Лекция: 30 сағ Семинар: 15 саѓ СӨЖ: 45 сағ обсөЖ: 45 сағ Барлық сағат саны: 135 сағ
Қазақстан республикасы Білім және ғылым министрлігі
жүктеу/скачать 1.31 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Тестілік сауалнамала
Қазақстан республикасы Білім және ғылым министрлігі“Сырдария” университеті 
“Филология -тарих” факультеті “Тарих” кафедрасы “Ортаѓасыр тарихы (батыс) ” пәні бойынша 050114 “Тарих” мамандықтарының студенттері үшін ОҚЫТУШЫНЫҢ БАСШЫЛЫҒЫМЕН СТУДЕНТТЕРДІҢ ӨЗІНДІК ЖҰМЫС ЖОСПАРЫ (ОБСӨЖ)
Жетісай-2005 ж ОБСӨЖ -ЖОСПАРЫ
Пайдаланѓан єдебиеттер: 1. Барг М.А.”Епоха и идей” М. 1987 г. 2. Гутнова Е.В. ”Историография истории срених векав” М. 1985 г. 3. Шервуд Е.А. “Законы лангобардов” М. 1992 г. 4. История средних векав. В 2-х т. М. 2001г. 5. Энгельс Ф. “О Франции в епоху феодализма” М. 1948 г. “Архив Маркса и Энгельса”, стр. 300-302. 6. С.Д. Сказкина “Хрестоматия по истории средних векав” П. 1950 г. 7. Гутнова Е.В. “ Историография истори средних веков” М.1985 г. 8. Шервут Е.А. “ Закооны лангобардов” М.1992г. 9.Корсунский А.Р. “ Образование раннефеодального гасударство в Западной Европе” М.1973г. 10. Григорий Турский. “ История франков” М.1987г. 11. Лебек С. “ Произхождение франков” М.1993г. 12. Болотов В.В. “Лекцийи по истори древней церкви” М.1994г. 13. “Всемирная история”. В10-т.т,3 М.1957г. 14. “История Европы”. В 8-т. Т-2,-3,” Средневековая Европа” М.1988г. 15. Левандовский А. “Карл великий” М, 1995 г. 16. Б.И.Пуришев., Р.О.Шор “Хрестоиатия по зарубежный литератури., литература средних веков” М. 1953 г. 17. С.Д.Сказкин “Хрестоматия по истории средних веков” М. 1950 г. 18. Н.М. Девяткина “История средних веков” М.1998 г. 19. Н.И. Девятайкина “История средних веков” М.1998 г. 20. Р.Ю. Випер “История Древнего мира и Средних веков” М.1994 г.
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі “Сырдария” университеті
“Филология -тарих” факультеті “Тарих” кафедрасы “Ортаѓасыр тарихы (батыс)” пәні бойынша 050114 “Тарих” мамандықтарының студенттері үшін Тестілік сауалнамалаІІ-кредитке байланысты тест с±раќтары: 90. Ќай жылы Испаниядан Португалия бµлініп шыќты? +а) 1581 ж є) 1577 ж б) 1574 ж в) 1563 ж г)1554 ж
+а) егін шаруашылыѓы є) ќол µнер б) сауда ќатынасы в) кµрші елде мен соѓыс г) отырыќшы шаруашылыѓы 92. Англияда кімніњ т±сында шіркеу реформациясы дамыды? +а) 8 Генрих є) Вилян б) Роберт Кет в) Уат Тайлор г) VII Генрих 93. Мария Тюдордыњ т±сында Англияда ќандай дін ‰стемдік етті? +а) Католиктік є) Будда б) Анимази в) Ислам г) Шанимизм 94. ¦лы Карл билеген жылдары Франктердіњ кµрші елдерге жасаѓан жорыќтарыныњ саны? +а) 30
є) 20-дан астам б) 40-тан астам в) 50-ден астам г) 48-ден астам 95. Францияда орта ѓасырларда болѓан сословиялардыњ саны? +а) 1
є) 5 б) 2
в) 3 г) 4
+а) 1524-1525 ж є) 1524-1526 ж б) 1520-1524 ж в) 1520-1522 ж г) 1522-1524 ж
+а) Венеция є) Флоренция б) Мила
в) Генуя г) Рим
+а) Солт‰стік-Батыс є) Орталыќ б) Оњт‰стік-Батыс в) Шыѓыс
г) Оњт‰стік-Шыѓыс 99. Франциядаѓы екінші сословиеге кімдер жатты? +а) дворяндар є) шаруалар б) ќолµнершілер в) б±ржуазия г) шіркеу ќызметкерлері. 100. V-ѓасырдыњ аяѓында Италияѓа ќоныстанѓан герман тайпасы? +а) остгот є) англ б) Франк
в) вестготт г) вандал 100.Испания халыќаралыќ ќатынастарда ыќпалды мемлекетке айналѓан ѓасыр. +а) XVI ѓ є) XIV ѓ
б)XV ѓ в) XIII ѓ г) XII ѓ
+а) Испанияныњ є) Францияныњ б) Италияныњ в) Венгрияныњ г) Германияныњ 102. Нидерланды Испанияѓа ќашан баѓынды? +а) XVI ѓ є) XIV ѓ б) XIII ѓ в) XV ѓ г) XI ѓ
+а) XI-XV ѓ. є) XII-XIII ѓ. б) IX-XI ѓ. в) X-XI ѓ. г) IX-XII ѓ.
