Жабығу (депрессиялық) қалыптары –

58
Психикалық норма сипаттары келесідей әрекет-қылық ерекшелік-
теріне ие: әрекет-қылықтың сыртқы ықпалдарға сәйкестігі; себеп-
салдарлылығы; тұжырымды болуы; ұтымды тіршілік бағытына сай 
тәртіптілікте көрінуі; мақсат, сеп-түрткі және әдістердің үйлесімділігі; 
басқа адамдармен жөн-жосықты қарым-қатынаста болуы; әлеуметтік 
талаптарға сәйкес өзіндік реттеу мен түзетулер бере білуі.
Психикалық бұзылысқа түскен тұлғалар әрекеттеріне тән сипаттар: 
жанжалды, берекетсіздік, аяқасты қызбалық, екінші сигналды
жүйедегі кемшіліктер, түсіне қабылдау тетіктерінің дұрыс іске
қосылмауы.
Психикалық ауытқулар уақытша (шыдамсыздық, күйбеңділік, невроз-
дар) және тұрақты (психопатия, ақыл-ес кемістігі) болып ажыралады.
Адамның психикалық қалпын келесідей негіздерде топтастыруға бола-
ды: ) психикалық қалып туындау жағдайларына байланысты – тұлғалық
және ситуативті; ) психикалық іс-әрекеттегі басымдылық танытқан 
жетекші бірліктерге тәуелді – интеллектуалды, еріктік, эмоционалды
және т.б. 3) адам бойындағы психикалық қалыптың көріну дәрежесіне 
сәйкес – терең не үстірт; ) өту мерзіміне қарай – қысқа мерзімді,
созылған, ұзақ мерзімді және т.б. 5) тұлғаға ықпал жасау сипатына 
орай - ұнамды, болымсыз, күш-қуат арттырушы стеникалық және 
кері - астеникалық; 6) саналылық деңгейіне орай - ойластырылған
не тосатты, жоспарланбаған қалыптар; 7) қалыпты туындатқан себеп-
терге орай; 8) қалыптың оны пайда еткен объектив жағдайларға сәйкес 
болуына байланысты.
Көпшілік адамдарға тән типтік ұнамды не болымсыз қалыптарды бөле 
қарастыруға болады: а) күнделікті, тұрмыстық (махаббат, бақыт, қайғы 
және т.б.); б) кәсіби (іс-әрекетке, күтілмеген жағдайларға орайласқан). 
Бұлар қатарына кәсіби жарамдылық, кәсіп мәнін тану, қызмет табы-

жүктеу/скачать 4.35 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: