Кол Гали кысса-и йусуф һӘза кыйссәи йусеф гәЛӘЙҺИ Әс-сәлям бисмилляһи-р-рәхмани әр-рәхим
жүктеу/скачать 0.67 Mb.
|
|
аглайуб уйанубән кэлүр имди. 372. Атасы сурар, әйдер: “Нә агларсән, күңелеңдә нв кэчәр, нә теләйүрсән, дүшең эчрә нә күрүб арзуларсән?— Морадыңи бәңа ИРЛЯМ ҢЫЛРЫЛ имди”. 373. Зөләйхә әйдер: “Бән йатыб уйур идүм, дүшүм эчрә бер зиба сурәт күрдем, уйандым, ул сурәти булумадым,— ул МӘРНӘДӘН арлайур улдый имди. 374. Ул сурәт күземә күренү кэлди, (стр. 43) хатеремни, һушымни җөмлә алди, раңлем алуб, сабърыми гарәт ңылди,— пәйвәстә нәфсем ани эстәр имди>. 375. Тәймус әйдүр: “Бән аны күрсәм иди, бән аның ңандалырин белсәм иди, малым-мөлкүм җөмлә фида ңылсам иди аны сәңа ңушурмаңчүн”,— дәйүр имди. 376. Зөләйхә уйңудан мәхрүм ңалди, ай кеби күрклү йүзе, биңзе сулди, йимәкдән-эчмәкдән мәхрүм ңалди, — түни-күни Йусефи үгәр имди. 377. Бу халь үзрә бер йыл дагы тәмам улди, Зөләйхә ул сурәти кәнә күрди, үгүтләб Зөләйхайә әйтүр иди: “Иа Зөләйхә, үгүтеми дутрыл имди! 378. Бәйан белгел: сән — бәнең, бән — сәнеңвән, бәндән үзгә һич кемсәни сән булумаң, бәнем гишңым хатереңдән сән салумаң — бәндән үзгә һич кемсә-гә баңмаң имди!” 379. Зөләйхә бу ңәүлейә рази улди, уйңусындан уйрану дора кэлди, ңатындә ул сурәти булумади,— улуң СЗРӘТ бихуд улыб дүшәр имди. 380. Атасы бу халь ичрә ңалди хәйран, гашяңлың кяр ҢЫЛДЫРИН белди бәйан, бимарстан ичрә ңылур дөрлү дәрман,— раңле кэлмәз, һич дәуа кяр ңылмаз имди. 381. Гаңле кэтди, йатыб уйңу һич уйумаз, тарам хазир кэлтүрелсә, һәргиз йимәз, кемсә берлә ултурыб сүз сүзләмәз,— һич этнбба боңа дәрман билмәз имди. 382. Үчүнчи йыл ул сурәти кәнә күрди, йаулак, ңаты ант вирүб, бу гәз сурди: “Әй ' бңа кем, мәңамең ңанда? — диди.—• Хэңыйәт” бәни мәхрүм ңуйдың имди!” • 383. й> 'пф әйдер. “Из Зөләйхә, бәни күргил, ба&ың Мисър газизе бәнвән — белгел, әг&р бәни эстәр ирсәң, Мисърә кюаел,— (стр.44) бәни Мисър ичрә булрыл имди. 384. Сабър берлә ишләгел ушбу иши, сабър берлә ишләнүр ишләр башн, морадынә тиз йитәр сабърлу кеши,— бу иш эчрә күрклү сабър ҢЫЛРЫЛ им ди”. 