Кол Гали кысса-и йусуф һӘза кыйссәи йусеф гәЛӘЙҺИ Әс-сәлям бисмилляһи-р-рәхмани әр-рәхим
жүктеу/скачать 0.67 Mb.
|
|
нә-чар улуб, айрыңси рай ңылур имди. 106. “Имди б о ни үлдермәң — йэтүрмәң, дир, ңәрдэшеңез ңаныни күтәрмәң, дир, һич улмасә, бер ңойуйә быраңың, дир,— йә үлә, йә ираңрә дүшә имди”. 107. Бу кәлачи * анларә сәуаб кэлди, бу тәдбирә барчаси рази улди, ңамусы аның , сүзин рәуа күрди,— йарлы Йусеф бони ишдүб йалуарыр имди. ФАСЛ: СИФАТЕ БИЭРЕ ЙУСЕФ РӘМ 108. Ул ңойу ашнудан * ңалмыш иди, аны ушал Рад кяфир ңазмыш иди, дөбе дирән, суы йаулак. ачи иди,— аның суын һич кимсәнә эчмәз имди. 109. Соңра дура аның суы үстүн кэлмиш, йылан-чайан җөмлә анда мәңам дутмыш, хәшәрәтләр җөмлә анда мәҗмур улмыш,— тәлим дөрлү хәшәрәтләр анда имди. 110. Ул зәмандә бер заһид ңубмыш иди, китаб эчрә Иусеф васъфин белмеш иди, ңамуларә аны мәрлум ңылмыш иди,— ишедән-ләр рәҗаибә ңалурлар имди. 111. Ул заһид бу әхуали рәйан белди, халиңындан үтенди, дога ңылди, Йусефи күрмәклекә арзулади,— халикдан узун рөмер теләр имди. 1111. Рөмер эчендә Йусефи арзулади, ул заһиднең дораси ңабул улди, халиң аңа узун рөмер рузи кыйлди,— ул заһидә Иәһүзә дирлор ш, ди (Ссу.) 112. Халиң аңа вәхи-илһам вирүб ийди: “Варыб Раднең ңойусьнә кергел, дидк, сиддиң Йусеф җәмалин күргел, диди,— Йусеф анда кэләнчә күтгил имди”. 113. Кэлди-керди ул заһид ул койуйә, рәля-д-дәуам тарәт ңылди ул мәүләйә, тагәт эчрә дога ңылди ул мәүләйә,— Йусефи күрмәклекә ауар имди. 114. һәр кичә ризкы аның бер нар * иди, уңында нурдан ңәндил йанар иди, аның рөмри бең ики йүз йыл иди,— раңибәт ул йусефи күрди имди. 115. Йусефең билинә йеб даңдилар, кәндүләрең миһринә уд йаңдилар, ңойу эчрә салмагә ңәсд ңылдилар, — к.анк.ыйсенә йалуарырсә, бушар имди. 115'. Иусеф әйдур: “һәргиз сөч цыйлмадум, буның кеби айруңсыз дүш күрмәдүм, бундан сонра угатлу улумадум”, — йарлы Иусеф буйлә дәйү йалуарур имди. (Ссу.) 116. Анлар Иусеф заринә баңмадилар, хәсрәтилэ йалуардырин дутмадилар, Йәһүдәнең пәндинә һәм баңмадилар, — җөмлә-ләри дарырубән бушар имди. 1161. Йусефи сурәйү килтүрдиләр, Рад ойусенең башнга тэкүрдилэр, йарлы Иусеф баа ңалди, цанин аглар. — цәрдәшләри һич нәснәйә баңмазлар имди (Ссу ) 117. Иусеф әйтүр: “Әй ңәрдәшләр, бәңа кылмац, (стр, 16) шәйтан сези гөмраһ ңылыб, аңа уймаң, бәнем тәним гөрйан ңылыб, тунум суймаң, — ата хаңин, ңәрдәш миһрин саңлаң имди. 118. Бу күн үлсәм, ңаны бәңа кәфен кэрәк, имди бәңа кәфен улсун ушбу күңләк?!” Зәһи рөҗөб, суың бәрре, ңаты