Кудушева нургайша ахметжановна
Төртінші кезең – аналитикалық
жүктеу/скачать 1.32 Mb.
|
| Төртінші кезең – аналитикалық алынған мәліметтерге сапалы талдау жүргізумен, сипаттаумен және түсіндірумен, корреляциялық плеядаларды құрумен, қосымша жалпылау схемаларымен, алынған нәтижелерді талқылаумен, оларды ғылымда бар мәліметтермен салыстырумен, заманауи зерттеулердің нәтижелерімен және қорытынды қорытындылар жазумен байланысты.
Зерттеу мәселесінің қойылымы. Әлеуметтік-экономикалық және мәдени факторлар қоғамның жастарға қоятын талаптарының артуына түрткі болып отыр: бүгінгі күні кәсіби білімнің, іскерліктің және дағдылардың жоғары деңгейін алуы қажет, бірақ жеткіліксіз. Заманауи түлек өмірдің барлық саласында белсенділік, бәсекеге қабілеттілік, стресске төзімділік, мақсаттылық, табысқа жету сияқты қасиеттерге ие болуы керек. Қоғамға өз қызметінің нәтижелерін де, өз мүмкіндіктерін де дұрыс бағалай алатын жоғары тиімді адамдар бұрынғыдан да қажет. Орындалатын қызметке субъективті көзқарас адамның ішкі ресурстарға, даму әлеуетіне, іс-әрекет құралдарын таңдау мүмкіндіктеріне, мақсатты алмастыруға және белгілі бір іс- әрекет стратегиясын құруға бағытталуында жүзеге асырылады, бұл, сайып келгенде, тұлғаның өзіндік тиімділігімен анықталады. Осыған орай, қазіргі білім берудің жетекші мақсаттарының бірі – студенттердің өзін-өзі өзгертуге, шығармашылықпен өзін-өзі дамытуға, өз мүмкіндіктерін іске асыруға деген қызығушылығы мен қажеттілігін дамыту болып табылады. Бұған жалпы кәсіби құзыреттілік деңгейін ғана емес, сонымен қатар әлеуметтік дамудың қазіргі жағдайында тұлғаның өзіндік тиімділігін, шығармашылық және рефлексиялық мүмкіндіктерін дамытудың негізін анықтайтын кәсіби сана мен өзіндік сананы қалыптастыру арқылы қол жеткізіледі. Өзіндік тиімділік қалыптасқан сапа емес, өйткені ол әртүрлі іс-әрекеттерге қажетті белгілі бір дағдылардың болуына, іс-әрекет барысының сыртқы жағдайларына, әрекет субъектісінің басқа адамдардың қабілеті туралы идеяларына, әсіресе, егер олар өздерінің мүмкіндіктері, сондай-ақ физикалық жағдайы туралы пайымдаулар бойынша шебер деп санауға болатын жағдайларға байланысты өзгереді [227]. Коломиец О.В. өзіндік тиімділікті адамдардың өміріне әсер ететін оқиғаларды бақылау үшін мотивацияны, интеллектуалдық ресурстарды, мінез-құлық күш-жігерін жұмылдыру қабілетіне сенімі ретінде анықтайды [228]. Осылайша, психикалық процестер тиімділікті белсендіреді және олар арқылы тұлғаның өз тиімділігіне деген сенімділігі қалыптасады. Дж. Маддукс өзінің «Self-Efficacy: The Power of Believing You Can» атты еңбегінде тұлғаның жалпы психологиялық әл-ауқаты үшін өзіндік тиімділіктің маңыздылығы туралы ойларын айтады [229]. Адамның өзімен қарым-қатынасын сипаттайтын психологиялық қасиеттер және компоненттер: өзін-өзі реттеу, өзін қабылдау, өзін-өзі таныту, тұлғалық өсу, автономия, өзін-өзі бақылау, өзін-өзі жетілдіру, өзіндік тиімділік – бұл тұлғаның психологиялық денсаулығының көрсеткіші [230]. Өзіндік тиімділік феномені әсіресе ерте жастық шақта, студенттік жаста маңызды болады, өйткені болашақ маманның тұлғасын құзыреттілік көзқарас тұрғысынан көрсету болашақ мамандардың жеке-тұлғалық және кәсіби қасиеттеріне қатаң талаптар қояды. [231]. Бұл тәсіл тұлғадан өзін-өзі өзгерту қажеттілігін, жоспарлауды қоя білу және жүзеге асыру дағдыларын, жоғары нәтижелерге қол жеткізуге ынталандыруды, жеке ресурстарды табуды және оларды іске асыруды, шығармашылық өзін-өзі дамытуды талап етеді. ЖОО түлегінің бәсекеге қабілеттілігі қызметті табысты іске асыруда дамыған дағдылар мен қасиеттер кешеніне және қызметтің маңызды нәтижелеріне байланысты болады [232]. Өзіндік тиімділік, сөзсіз, адамның өз өмірінің белсенді субъектісі ретінде қалыптасу мүмкіндігін анықтайтын, өзінің қабілеттері мен ресурстарын барабар бағалай алатын, қызметтің әртүрлі салаларында өзі үшін ең қолайлы нәтижелерге қол жеткізе алатын сапа. Сондықтан, практикалық міндеттер тұрғысынан, студенттердегі өзіндік тиімділік туралы түсінік кәсіби дайындық процесінде студент жастардың өзіндік тиімділігінің әртүрлі компоненттерін өзектендіру және дамыту үшін сауатты құрал бола алады [233]. Зерттеу пәні ретінде өзіндік тиімділікке соңғы 40 жылдан астам уақыт бойы психологияда көп көңіл бөлінгенімен, бұл феноменнің көптеген аспектілері жақсы түсінілмеген. Сонымен қатар, жақын терминдердің көптігі (өзін-өзі анықтау, тұлғалық потенциал, өзін-өзі таныту) пәндік өрістің бұлыңғырлығын тудырады, бұл студенттердің өзіндік тиімділігін талдау үшін теориялық және диагностикалық тұрғыдан дамыған құрылымдық психологиялық құбылыстарды өз бетінше таңдауға мүмкіндік береді. Жүргізілген теориялық талдауға сүйене отырып, біз зерттеу үшін өзіндік тиімділік құрылымының құрамдас бөліктері ретінде мотивациялық, реттеушілік және аффективтік процестерді таңдадық. Осылайша, проблемалық зерттеу өрісі студенттік кезеңдегі өзіндік тиімділік құбылысын және оның құрылымының компоненттерін зерттеумен айналысады (5-суретті қараңыз). Сурет 5. Зерттеу мәселесінің қойылымы жүктеу/скачать 1.32 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|