди ана мәлик-сөбхан, һич кемсәнә чыңмаз улди тәдбирендән,— Малик Дәрир үзи дөшүб эшләр имди. 278. Сүзләдекчә Иусефең фәһме артар, сүзе ширин, ләфзы датлу, раңле артар, нәңаб ачсә, җиһаныни нурлу дутар,— баңаи һэргиз җәмаленә дуймаз имди. 279. Андан үтди, бер шәһрә аклар-керди, (стр. 33) ул шәһәр әһле җөмләси кяфир иди, анда айлар Иусефең күркен күрди,— ңамуларн рәҗаибә ңалур имди. 280. Җөмлә Йусеф ңатынә дирнешдиләр, халик. СОНРИН, Йусеф күркин данлашднләр, Йусеф илә тәлим сүз сүзләшдиләр,— Иусефең бу әхуален сурарлар имди: 281. “Безгә дигил: сәни буйлә кем йаратди, буның кеби күреклү җәмаль кем дүзәтди, бу нәңышни сәнен үзә кем йүретди? — Безләр ДЗРИ аңа бәндә булалум имди!” 282. Йусеф әйдүр: “Йаратк.аным халик. дорыр, йэрдә, күкдә ңоллар үзә разик. дорыр, ХЗЛИҢ-ЛЫРӘ, разик.-лырә лаик. дорыр,— сезни, безни ул йаратди, белең имди!” 283. Ңамулари ушбу сүзә инандилар, жүктеу/скачать 0.67 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|