йүрәк, — күңләкени игнендән сунарлар имди. 118'. Анлар әйдүр: “Бу сүзни бәңа аймагил, әйа Иусеф, сән бездән рәхим уммагил, ай, кун, ун бер йулдузларгә айгыл, — айно ..... ”, — [дирлор имди] 119. Билинә бер йеб дагыб күндердиләр, Йусефи ул дар ңойуйә индердиләр, шәфңәт кисүб йүзләрин дүндердиләр, — бери кэлүб урагин кэсәр имди. 120. Иусеф әйдүр: “Иляһәна, кәрим-хәннан, бичарәләр өмиди сән, рәхим-мәннан, һич өмидем ңалмади ихванемдән, — бәңа мәдәд сән уң ҢЫЛРЫЛ!” — дәйүр имди. 121. Ани ишдеб, ңәрдәшләри аглашдилар, җөмләләри халиңрә чурлашдилар, җәмрулубән чуң мөнәҗәт дәйүшдиләр: “Иляһона, модәд сондон!” — дирләр имди. 122. Дәрмандәләр дәстгире мәлик-рәхман фазъле берлә Җәбраилә ңылди фәрман: “Иа Җәбраил, Йусефә ҢЫЛРЫЛ дәрман һәм рисаләт бәшарәт[ин] ңаушыр имди”. 123. Ул тависе мәлаик, пәйке хәзрәт, ңадир аңа рәта ңылмыш ңати ңуввәт, ңауышди Йусефә шулуң СЗРӘТ,— Йусефи суа йэтмәздән тутар имди. 124. Бәс, Җәбраил әйдер: “Әйа, Йусеф сиддиң, мәүля сәңа сәлям-дөруд изде тәхңыйң; мөждәләр-вән: рузи ңылды пәйрәмбәрлек,— рисаләт(ен] мөбарәк улсун имди!” 125. Җәбраил Йусефә кэлди ирсә, ул Җәбраил ирдекени белди ирсә, хак. сәлями-дөруди кэлди ирсә,— мәхзун күңели шадеман улур имди. 126. Койунең түбендә [бер] таш вар иди, Җәбраил ул ташны тиз чыңарди, су үзрә МӨРӘЛЛӘҢ таш мәхкәм дурди,— Йусеф кэлеб, ул таш үзрә утурыр имди. 127. Таш Йусефә хәрирдән йумшаң улди, (стр. 17) халиңдан ринайәт шәфңәт йэтди, Иусефең нуры берлә ңойу тулди,— ташңары һәм нуры балңыб чыңар имди. 128. Җәлилдән Җәбраилә дәстүр улди, ул Җәбраил уҗмах таба сәфәр ңылди, уҗмахдан хөллә, тәгам алуб кэлди,— хөллә кэйүб, Йусеф ТӘРЗМ йэйәр имди. 129. Хөллә киди, ТӘРЗМ йэди, шөкер ңылди, җәмаленә һәзар-чәндан нуры кэлди, Җәбраил нуры аңа мәхлут улди,— йэрдән күкгә нурдан дерәк улур имди. 130. Бәс, ул заһид мәңамендән үрә дорди, Иүсефең җәмалени күзи күрди, тәлим ЙЫЛРЫ морадинә ул күн ирди,— күрүшүбән шөкер-сәна әйтүр имди. 131. Әйдер аңа: “Әйа Йусеф, ңайгурмаРыл, ңәрдэшләрдән күңелецни айырмагыл, анларә йауыз дога һәм ңылмарыл...” — Йусеф әйдүр: “Халең ИРЛЯМ ҢЫЛРЫЛ имди”. 132. Заһид әйдер: “Китаб эчрә васфең күрдем, күрүбән һәм йүзләриңә рашиң улдым, бең ики йүз йыл тәмам ТӘРӘТ ңылдым,— морадем бу күн хасил улди имди”. 