Лайпанов б. А
жүктеу/скачать 2.02 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- АТА ДЖУРТ бла АНА ТИЛ
- КЪАРАЧАЙГЪА КЪЫЧЫРАМА АЗАН
ЁЛЮБ ТИРИЛГЕНМЕ МЕНСен не билесе кюймекликден? Мен ёлеме сюймекликден. Джокъду дарман. Сюйгенимди дарман кеси. Башхадады аны эси – Олду аман.
Болады кеч. Джетди заман тюшюндюре, Табигъатны тешиндире. Чегет джалан. Терек джалан. Тёгерек къар, сууукъ, боран. Бёленнгенди джер кебиннге. Нек къарайса энди меннге? Джангыз Терекни кёремисе? Ол да менме – билемисе? Эшитемисе Къазакъ бёрюню улугъанын? Ол бёрю тюлдю – джюрегимди...
Мен ёлгенме сюймекликден. Башха да джокъ – тирилтирча, Къарны, бузну эритирча. Келеди джаз. Ёледи къыш. Кюнлю Кёкге учады къуш. Кебинин ташлайды джер. Кёгериб башлайды джер. Джазгъа сау чыкъгъанма мен да. Къызлагъа къарайма энтда. Джанкъозлагъа къарайма энтда, Джулдузлагъа къарайма энтда. Табигъат сенден кючлюдю, Табигъат менден кючлюдю. Ёлюб тирилгенме мен. Не эте джашайса сен? ТЁРЕ(Джырчы Сымайылны мен Москвада чыгъаргъан китабына кирмей къалгъан назмуларынданды бу назму. 1980-чи джыл джазылгъанды. Сымайылны паспортунда джазылгъаны да, кеси назмуларында айтханы да – туугъан джылы 1870-чи джылды. Юйдегисинде Азрет бла Марыуа Сымайыл 1891-чи джыл мартны 3-де туугъанды, 1981-чи джыл июлну 31-де ёлгенди дейдиле. София атасыны туугъан джылына 1885-чи джылны санайды, «кесини айтханы алай эди» дейди. Аман къыш – 1879-1880 джыллада, Къыйын къыш – 1902-1903 джыллада болгъанды).
Аман къышда. Тюк алырча болмасам да Учхан къушдан, Ол кюн да Ётюрюкге, хар терсликге къаршчы эдим. Тийребизде сабий халкъгъа Башчы эдим. Андан бери джюз джыл кетди, Джюз джыл (!) кетди. Джашадыммы аллай бирни Ёлмей керти? Асраргъа да кюрешдиле Джаным саулай. Джырымы да юлешдиле Джаным саулай. Башым мени чыммакъ болду, Джюрегим а – къаралмады. Тюзню-терсни айырмагъан, Халал-харам айырмагъан, Сууаб-гюнах айырмагъан – Адаммыды, къралмыды?! «Уллу Аллах, аланы да Тюзет»,- дедим. Кёкге къарай, джерге къарай, Гёзет этдим. Мен таяндым бир Аллахха, Бир Аллахха этдим шукур. Аны кючюнден тюз джашадым, Кёлюм сынмай, болмай мугур. Ёлюуню, тирилиуню да Келдим кёре... Барды Аллах, бирди Аллах, Олду – Тёре. Къой, къояйым къургъакъ сёзню, Къой, къояйым дуния сёзню. Не этейим дуа, зикир, Не тынглайым – келир фикир. АТА ДЖУРТ бла АНА ТИЛАнала ёлген кюн ёлебиз биз, Ары дери, ёлсек да, саубуз. Къыйынлыкъ, палах джетсе да бизге, Ала саулукъда – кёлюбюз тауду.
Биз, сабийле – эгеч-къарнаш – кёббюз. Алай а, кетселе атала-анала, Биз – белинден эки юзюлген чёббюз. Ёзге, саудан а къалмайбыз ёлюб – Неди бизге сабырлыкъ берген? Атала къарайла Ата джуртдан, Анала къарайла Ана тилден. Ата-бабала бизге осият, аманат этген Ата джурт, Ана тил къутхаралла бизни. Биз аланы къоруулаялсакъ, сакълаялсакъ, Бирге джыйыб ангыбызны-эсибизни, Сора, ёлюмден къутхараллыкъбыз Бабаланы, аталаны-аналаны, тарихибизни – Алай демек – халкъыбызны-кесибизни.
Атала Ата джуртха кёчелле, Анала Ана тилге кёчелле.