385. Зеләйхә муны ишедүб үрә д о р д и, сүзин аңды, раңле кэлди, фәһем дирдн, атасынә бу әхуальдән хәбәр вирди: “Эстәдегем — Мисър и[йә]си!” — дәйүр имди. 386. Бар-бурауин шишдерди, раңил улди, байарыдан тели дәхи фәсих улди, нуры артди, сүзи дәхи мәлих улди,— вәликин Иусефи күб үгәр имди. 387. Зөләйхә-нең мәңамедер Мәрриб иле, ир аңлыгы Мисър илә аның йулы: әгәр атлы ашар улса дүне-күне, ай йарьгмдә Мисърә варыр, дирләр имди. 388. Иегерми йэти бәкдән йалауачлар, һәр бери-нең башында алтун таҗлар, кэтүрдиләр тәлим мал, алтун хачлар *,— җөмлә-ләри Зөләйха-ни теләрләр имди. 389. Тикмә-си бер мәликдән кэлмиш иди, Зөләйхани хатунлыңрә арзулади; бәс, Зөләйха атасирә әйтүр иди: “Бәни Мисър рәзизе алсун имди”. 390. Атасы бу әхуали тәхңыйң белди, бети йазуб, Мисър таба кеши салди, бети йазуб, түгәл әхуаль ИРЛЯМ ңылди: “Бер ңызим вар, мөдам сәни теләр имди. 391. Тәймус ибне Талус бән-вен [белең] байың, бер ңызим бәнүм вардыр, сәңа лаиң; аңа тәңдир уйлә ңылмыш җәббар халиң,— эстәр исәң, йалауачың изгел имди. 392. Солтан-лардин чуң теләрләр, һәргиз вармаэ, айруң-лари һич бикенмәз, күңел вирмәз, хатерендән ул сәни һич кидәрмәз,— истәр исән, безләрә белдер имди. 393. Бән ңызымни хәңыйңәт сәңа вирәм, (стр. 45) бең дәүә йүк-җиһазени хазир ңылам, бең ңатыргә дәхи мал йүкләтдерәм,— дәүә йүги хәрир-зиба ула имди. 394. Дагы бең ңол, бең ңарауаш вирәм буйлә, пәйвәстә тәпурындә хезмәт ңыйлә, мөдам анлар сезләрә тәпур ңыла,— кеме хәтами, кеме руми ула имди”. 395. Ул ваңыт Мисърә РӘЗИЗ — Ңыйтфир иди, йалауачлар бети берлә аңа кэлди, бети уңуб, рәуа күрди, риза вирди — җәуаб бетүб, рәсуль ирсаль ңылур имди. 396. “һәр кем бәни теләйүрсә — теләйүрмән, Һәзар чәндан арзу берлә эстәйүрмән, малум-мөлкүм җөмлә фида әйләйүрвән,— җанем берлә ңабул ңылдым”,— дәйүр имди. 397. Ңыйтфирнең йалауачи кэлди исә, Тәймусә җәуабнамә йазди ирсә, бөти уңуб, хален мәглүм ңылди ирсә, Зөләйха-ни йарар ңылыб күндерер имди. 398. Бең ңатарә дүйә мал йүкләт[дер]ди, дары бең ңол-ңарауаш атландырди, Зөләйхә Мисър эчрә кэлди-керди, сәрай эчрә тәхет уруб ултурыр имди. 399. Хәрир киде, таҗ уранды, тәхтә агди, күңле ачлыб, хатеринә шади йарди, һәмана-кем, ун түртенчи күн-ай тугди,— биңзе нуры көнәш кеби балңыр имди. 400. Сәүенди: “Морадемә ирдем, дәйүр, РӘЗИЗ Мисър җәмалени күрәм, дәйүр, җөмлә малум дәрвишләрә вирәм, дәйүр,— морадем шөкранә-сен ңылам имди!” 401. Улуң СЭРӘТ бәкләр берлә РӘЗИЗ кэлди, бәкләр кэтди — РӘЗИЗ анда йалгыз ңалди, аны күреб, Зөләйхә фөрйад ңылди: “Бу нә ирдер, нишә ңалди?” — дәйүр имди. 402. Ңарауаш-лар Зөләйхайә әхуаль әйдүр: “Байың, Мисър гәзизе солтан будыр, хәңыйңәт, сәнең