133. Ул заһид йусефә үгүт вирди, йусеф аның үгүтени рәуа күрди, һәмандәм ул заһидә әҗәл ирди,— Йусеф андә цайгулу цалур имди. 134. Бәс, бойурди Җәбраилә мәүля-җәлил: “йусефә кәнә варрыл, йа Җәбраил! Сәлям-дөруд тикүргел, үгүтләгил — хатерендән РӘМ-РОССӘСИН йусун имди. 135. Ңойудан чыңарубән сатылдачи, андан соңра ана төһмәт чук. улдачи һәм йәнә зиндан ичрә салындачи,— һәр халь эчрә бән буйлә улам имди. 136. Андан сонра шиддәтләрдән бән ңортарам, атасинә хәцыйк.әтдә бән күстәрәм, дәүләтин һәм мөлкәтин бән артдырам,— таҗ вә тәхет, солтанат вирәм имди. 137. Хәсудләри хезмәтинә кэлдәчидүр, йаулак. улур шәремсар улдачидур, пошиман-лык. нидамәт улдачидур,— йусеф — хәндан, анлар гөрйан улур имди”. 138. Улук. сагәт Җәбраил хазир кэлди, бу әхуали һәм сәлями заһир ңылди, йусеф аны анлайуб, шакир улди,— к.азасинә риза әлин вирди имди. ФАСЛ: РӨҖҮР ИХВӘТЕ ЙУСЕФ РӘМ 139. Йусефең ңәрдәшләри эвә дүнди, бериси бер урлаң * дотуб буг[а]злади, ңанин йусеф күңләкинә булашдырди,— җөмләләри арлашу варырлар имди. 140. йул үзә бер ңоббә йыгач ** улур иди, Йагңуб аның дүбендә дорыр иди, һауадан, иңездән **'* бер үн кэлди,— дыңладисә: “Сәбгинә”,— дәйүр имди. 141. Йарңуб әйдүр: “Аһ, йэтмиш күн микән, аһ, дәригә, йухсә йэтмиш ай микән, аһ, йухсә йэтмиш йыл микән Йусефемнең кэчекмәки?” — дәйур имди. 141 '. Иагцуб баңды: ул мәкамдәй ауаз чыар, Йусефүң фирңәт уды бәррин йаңар, йарлы Иарцуб аглайу анда баңар: “Иусефи күрсәм!”—дәйү эстәр нмди. (Б.) 142. Күңле дариң, йырлайу эвә керди, байың урлан-ларинә гөман ңылди, Йусефә ңәсд итдекләрин бәйан белди,— намаз ңылса, арлайу ңылур имди. 143. Урлан-лари агламарә антлашдилар, эвә йак.ин кэлә йаулак. чурлашдилар: “Аһ, дәригә, Йусеф! — дәйү аглашдилар,- Иусефи без алдырдың!” —дирләр имди. 144. Йарңуб йәстү намазын ңылур ирди, углан-лари аглайу анда килди, ңулагына агламаң үни кирди,— үрә дурыб, ТӘРҖИЛ ф]ршу варыр имди. 145. Аны күреб, нәүхә-ләри битәр улди, җөмлә-ләри тунин йыртыб, сачин йулди, һәр бериси Иусеф үчүн зари ңылди: “Иусефи без алдырдың!” — дирлЭр имди. 146. Аны ишдүб, Йарңубең раңли шашди, бер чагырди, урынди, йэрә дүшди, (стр. 19) аны күрүб, урлан-лари ңазрырышди: “Аһ, дәрирә, хата ңылдың!” — дирләр имди. 146'. Ул ун түн үч йүэ алтмыш йулы биһуш улди, раңле гяһ кэлүбән, гяһ китәр улди, атасын[и] урланлари бу хальдә күрдн: “Ңәтәлна әбана Иагуб!”—дирләр имди. (КБ.) 147. Ул түн кэчди, йарендәси иртә булди, Иарңубең һәм башинә рацле кэлди, урланларин үндәйүбән кәнә сурди: “Ңане бәнем Йусефем?!” — дәйүр имди. 148. Урланлари аглайу җәуаб вирди: “Җөмләмез берәр уңи атдың иди, уңларемез алрали вардык. иди,— Иусеф МӘТЗР саңлайу ңалди имди. 149. Без кэләнчә байың аңа ңаза ирмеш, аһ, ул йэрдә бер йауыз ңорд улур ирмеш, хәк.