Сакълайбыз аталаны, аналаны. «Джурт – Ата, Тил – Ана» дей, Багъалатабыз къуру да аланы. Адам, Халкъ этген алалла бизни. Аласыз биз боллукъ да тюл эдик, Аласыз боллукъ да тюлбюз – Джуртсуз, тилсиз кимбиз, небиз биз? Ата джуртсуз, Ана тилсиз къалсакъ, Адам да, халкъ да тюлбюз олсагъатда. Джурт, тил ючюн кюреше, сермеше турсакъ, Ёлсек да, кёчерикбиз Ана тилге, Ата джуртха. Ата джуртха, Ана тилге кёчгенле, Джанларын ала ючюн бергенле, Ёлюмсюзлюк табхандыла ала, Бизге юлгю болгъандыла ала. Аталадан къалгъанды Ата джурт, Аналадан къалгъанды Ана тил. Ата-Ана дей биле эсек биз, Сакъларыкъбыз Ата джуртну, Ана тилни. Ата джурт – Атабызды бизни, Ана тил – Анабызды бизни. Ата джуртду – Адам, Ана тилди – Хауа. Джандетде джашаргъа излей эсек, Ата-Ана ючюн, Джурт-Тил ючюн, Боллукъмуду кюрешмезге, сермешмезге?
1 Кетгенле кёрюнелле кёзюме, Келликле кёрюнелле кёзюме – Джылауун этеме дунияны, Джылауун этеме адамны.
Адам джууукълашдырады ахырын. Кетгенни, келликни кёреди кёзюм – Тутулады тилим, сёзюм. Джууукълаша узакълашады джулдуз бла Ай. Къайдады дууа сёз, керамат сёз, аманат сёз – Къарачай? Сын ташда кёгереди кырдык. Ёлген тилде джазама назму. Тамыры кесилген терекни бутагъы – Кюрешеме Кёкден тутуб джашаргъа. Салынама суудан тутуб къаядан.
Джаннган джулдузланы джылатады къычырыгъым. Къара халкъ а эшитмейди аны.
Джылауун этеме адамны. Кёреме алда отну, бузну, тузакъны. Сагъайтыргъа кюрешеме джууукъну-узакъны. Англагъан да джокъду сёзюмю. Джылауун этеме кесими. 2 Сакъланыргъа кюрешмей, тилинде сёлешмей, Кеси кесин ёлтюреди халкъ. Сакъланыргъа кюрешмей, джурту ючюн сермешмей, Джаны саудан ёледи халкъ. Ангысын, санын да ёсдюрюрге кюрешмей, Ёледи халкъ, кеси кесин ёлтюреди халкъ.
Сынча кёрюнеди Ташым-Терегим. Ёлген халкъны тирилтирге кюреше, Ёлген тилде джазама назму. Ёлген тилде джазылгъан назмум – Кесилген терекде кёгерген бутакъ. Эшитмейди, тюшюнмейди халкъ. Саулада сау адам кёрмей, Ёлгенле бла этеме ушакъ.
Тилсиз бола тургъанын эслемейди халкъ – Ёле тургъанын эслемейди халкъ. Джурту, тили ючюн кюрешмейди, сермешмейди халкъ – Кюнден кюннге тауусулады, болады талкъ.
Ёле тургъан тилде Джазама назму, къычырама азан: Бармыды адам?! 3 Бармыды адам? Къычырыгъым къайытады артха. Къайдады халкъ? Къатышханды къара бла акъ, Сууаб-гюнах, халал-харам. «Хакъ» деген да джокъ, «Халкъ» деген да джокъ. Джокъду Адам.
Джангыз Терек да джокъду, Къазакъ бёрю да джокъду – Джокъду Адам. Мен кимге къычырама азан?
Тынгылайды Къарачай. Сатылады, ташылады Суу, Таш, Терек – Ала бизге болмагъанча керек. Къар эртде тюшгенди башлагъа. Джуртубузну кючлейле башхала. Къутулалмайбыз ичибизде итибизден, телибизден, Чыгъабыз джуртубуздан, динибизден, тилибизден. Болурму бизден къыйынлы, насыбсыз бир халкъ – Кеси кесин ашай, тонай, ёлтюре тургъан халкъ? Ёлген тиллени, халкъланы къабырларында Айланама дуа эте, къалтырай. Къуугъун этеме, этеме хахай, Алагъа къошулмаз ючюн Къарачай. Ёлеме джашар ючюн ол. Къарачай, Уян, титире, тюшюн, эс джый, насыблы бол. Кесинге, Джуртунга – джазыуунга ие бол. жүктеу/скачать 2.02 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|