+а) Ламбардия, Тоскан, Франция, Германия є) Мантуя, Пиза б) Кремона, Боионья в) Сай, Италия г) Сициля, Врагон
+а) XI-XII ѓ. є) IX-X ѓ. б) X-XI ѓ. в) VIII-X ѓ. г) IX-XII ѓ.
+а) Ж±мыспен µтеу є) Астыќпен µтеу б) Салыќпен µтеу в) Аќшалай µтеу
+а) Риэнсдо є) Бове
б) Нуайон в) Реймс г) Десмонд
+а) 1347 ж є) 1342 ж б) 1345 ж в) 1340 ж г) 1346 ж
+а) Нарман динатиясы є) Аралон династиясы б) Анжуиский династиясы в) Ланкастер династиясы г) Плантаинеттер династиясы
+а) II Фридрих є) III Инакенти б) IV Людовик в) Карл Выжуиский г) Джек Кэд 111. 120 ж бастап “Қасиетті Рим империясының” императоры +а) II Фридрих Гоген Штауфен ә) I Александр б) V Генрих в) III Карл г) VIII Генрих
+а) II Фридрих ә) VIII Генрих б) V Карл в) Роберт Ки г) II Карл 113. IX Людовиктің інісі +а) Карл Аннунский ә) II Карл б) III Генрих в) V Карл г) II Карл 114. II Фридрих қайтыс болғаннан соң Сициля карольдығын кім басқарды. +а) Карл Аннунский ә) III Фридрих б) VIII Генрих в) V Генрих г) VIII Фридрих 115. Королева Джованна қай жылы Анжужиский династиялық мұралық иелігін Ашоньоды папаға сатып жіберуге мәжбүр болды. +а) 1348 ж ә) 1340 ж б) 1342 ж в) 1347 ж г) 1345 ж 116. 1437 ж Флоренциядаға бірнеше ала дәулетті семьялардың ұзаққа созылған бьәсеке күрестен кейін осы мемлекет қаланың іс жүзіндей билушісі банкир. +а) Козимо Медичи ә) Симон Кабеш б) Бетфорд в) Карнуалла г) Вильям 117. Казимо Медичидің билік құрған кезі +а) 1434-1468 ж ә) 1430-1460 ж б) 1434 – 1461ж в) 1433-1452 ж г) 1433 – 1456 ж 118. Козимо Медичидің жолын қуушылар. +а) Перо мен Лориеция Медичи ә) II Ричард б) V Генрих в) Симон Кодош г) Берфорд 119. Ең күшті құдіретілікке Медичилердің тераниясы +а) Лоренцо Вели Колепный ә) Джек Кед б) Герцек брунедский в) Симон Кабелй г) Бетфорд 120. Лоренцо Вели Колепныйдың билік құрған кезі +а) 1469-1492 ж ә) 1434-1482 ж б) 1452 – 1492 ж в) 1469 – 1487 ж г) 1459 – 1469 ж 121. VI Карлдың баласы +а) Дофин карл ә) VI Генрих б) Герцек Бурунский в) Симон Кабош г) II Фридрих 122. Қай жылы ағылшындардың Францияға жаңадан басып кіру бастады. +а) 1415 ж ә) 1410 ж б) 1412 ж в) 1413 ж г) 1414 ж 123. Ағылшын корольы +а) V Генрих ә) VIII Генрих б) II Фридрих в) VII Карл г) II Карл 124. Қай жылы Англяның келешктегі аграрлық дамыуына елеулі ықпал жасады. +а) 1381 ж ә) 1372 ж б) 1380 ж в) 1368 ж г) 1354 ж 125. Кароль XI