ыйк,әт, Иусефи ул к.орд йэмеш — факәләһө-әз-зибү”, аңа дирләр имди. 150. Иарңуб әйдүр: “Әгәр уйлә улур исә, Иусефи ңорд йэйүб һәляк ңылди исә, әрзасендән берәр нәснә ңалди исә — ул ӘРзани бәңа алуб кэлең имди! 151. Мән аны кәфен сарыб, гүр ңылсам-мән, үстинә бер мөнәңк.әш дар ңылсам-мән, кәвдүзем Иусефә йар улсам-мән,— баци гөмрим аның үзрә кэчсүн имди...” 152. Анлар әйдүр: “йа баба, чук. арадук., унуламез ул арада чук. истәдек, әрзасендән һич нәснә булумадың,— ңамусени ул к,орд йэмиш”,—дирләр имди. 153. К,ан-лу күңләк ңунынундан чыңардилар, йарңуб сәүчи ЗЛДЫРӘ кэлтүрдкләр, ңаны берлә Исраилә күстәрдиләр,— аны кү р у б, би-худ улыб дүшәр имди. 154. Раңле кэлди, күңләки әл[и]гә алди, үпә-ңуча, йыглайу нәзар ңылди, күңләкендә һич йыртылмыш булынмади: “Нә миһербан ңорд йэмиш?” — дәйүр имди. 154'. “Иусефен итени йисә, ңанен эчсә, Иусефемдән бәни мәхрүм-мәхзун ңуйсә, куңләкени һич йыртмаса, бөтен ңуйсә,— бу арада бер хикмәт вар”,—дәйур имди. (К.Б.) 155. Иарңуб әйдүр: “Сезләрнен морадиңез, Иүсефи сезләр бәйдән деләдиңез, алиб илтеб, анда һәляк әйләдеңез,— йалан йэрдә аглашурсиз!..”— дәйүр имди. 156. “Варың сиз, ул ңорди эстәң, дутың, (стр. 20) дутубән, ул ңорди алыб кэлек, ушбу сүзә җөмләңез рази улың,— бу әхуали без аңа суралым имди. 157. Иухсә бән сөҗүд ичрә ңылам зари, сезгә РӘЗИМ афәт вирә изим бари, мөстәҗаб ул ңыйла барчә доралари,— мәзлумләрең догасендан ңурңың имди!” 158. Бони ишдуб, анлар җөмлә дирнешдиләр, тарда варыб, бер гөнаһ-сиз ңорд тутдилар, филхаль ичрә Йарңубә кэтүрдиләр: “Иусефи йийән ңорд бу!” — дирләр имди. 159. Иарлы Иарңуб ул ңорди күр ди ирсә, хәсрәтилә аңа ңарШу варди ирсә: “Иусефи нэтә йидең, диди ирсә,— нәчүн йидең — йуйетмарыл, айгыл имди? 160. Иа ңорд, айрыл, Иусефем нэтә йидүң, күңләкени һич йыртмадың, бөтүн ңуйдуң, нә МӘРНӘДӘН халиңдан ңурыңмадың,— пәйрәмбәри мәхрүм-мәхзүн ңуйдың имди?” 161. Ушал сарәт ңордә хаңдан фәрман кэлди: “Исраилә сөйлә!” — дәйү әмер ңылди, фәсих делин Йарңубә ңорд сүзләди,— йалынубән тәмәллеңләр ңылур имди. 162. Әйдүр: “Валлаһ, Иусефи бән күрмәдим һәм дәхи ңандалырин белүмәдим, мәраз-аллаһ, хаң белүр, бән һич күрмәдим,— би-гөнаһмен, байың белең!”.— дәйүр имди. 163. “Үзең һәм пәйрәмбәр, хаң рәсуле сән, нөбүввәт избси һәм Исраил сән, халиң сәңа белдерер, һәм белүрсән: пәйрәмбәрләр ити безгә хәрам имди. 163'. Деләр исән, сән бойургыл— бәя варайен, ушбу йэрнүн ңортларени һәм дирәйен, эмуларын тәбурыца кэтнрәйен,— хәзрәтендә инанчыңльц цыйлсунлар имди. (К.В.) 1632. Анлар ДӘРИ Иусефи һич күрмадиләр, хашә-лилляһ, Иусефә цәсд ңылмадилар, тәңрийә — гаң, сезә уйатлу улмадилар,— пәйрәмбәрләр ити безә хәрам имди! (КБ.) 164. Бән үзем Мисърдан йани кэлдем, бер фәрзәндем вар иди, йауә ңылдым, ун йэди күн улди, тәгам һич измәдем,— хәсрәтемдәй агзым тәгам алмаз имди. 165. Раҗиз идүб, бер тагда уш тутдилар, кәңделәри агызымә ңан сүртдиләр, золем берлә хәзрәтеңә кэлтүрдиләр,— би-гөнаһмен, сән мөгәййән белгел имди”. 166. Йагк.уб сәүчи ңордең сүзин кәртү белди, кәнде әлин ул к.ордә аш йэдерди. Әйдүр: “Бәңа бу к.азаны тәңре вирди”,— дога ңылыб, ңордә дәстүр вирүр имди. 167. “Бу ңазаны бәңа вирди мәүля-җәлил, сабырсызлык, гәзизләрни ңылур зәлил, бән цылурмен имди бонда сабыр җәмил,— сабыр берлә морад хасил улур имди”. 168. Йәһүдә ул йазыйә һәр күн чыңар, варубән ул ңойуйә һәр күн баңар, Йусеф берлә хәбәрләшүр, сүзин уңур,— әхуалең җөмлә-син белдерүр имди. ФАСЛ: МАЛИК БИНЕ ДӘГИР ДҮШ КҮРДЕКЕ 169. Мисър эчрә улуг таҗир улур иди, аның ады Малик ибне Дәрир иди, Дәрир урли Малик бер дүш күрдй,— мөрәббирә тәэвилени сурар имди. 170. Әйдүр аңа: “Бу кичә бер дүщ күрдем, дүшем эчрә КӘНРЗНӘ варыб идем, Рад койуси тигрәсендә йөрүр идүм,— күн, хәңыйңат, күкдән йэрә инәр имди. 171. Дурар күн МӨРӘЙЙӘН күкдән йнди, ңуйынумдан керүбән йаңамдән чыңди, һәм күкдән дөрр-ү мәрҗан, йенҗү йарди,— бән аны итәкимә дирдем имди. 172. Сәүенүбан мән ани дирүр идем, жәмер ңылыб, сандуримә ңуйар идем, бу дүши һич геман-сиз буйлә күрдем,— йа мөгәббир, бода тәэвил ҢЫЛРЫЛ имди”. 172 '. Мөрәббир әйдүр: “Ултуррыл бу йанымдә, йурусарәм дүшеңни тәгбиремдә, ики цызил алтун ңуйгыл бер йүңемдә,— дүшеңни изгү мөбарәк йурам имди”. (Сал.) 173. Мөрәббир әйдүр: “Мундар дүш күрдең исә, дүшең ичрә ул мәңамә ирдең исә, Рад к.ойуси тигрәсендә йүрдең исә,— бер шәрңф ңол элеңә керәр имди. 174. Ул ңоли учуз сатун алдачи сән, аны сатыб, үкүш НИРМӘТ булдачи сәң, мөлек вә дәүләт ийәси булдачи сән,— ул сәбәбдәи үкуш рахәт күрнер имди. 175. Ул МӘРНӘДӘН улурлыңрә дигенәсен, халиңнең, берлегинә инанәсен, көфер ширкәт михнәтендән ңуртуласен,— дөнйа-ахирәт дәүләти күрнүр имди”. 176. Ани ишдүб, Малик Дәрир сәфәр ңылди, Кәнран иле эчинә кэлди керди, Рад ңойуси тигрәсендә йүк дүшерди,— дүшендә күрдегин эстәр имди. 177. Ңол-ларинә бойурди — дарылдылар, ул ңойунең тигрәсинә йайылдылар, җөмләси эстәмәгә ңәсд ңылдылар,— Малик Дәрир иңез-иңез эстәр имди. 178. Эстәр иркән, иңездән * бер үн кэлди, Маликнең ңуларынә ишетүлди; әйдүр: “Байың, иллег йыл тәмам ңалди ул угланни алмагә”,— дәйүр имди. 179. “һич эксэксиз иллег йыл тәмам туррыл, андан соңра бу мәңамә кәнә кэлгил, ул урланни аз бәһайә сатун алгыл — тәлим мал-бәһайә сатрыл имди”. 