ПӘННІҢ МАҚСАТЫ МЕН МІНДЕТІ, ОНЫҢ ОҚУ

- Жануарлар құлқың бақылау.

- Қоршаған ортаның өзгермелі құбылыстарында жануарлар құлқыныңда болатың өзгерістерді байқау

- Зоопсихологиялық зерттеулер үшін қазіргі кездегі техникалар кеңінен пайдаланылатын түрлі әдістер қолдану

- Табиғи жағдайлардағы жануарлардың жүріс-тұрысын бақылау үшін аудио-және видео жазба құрылғыларды, электронды чиптер мен компьютерлік техникаларды пайдалану.

- Зоопсихологияның дәстүрлік әдістері пайдалану

Жұмыс бағдарламасында (силлабус) сағаттар оқу жұмыстары түрлеріне қарай бөлінген: лекция, семинар, ОБСӨЖ (оқытушының бақылауындағы студенттің өзіндік жұмысы), СӨЖ (студенттің өзіндік жұмысы), ЛБС-лабораториялық сабақтар.

Лекция – студентке тақырыпты игеруде неге назар аударуына бағыт береді.

Пәнді толық меңгеру үшін студент ұсынылған әдебиеттердің барлығымен жұмыс істеуі қажет

Семинар сабақтарында – студент талдау, салыстыру, тұжырымдау, проблемаларды анықтай білу және шешу жолдарын белсенді ой әрекет талап ететін әдіс-тәсілдерді меңгеруі керек

ОБСӨЖ – оқытушының бақылауындағы студенттің өзіндік жұмысы.

Материалды сабақ үстінде оқытушының көмегімен оқып меңгеру.

Оқытушы тақырыпқа сәйкес студенттің білім деңгейін тексереді, бақылайды.

СӨЖ-студенттің өзіндік жұмысы. Студент СӨЖ тапсырмаларын кестеге сәйкес белгіленген мерзімде оқытушыға тапсыруға міндетті.

Лабораториялық сабақтарда студент теориялық қорытындыларын, яғни, теория мен тәжірибе бірлігін анықтап, құрал-жабдықтарды құрастыруға, пайдалануға дағдыланады, тәжірибе кезінде алынған нәтижелерді талдауды, теориямен сәйкестеліп дәлелдеуді үйренеді.

Сабаққа кешікпеу керек.

Сабақ кезінде әңгімелеспеу, газет оқымау, сағыз шайнамау, ұялы телефонды өшіріп қою керек.

Сабаққа іскер киіммен келу керек.

Сабақтан қалмау, науқастыққа байланысты сабақтан қалған жағдайда деканатқа анықтама әкелу керек.

Жіберілген сабақтар күнделікті оқытушының кестесіне сәйкес өтелінеді.

Тапсырмаларды орындамаған жағдайда қорытынды баға төмендетіледі.

8. ОҚУ САЃАТТАРЫНЫЊ ТАҚЫРЫП БОЙЫНША БӨЛІНУ КЕСТЕСІ

№	Тараулар атауы, реті	Аудиториялыќ сабаќтар				Аудиториядан тыс сабаќтар
		Лек ция	прак	сем	лабор	ОБС¤Ж	С¤Ж
І – бөлім. Кіріспе
1	Жануарлар пәніне кіріспе 1. Жануарлар пәні және міндеттері 2.Жануарлар психологиясының ғылыми жүйедегі орны.	1	-	1	-	-	4
2	Зоопсихология ғылымының даму тарихы 1. ХVІІІ ғасырдың соңы мен ХІХ ғасырдың басындағы зоопсихологияның дамуы	1	-		-	-	4
3	Зоопсихологияның пәні мен әдістері 1. Зоопсихология-жануарлық деңгейдегі психикалық бейнелеудің көрінулері,заңдылықтары мен эволюциясы туралы 2. Зоопсихологияның зерттеу әдістері	1	-	1	-	-	5
4	Зоопсихологияның пәні мен әдістері 1. Зоопсихологияның зерттеу әдістері (матералистік тұрғыдан)	1	-		-	-	5
2- бөлім. ПСИХИКА ЭВАЛЮЦИЯСЫ. Элементарлы сенсорлы психика
5	Элементерлы сенсорлы психиканың төменгі деңгейі 1. Бірклеткалы жануарлар сияқты дамудың сол деңгейінде тұрған төменгі клеткалы жануарлардың түрлері	1	-	1	-	-	4
6	Элементерлы сенсорлы психика дамуының жоғарғы деңгейі Төмненгі көпклеткалы омыртқасыздар-тікентерілілер(иглокожие) мен жоғарғы құрттардың қозғалыстары 2. Сезім мүшелері және сенсорлық қабілеттіліктер. 3. Жүріс- тұрыстың иілімділігі.	1	-		-	-	4
7	Перцептивтік психика дамуының төменгі деңгейі 1. Қозғалыстар. 2. Нервтік жүйе және сезім мүшелері 3. Топтық жүріс-тұрыс пен қарым-қатынас 4. Үйрену	1	-	1	-	-	4
8	Перцептивтік психика дамуының жоғарғы деңгейі 1.Қозғалыстар 2.Сенсорлық қабілеттіліктер 3.Қарым- қатынас. Жоғарғы омыртқалылардың қарым-қатынас үрдісі 4.Психикалық дамудың жалпы сипаттамасы	1	-		-	-	4
9	Психика дамуының интелектуалды кезеңі 1. Психика дамуының интелектуалды кезеңіне сипаттама	1	-	1	-	-	4
10	Жануарлардың интелектуалды іс-әрекетінің бағалау мәселесі 1. Жануарлардың интеллектісін бағалауда екі бағыты	1	-		-	-	4
11	Жануарлардың құралдарды пайдалануы 1. Жануарлардың түрлі заттармен манипуляция жасайтын құралдары	1	-	1	-	-	4
3-бөлім. ИНСТИНКТ ЖӘНЕ ҮЙРЕНУ. Сенсорлы қабілеттіліктер мен коммуникация
12	Жануарлардың инстинкт және үйрену мәселелері жайлы көзқарастар 1.Жануарлар психикасы жайлі ертегі пікірлер 2. Жануарлар құлқының эволюцияға дейінгі қөзқарас (18ғ)	1	-		-	-	4
13	Инстинкт 1.Инстинкттің ішкі және сыртқы факотрлары 2.Инстинкт және қарым-қатынас	1	-	1	-	-	4
14	Үйрену 1. Үйрену процесінің жалпы сипаттамасы 2. Жануарлардың дағдысы, дағды ерекшелігі	1	-		-	-	5
15	Үйрену 1. Инсайт – оқыту – оқытудың жоғарғы формасы 2. Дағды. Дағдылардың қалыптасуы мен танымдық үрдістері. 3. Үйрену мен қарым-қатынас	1	-	1	-	-	4
16	Эволюциялық ілім іргесіндегі жануарлар мәселесің зерттеу (19ғ) 1. Ж.Б.Ламарктің тұжырымдамалары. 2. К.Ф.Рульенің 3. Ч.Дарвиннің эволюциялық ілімі.	1	-		-	-	4
17	Инстинкт және үйрену мәселелерің қазіргі тұрғыдан қарастыру. 1. Инстинкт және уйрену проблемасында үлкен орын алатың инстинктивті мінезқұлқының икемділігі	1	-	1	-	-	4
18	Жануарлар өмір әрекетінің негізі –инстинктивті мінез-құлқы Инстинктивті мінез-құлқының ішкі факторы Инстинктивті мінез-құлқының сыртқы факторы	1	-		-	-	4
19	Психикалық дамудың алғашқы қарапайым формалары. 1. Психикалық даму проблемасы бойынша теориялық бағыттар 2. Тіршілік пайда болу тұжырымдамалары	1	-	1	-	-	4
20	Жануарлардьщ тума (инстинкттік) әрекет-қылығы. 1. Инстинктер (соқыр сезімдер)	1	-		-	-	4
21	Жануарлардың интеллекттік қылық-өрекеті 1. Интеллектуалдылық мінез-құлық –бұл жануарлардың мінез-құлқының жоғарғы түрі	1	-	1	-	-	4
22	Жануар мен адам психикасындағы айырмашылықтар 1. Жануар мен адам психикасындағы айырмашылықтар	1	-		-	-	4
23	Сезім мүшелері 1. Хеморецепция. 2. Терморецепция. 3. Механорецепторлар мен есту. Көру	1	-	1	-	-	4
24	Коммуникация 1. Коммуникация сөзіне жалпы түсініктеме 2. Әртүрлі түрлер арасындағы коммуникация	1	-		-	-	4
25	Эвалюциялық тұрақты стратегиялар түсінігі 1. Эвалюциялық тұрақты стратегиялар жалпы түсінік	1	-	1	-	-	4
4- бөлім.ОНТОГЕНЕЗ ҮРДІСІНДЕГІ ПСИХИКАНЫҢ ДАМУЫ
26	Прентальды кезең 1. Онтогенез үрдісіндегі психиканың дамуы 2. Туа берілгендер мен жүре қалыптасқандар 3. Сенсорлық қабілеттіліктер мен қарым-қтынас элементтерінің пренаталды дамуы	1	-		-	-	4
27	Ерте постнаталды кезеңдегі психиканың дамуы Туа берілген тану мен әдеттену Есте сақтау	1	-	1	-	-	4
28	Ювенильді кезең Ювенильді немесе ойын кезеңі тек жоғарғы омыртқалылардың балаларында ғана бақыланes	1	-		-	-	4
5-бөлім. ПСИХИКАНЫҢ ЭВАЛЮЦИЯСЫ ЖӘНЕ АНТРОПОГЕНЕЗ
29	Еңбек іс-әрекетінің пайда болу мәселесі 1. Психиканың эвалюциясы және антропогенез 2. Еңбек іс-әрекетінің пайда болу мәселесі туралы жалпы түсінік 3. Маймылдардың заттық іс-әрекеті.	1	-	1	-	-	5
30	Қоғамдық қатынастыр мен сөйлеудің пайда болу мәселесі 1. Фабри бойынша демонстрациялық - манипуляция 2. Жануарлар тілі мен буынға бөлінетін сөйлеу	1	-		-	-	4
	Барлығы:	30	-	26	-	-	124