зәүҗең Ңыйтфир дорыр,— (стр. 46) әдәб-сезлек ңылмарыл”,— дирләр имди. 403. Муны ишдеб, Зөләйхә-нең раңле шишди, фөрйад ңылыб, угынубән йэрә дүшди, ңарауашлар җөмләсе ңайрурушди,— аны күреб, Ңыйтфир дагы аглар имди. 403'. Җачан-кем, башыгә раңле кэлди ирсә, әхуаль нитәлегин заһир белди ирсә, РӘМ-РОССӘ берлә бидэе сулди ирсә,— Нарауашлар бу әхуали сурарлар имди. (Ссу.) 404. Ңарауашлар әйдүр: “Әйа, шаһе җиһан, сән-сез безгә улмасун ушбу җиһан, аны күреб, угынуб дүшдең нидән? — Ушбу эши безгә изһар ҢЫЛРЫЛ имди!” 405. Зөләйхә әйдүр: “Ираң ңалди бәнүм илем, аһ, нидән РӘЛӘТ дүшди бәнем халем, аһ, дәригә, үкүш рәнҗем, узаң йулым,— нәчә күнлек михнәт заир улди имди! 406. Бән дөшүмдә күрдегүм байың дәгүл, байың белен, бу бәңа лаиң дәгүл, бу эр һәргиз ул кешейә биңзәш дәгүл,— гаңле-күрке аның буйлә дәгүл имди. 407. Тулун ай дик балңар иди аның Йүзи, бал-шәкәрдән татлу иди аның сүзи, мәхзүн-ләрә рахәт вирүр аның Йүзи,— ансыз бәңа бу җиһан хуш дәгүл имди. 408. Бәнүм илә буйлә вәрдә ңылмыш иди, нә 'Мәрнәдән ВӘРДӘ-ГӘ ул хилаф ңылди? Мунчә сәфәр, рәнҗем ңаму заир улди,— илем-шәһрем ираң бондан ңалди имди!” 409. Дирнешдиләр ңаму улу ңарауашлар, игү сүзлә Зөләйхә-ни үгүтләрләр: “Иа хатун, сән сабър ҢЫЛРЫЛ,— диб сүзләрләр,- сабър берлә морад хасил улур имди. 410. Нә белүрсән, халиң сәбәб ңылур ирсә, ул дүшең һәм тәэвиле кэлүр ирсә, морадең бондан хасил улур ирсә,— хаҗәт рәуа цылмаң аңа кәңес имди”. 411. Зөләйхә бу үгүти рәуа күрди, Мисърдә дормаңлы[ң]рә б 6 й у н вирди, һич кемсәнә бу сер[р]и белмәз ирди,— Ңыйтфир һәм бу әхуальдән Рафил имди. 412. Тәлим мөддәт чуң кэчди анда кэзин, (стр.47) Зөләйхә Ңыйтфирдән саңлар үзин, арзулайур, сулдырыр күрклү йүзин,— пәйвәстә ул Йусефи үгәр имди. 413. Халиң саңлар Ңыйтфирдән Зөләйха-ни, Иусеф үчүн саклар иди халиң ани, һәм йәнә Ңыйтфир даги белмәз ани,— хаҗәт ирсә, җен ңыэи кэлүр имди. 414. Зөләйха Ңыйтфирә МОТИР улмаз, үзин саңлар, һәргиз аңа йаңын кэлмәз, Ңыйтфир ДЗРИ бу әхуалең асльш белмәз,— җен ңызыни Зөләйхә диб ңучар имди. 415. Андан соңра йэди йыл дәхи кэчди, хальләр дүнди, тәлим айлар кэлди, күчди *, гаңибәт йусеф дари Мисърә дүшди,— Мисър ичрә ңол улуб сатылур имди. * В рук. УИм. и в печ. изданиях — кэчди; здесь дано по рук. Бкн., КБ. 416. Мөнадиләр базар эчрә йугрүшүрләр: “Бу урланни кем сатун алур?” — дирләр; күреклү йүздән нәңаби күтәрдиләр,— биңзе нуры күн йахтусын тутар имди. 417. һич кемсәнә аны сатун алумади, бәһа йэтүреб кемсә йаңын кэлүмәди, Мисър малы аңа бәһа улумади,— галәм малы аңа бәһа улмаз имди! 417'. Ул ваыт Мисър мәлике ул Ңанзәфәр, ул РӘЗИЗӘ мәрлүм улди ушпу хәбәр, Дурар урлын хезмәтенә тәгҗил үндәр: “Ңолың кэтүр, без күрәлем!>—дәйүр имди. (Ссу.} I 418. Улуң сагәг әмер ңылди анда Ңыйтфир: “Күшек уңы мәйданени бизәңез, дир, хәрир-зиба дүшәкләр дүшәңез”,— дир,—- чүрә-синә тәлим көрси ңорарлар имди. 419. Ул хәлаиң анда җөмлә утурдилар, улуң СЗРӘТ Иусефи кэтүрдиләр, улу-кечи җөмлә хезмәт әйләдиләр,— майдан ичрә көрси үзә ултурыр имди. 420. Ушалдәм Йусеф анда хазир кэлди, биңзе нуры сәрай эчин рәүшан ңылди, Зөләйхә баңыб филхаль аны күрди,— һәмандәм би-худ улыб дүшәр имди. 421. Ңарауашлар җемләси аңа ушди, раңле кидүб дүшдүгш рәҗәб-ләшди, диделәр аңа: “Нидән гаңлең шашды?” — (сгр. 48) Ңамулари дкркешүбән сурар имди. ү 422. Зөләйха әйдүр: “Ңуйыңыз, бән дүшәйен, тәлим ЙЫЛРЫ хәсрәтемә ңауышайен, фираң хален-әхуален сурашайен,— хәңыйңэт, висаль күни дурди имди. 423. Улдур бәнүм хаҗәтем, бәллү белең, сезләр аны бәнем үчүн сатун алың, җөмлә малум аның үчүн фида әйләң,— нәчә бәһа деләрсә, вирең имди!” 423'. Ул фәрештәләр иде-кем Йусеф ише, әйдүр: “Буный ңачан алур тикмә кеши? Мәгәр РӘЗИЗ ула бонуң дине даши,— РӘЗИЗ кеби шаһлар эла!>—дәйүр имди. (К.Б.) 424. Мөнадиләр улу үнин ңыйрырырлар: “Бу угланни кем сатун алур?” — дирләр, “Ун дөрлү һөнәре вар муның!” — дирләр.—
“Иусефен агыри алтун делә,— диди,— һәр мәтардән агырынчә салгыл имди”. (Бкн.) 430. Таҗир әйдүр: “Тәразуйә алтун ңуйгыл, бу урлан-ның арырынчә алтун виргел, дүгәл малдан берәр дөрлү дәхи ңуйрыл —• һәр бере-си урлан арыри улсун имди”. 431. Анда РӘЗИЗ бу ңәуелә рази улди, (стр.49) улуң СЗРӘТ хәзинәйә үзи кэлди, тәразуйә бэш йүз бек алтун ңуйди,— алтун бари Йусеф агри кэлмәз имди. 432. Тәразуйә тәлим алтун дәхи ңуйди, тартдылар — Иусеф илә тиң кэлмәди, хәзинәдә алтун-көмүш һич ңалмади,— җөмлә малы Иусеф агри кэлмәз имди. 433. АР вә атлас, мишк-ү рәнбәр — җөмлә ңуйди, гәүһәр-йаңут, йенҗү-мәрҗан буйлә ңуйди, РӘЗИЗ бу гәз бәһадән раҗиз ңалди,— түгәл малы Иусеф агры улмаз имди. 434. Рәзиз әйдүр: “Сәүдәмез улмаз имеш, бәһа йитеб, шарт йэринә кэлмәз имеш, раләм малы муңа бәһа улмаз имеш,— ңаланыни мәңа бәхшиш ҢЫЛРЫЛ имди”. 446. Малик бу гәз Йусефә кәнә сурди: “Сәни бәңа сатанлар кемләр, диди, нишә сатди, нишә буйлә учыз вирди,— бу әсрари бәйан ңылсаң, белсәм имди?” 447. Иусеф әйдүр: “Бән ани әйтүмәзвән, хаңи ңуйуб, батил сүзә ңайтумазвән, рәммазлыкдан шәйтан күнли байытмазвән,- бунда ул сер[ри] ачмайам, үртәм имди. 448. Айрудмацлың вакты кэлди, бәйан белгел, имди сән хатереңни рази тутгыл, Иусефи күрдүм дәйү сөйләмәгил,— әманәт[дер]: бу әсрари саҗла имди!” 449. Андан соңра ул Ңыйтфир фикер кылди, Иусефи алдурынә пошиман улди: “Хәзинәдә алтун-көмүш һич ңалмади,— мөфлис-мохтаҗлың билә ңалдың имди”. 450. Иусеф әйдер: “Солтаным әмер ңылсә, (стр. 51) хәзинә-дар хәзинәйә нәзар салсә, нә ңалмышдыр хәзинәдә, варыб күрсә,— ңэлеб сәңа хәбәр вирсә”,— дәйүр имди. 451. Хәзинәдар хәзинәйә хазир кэлди, хәзинәнең әхуален күреб белди, тиз йүг[е]рүб, мәликгә хәбәр вирди: “Хәзинәдә тулу мал күрдем имди!” 451'. Хәзинәдар сәүенүб кирү кэлди, бу әхуали мүштөлөди, бәйан к.ылдн, гәзиз, иштеб, бу ишә хәйран ңалди,—> бу әхуали рәҗәбләр, д[а]ңлар имди. (Б.)> 451 *. Андан гәзиз хәзинәдардан хәбәр сурдн: “Бу арада нә МӨРНӘ вардур, диди, хали улмыш хәзинә нәчүк тулди,— бу кәрамәт, бу бәракят ңандан имди?” (Ссу.) 461'. Хәзинәдар әйдүр: “Бу сер[р]и белүмәсвән, һич МӘРНӘДӘН әндишө ңыйлумасвән, бу әхуали һич кемсә-дин б[у]лумасвөн,— бу серри ул углан йәрәк билүр имди”. (Ссу.) 452. Иусеф әйдүр РӘЗИЗӘ: “Әйа солтан, бәнем бер мәүлям вардыр, улур сөбхан, андан-дыр җөмлә-си ушбу ихсан,— йуклари вар ңылмак. аңа кәңес * имди. 453. Байың белен, айдандыр бу гинайәт, фазле берлә ул ңылыбдыр бу кирамәт, бән аңа тәлим ңыйлам шөкр-ү миннәт,— сезләрә һнч миннәтем йуңдыр имди”. 453'. Хәзинәдар әйдур: “Бән варур идим, Иусефниң ңатындә дурур ирдим, кукдән душлар инәр ирде, күрәр ирдим,— адәм бэкин Йусеф берлә сөйләшүр имди. (Д.) 4532. Әйдүрләр: “Иа- Йусеф, бу гәз кургил, ңыйммәтен бәһаңн бу гәз билгил, халиңың хакменә риза виргил,— мөдам аңа СЫРЫНРИЛ”,—дирләр имди. (Д.) 4533. “Бондан уңдан күзгүйә баңдуңмы-ди, күзгүдә күркуң күрүб әйдүнми-ди: “Бән сат[ы]лур ңол улсам, дидүңми-дн,— бәнем бәһам кем тһкүрүр?!”