180. Малик Дәрир, ани ишдүб, кирү күчди, андан соңра иллег йыл тәмам кэчди, Дәрир урлы ул мәнзилә йәнә дүшди: “Вәгдә йэтди!” — дәйүб тәлим сәүнүр имди. 181. Бер нәчә фәрештәләр кэлмиш ирди, ңушә биңзәш Йусефә иш улмыш иди, ул ңойуйә җөмлә мәҗмур улмыш иди,— җөмлә-ләри ңойудан учар имди. 182. Малик Д ә Р и р ул ңушлари анда күрди, фәрештә-ләр идүгин белүмәди (ул ваңыт Малик Дәрир кяфир иди),— уңин алуб, ңуш атмагә варыр имди. 183. Иаңын кэлә — ул ңуш-лар улди пәнһан, аны күреб, Малик Дәгир ңалди хәйран, баңды ирсә — нур чыңар ул ңойудан,— аны күреб, би-худ улыб дүшәр имди. 184. Улуң сарәт утарынә ** йәнә кэлди, (стр. 23) аңсиз дәгүл, сизенди — зирәк иди; ңол-ларындан ики ңулә әмер ңылди: “Шул ңойудан су кэтүрең!” — дәйүр имди. 185. Бәшир, Бөшра икеләси ңаурә алди, ул ңойунең үзәринә хазир кэлди, ңойу эчрә ңаугә-ләрин нөзуль ңылди,— Йусеф анда баңыб ани күрәр имди. 186. Икәүләси ңаурә-ләрин индердилэр, тулурлайу ңаугә-ләрин тултурдиләр, хак. йусефә Җәбраили бат күндерди,— тышрә чыңмаң бәшарәт кэтүрер имди. 187. “йа Йусеф, сән күзгүйә баңдыңмиди, күзгүдә күркең күрүб уңдыңмиди: “Бән сатылур ңол улсам, дидеңмиди, бәнем бәһам кем йэткүрер?” дидең имди?!” 187'. Йусеф әйдүр: “Бәли, бер күн баедым иди, күзгүдә күркүм күруб, әйдем иди: “Бән сатулур ңул улсам, дидем иди: бәнүм бәһам кем йэтүрә?”— дидем имди”. (КБ.) 188. Җәбраил әйдер: “Халя хазир үрә доргыл, урганеиә йабышгыл, тышрә ЧЫҢРЫЛ, нә бәһайә сатылурсән, күзең күргел,— мөштәри-ләр хазирдер, алур имди...” 189. Икэүләйен тартдилар Бәшир, Бөшра, РӘЗИЗ Йусеф ул дәмдә чыңди тышра, ңадир мәүлүм тәңдирени кем шашыра,— нә чара вар, аның хөкме ула имди. 190. Ңойудан иңездән чыңа кэлди, тулун ай тик нурлы Йүзи дуга кэлди, Малик күреб ул дәм аны бихуд улди: “Йа бөшра, һәза РӨЛЯМ!” — дәйүр имди. 191. Ул Малик һәмишә әйтүр иди, ңол-ларинә һәр дәуам сөйләр иди: “Аны сездән ңайыңыз күрди исә, азад ңылам, ңызим аңа вирәм имди...” 192. Бәшир кэлиб, Малик[к]ә мөждә-ләди, Малик Дәрир сәүенүб ңаршу варди, сәүенүбән йусефен әлин алди,— кэтүрүбән, рәх т е ичрә гизләр имди. 193. Йусефең ңәрдәшләри тарда иди, баңыбән ул мәнзилдә кярван күрди, жүктеу/скачать 0.67 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|