9. 
   ЛЕКЦИЯ САБАҚТАРЫ
   

2.Жануарлар психологиясының ғылыми жүйедегі орны.

«Табиғи зерттеушілер-ғалымдардың ықыластарын жануарлар психологиясы формасына қарағанда тенеусіз аз арттырған.Жануарлар психологиясы, салыстырмалы анатомия мен физиологияны аяқтап жеткізу керек; адамға дейінгі феноменологиядағы сана кенеюің көрсетуге тиіс; оның соңы болып – тарих сала тамырында ағатын өкпеге құйылатың күрен қан, кейін рухани толып ашық қанға айналатындай адам психологиясының бастапқысы болу керек» деп А.И.Герцен жазған.

Біздің заманымызда жануарлар психологиясың зерттеумен шұғылданатың арнайы ғылым –зоопсихология.

Зоопсихология объектісі болып-жануарлардың психикалық әрекеттері жатады.

Осының негізінде зоопсихология пәні - адам санасының тарих алды және болжамы болып жануарлардың онтогенездік және филогенездік тегі мен дамуы туралы, жануарлар деңгейіндегі психикалық бейнелеудің эволюциясы мен заңдылықтар көрінісі туралы ғылым екені анықталды. Зоопсихолог адам психикасының пайда болу негізің құрайтың психика эволюциясын тұқымдану формасынан бастап жоғарғы көрінісіне дейін зерттейді.

Соңымен, зоопсихолог компетенциясы бір уақыттағы негізгі төменгі және жоғарғы психика эволюциясының көрсететін екі шеғарасында. Төменгі қыры болып психикалық бейнелеудін басы, дамудың бастапқы сатысы, жоғарғысы-жануарлар психикасының адам психикасы ауыстыруы. Төменгі қыры өсімдіктер мен жануарлардың сапалы айырмашылық проблемасы болса, жоғарғысында-адамдар мен жануарлардыкі. Бірінші жағдайда қарапайым бейнелеу формасынан психика дамуы жайлі сауалдарды шешсе, екінші жағдайда- жануарларға қатынасы бар қарапайым психикадан адам психикасының пайда болуын қарастырады.

Көптеген табиғи бақылау мен эксперимент деректері негізінде этологтар, инстинктивті құлқының қәзіргі тұжырымдарында орталық орын алған, «мінез-құлқы биологиясы» атты теорияларың құрған. Олар эволюциялық ілімдерде, функциональды морфология, популяциялық экология, жануарлар систематикасында, зоогеографияда, бірқатар қолданбалы салаларда (животноводство, звероводство, охотоведение, рыболовство, табиғат қорғау, бионикада) т.б. құнды үлес қосқан.

Соңымен, зоопсихолгия барлық күшін психикалық мінез-құлқы аспектілерін зерттеуге бағыттаса, этология биологиялық мәселелерді қарастырады. Осы екі аспект шартты түрде ғана бөлінеді де психикалық факторды ескермей, биологиялық құлқының аспектісін камти алу мүмкін емес. Ғұлама кенес зоологі академик А.Н.Северцов, дәлелді түрде, даму процесінде нақты ситуацияларда бейімделу ролін атқаратың психика екенін көрсеткен. Сол себептен, жануарлар психикасының дамуы тарихи кажетті, яғни бейнелеудің жетілмеуінсіз жануарлар эволюциясы да мүмкін емес.

Екінші жағынан, зоопсихология этология ыңтымақтастығысыз дами алмайды. Психикалық көріністердін барлығысы жануарлардың құлқыларымен, әрекеттерімен, сыртқы белсенділігімен тығыз бірлестікте ғана байқалады. Этологтардың қазып тапкан, табиғи жағдайдағы жануарлар құлқыларының заңдылықтары және биологиялық аспектідегі білімдеріне сүйене отырып, ағзаның ортамен биологиялық байланысын және биологиялық заңдылықтарына тұтастай тәуелді жануарлардың психикалық дүниесіне нәтижелі жетуге болады.

Зоопсихологқа қарағанда, физиолог психикалық бейнелеуді емес, оның организмдегі процестерінің қызметін зерттейді. Физиологиялық зерттеулер (зоопсихологиялық тәрізді) құлқыны талдау жолымен, және де мақсатты тұраптан. Мұнда, физиолог, назар аударуы бас миына, жүйке жүйе қызметіне негізделеді. Оның алғашқы міндеті – тұтас организм ретінде, жануарлардың мінез-құлқысында тікелей және жанама қатысатың мүшелер мен жүйе қызметтерін зерттеу.

Жануарлар психологиясының қызметі туралы білімдер балалар психологиясынада маңызды, яғни зоопсихологиялық зерттеулер балалар психикасының биологиялық негізін және де салыстырмалы-психологиялық шеңберде-оның генетикалық түбін анықтауға көмектеседі. Өте маңызды және күрделі адамның психикасының онтогенезде дамуы жайлі проблеманы шешу үшін-ізденушілерге, эмбриондық сатыны еңгізе отырып, ерте даму кезенің салмақты зерттеуге кепіл. Ал, бұл сатыда адамға да және жануарларға да жалпы мінез-құлқының биологиялық факторы ерекше үлкен роль атқарады. Осы мен қатар, зоопсихология педагогикалық психологияға үлесін де қосты, яғни балалардың жануарлармен қарым-қатынас құруында үлкен тәрбиелік және танымдық маңызы мол. Мұндай қарым-қатынас негізінде күрделі психикалық контакт және партнерлар арасындағы өзара байланыс құрылады, мұны балалардың ақыл-ой және адамгершілікке тәрбиелеуде сапалы қолдануға болады.

Зоопсихологияның деректерінсіз, әсіресе жануарлардың жоғары психикалық қызметінің және приматтар құлқыларының ерекшеліктері жайлі дерексіз антропология адамның пайда болу проблемасын шеше алмайды.

Зоопсихологиялық зерттеулер, жануарлар психикасының қызметінің бұзылыстарың теренің қазғылай білуі, адам психикасының жүйке және психикалық дерттерің зерттеуге және емдеуге жәрдемін тигізетін медициналық практикада да маңызды орын алады. Бұл зерттеулер мал шаруашылықтарында да өте маңызды роль атқарады.