—дидүң нмди? (Б.) 453*. Бәһаңи нә идүкен белдуңмү, дир, тәңдир нәчә идүкен курдүңму, дир, нә бэһайә сатдилар, күрдүңмү, дир,— ун сикез йармаңгә сатылдуң имди! (Б.) 4535. Бу гәз күргел, ңыйммәтед нәчә улди, халик сэңа гинайәт нәчә ңылди, дүкәнмеш мал-хәзинә нәчә дулди,— халиң-гә шөкер-сипас ҢЫЛРИЛ имди!” (Б.) 454. Андан соңра Иусефә гәзиз сурди, хөрмәтени, ңәдерени бу гәз белди, элен алуб, Зөләйхәйә тәслим ңылди: “Бу мөбарәк урла-нчыңни саңла имди. 455. Иа Зөләйхә, бу урланни хөрмәт ҢЫЛРЫЛ, гайәт улу аңа лащ РИЗЗӘТ ҢЫЛРЫЛ — бэнән аңа артурырак ТӘРЗИМ ҢЫЛРЫЛ,— безим бу урлумыз улсун имди”. 456. Рәзиз сүзин Зөләйхә рәуа күрди, Йусефи агырлади, хөрмәт ңылди, үч йүз алтмыш әлуан дөрлү тун әиләди,— һәр күндә бер дөрлүсин кидерер имди. 457. Йусеф әйдүр: “Бу иш нәтә рәуа ула ('мундаң тунлар рәуамедер ЙӘРНИ ңула?) Ушбу иш ңамуләрә мәрйуб ула,— бу тунлари РӘЗИЗ даги кимәз имди!” 458. Зөләйхә әйдүр: “Аңларыл сән, әйа дилдар, кидекеңни РӘЗИЗ даги рәуа күрәр, бу тунлари хэңыйңәтдә ул бойур[а]р,— кисәк, нур РӘЛЯ нур ул ур имди”. 459. Кәнде әли[н] Йусефең башин тарар, йенҗү-мәрҗан берлә барлаб сачин үрәр, ушал хальдә җанындән кэтди ңәрар,— . РИШҢЫ йвдде, асла сабъры ңалмаз имди. (стр. 459'. Зөләйха Йусеф күркин ңийас ңылди, би ңәрр, гаҗиз улыб, мескин улди, раңибот ул Иусефо гашщ улди,— күн кэлдукчә һәрдәм РИШҢЫ артар имди. (Б.) 460. Мөшкил хальгә дүшди ул анда кәзин, бер сагәт-гә күрмәсә Йусеф йүзин, сабъры ңалмаз, аңламаз кемсә сүзин,- нә сүзләсә, “Йусеф!” дәйү сүзләр имди. 461. Бәрдазан тәнендән кан алдырса, хәҗҗам аның тамыринә ништәр урса, рәлялхаль ңаны аңыб, йэрә тамса,— йэр үзрә Иусеф ады йазылур имди! 462. һәр заманда күкләр таба нәзар ңылса, күк йүзендә улдызлари күрәр исә, һәмандәм Йусеф анда кэлүр исә,— улдыэлар [һәм] Иусеф дәйү сүзләр имди! 463. Бәс, ул хальдә би ңәрар, би-худ улди, әхуалени Иусефә изһар ңыйлди, сунубән Иусефең әлин алди,— әлин алыб, ботханәйә керәр имди. 464. Әйдер: “Санәм, хаҗәтмәндан улдым сәңа, ушбу урлан лаиң ирер йаулаң бәңа, бу гәз мәдәд ңыйла виргел бәндә-ниңгә,— бу угланны бәңа МОТИР К.ЫЛРЫЛ имди!> 465. Иалуарыр ул санәмгә, зари әйләр, зирә-ки РЫЙШК.Ы ралиб, сабъри аулар, хәтерендә ңалмади [һич] гизлү әсрар,— нә чар улуб, бутынә йалуарыр 'имди. 466. Аны күрде Йусеф сәүчи, дога ңылди — санәм сынды, ушанды — ун парә улди, халиңдая санәмгә әмер кэлди: “Иусеф — мөрсәл нәби!” — дәйеб сүзләр имди. 466'. Зеләйхә халиң СОНРИН күрди ирсә, санәмә ушпу хәбәр кэлди ирсә, санәм сүзләб, бу хәбәри вирди ирсә, жүктеу/скачать 0.67 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|