Людовиктің билік құрған кезі +а) 1461-1483 ж ә) 1490-1472 ж б) 1459-1480 ж в) 1463-1483 ж г) 1462-1481 ж 126. Герцок Боргонекий Карл смельыдың билік құрған кезі +а) 1467-1477 ж ә) 1463-1474 ж б) 1454-1477 ж в) 1467-1476 ж г) 1467-1472 ж 127. Қай жылы Иконға қарсы көтеріліс бастады +а) 1566 ж ә) 1563 ж б) 1560 ж в) 1477 ж г) 1463 ж 128. Венгриядағы кароль матьеш Хунь етдтың билік құрған кезі +а) 1458-1490 ж ә) 1450-1482 ж б) 1457-1463 ж в) 1458-1489 ж г) 1477-1490 ж 129. 1526 ж жазында шаруалар көтерілісі қалай аталды. +а) Михая Госмайлед ә) Энгльс б) Мотер в) Томас Мюнсер г) Бортен Лютер 130. Товар өңдеушінің өңдеуі мен капитлистік қаннатарға байланысты не өзгереді. +а) Аграрлық қатнастар ә) Малошылар б) қол өнершішік в) Шаруалар г) ақсүйектер 131. Швецияда қашан кароль қалыптасты +а) 2 корльдық ә) 3 б) 4
в) 6 г) 9
+а) Швецария ә) Фландрия б) Бурцндия в) Польша г) Венгрия
+а) Гамбург ә) Майнс б) Форис в) Разбаргл г) Бонн
+а) 50 ә) 100
б) 80 в) 40
г) 30 135. Қай жылы діни рицрлық семейлер одағы құрылды +а) 1202 ж ә) 1200ж б) 1201 ж в) 1119 ж г) 1220 ж 136. I Фридрих Барбаросса қай жылы билік құрды +а) 1152 –1190 ж ә) 1150 –1190 ж б) 1145-1180 ж в) 1149-1182 ж г) 1140-1150 ж 137. I Фридрих Итлияға жорығы қай жылы болды. +а) 1154 ж ә) 1150 ж б) 1148 ж в) 1140 ж г) 1153 ж 138. VIII Карл мирасқоры – +а) XII Людовик ә) I Карл б) VI Александр в) V Карл г) V I Карл 139. V Карлға қай жылы папа тәжі кигізілді +а) 1530 ж ә) 1528 ж б) 1520 ж в) 1526 ж г) 1521 ж 140. II Максимиляна билік құрған жылы +а) 1564-1576 ж ә) 1550-1670 ж б) 1540-1560 ж в) 1534-1560 ж г) 1540-1570 ж 141. Қай жылы котоликтер лигасы ќұрылды +а) 1609 ж ә) 1600 ж б) 1509 ж в) 1590 ж г) 1599 ж 142. Қай жылы Австриядағы шаруалар көтерілісі болды. +а) 1595 ж ә) 1590 ж б) 1589 ж в) 1588 ж г) 1560 ж 143. I Фердинанд қай жылдары император болды. +а) 1556-1564 ж ә) 1560-1570 ж б) 1550-1560 ж в) 1554 –1560 ж г) 1550-1565 ж 144. Австриялық монархиялық император тауына ие I Фердинандтың үлкен ұлы – +а) II Максимилянияға ә) II Вольднар б) Монгус Эриксон в) IV Эрик г) I Фридрих 145. II Филиптің испандық сарайында тәрбиеленген император кім ? +а) II Рудольф ә) V Карл б) II Максимиляна в) V Фридрих г) I Генрих 146. Харальт Синизубы король болып билік құрған кезі +а) 850-986 ж ә) 900-950 ж б) 900 945 ж в) 810-870 ж г) 890-950 ж 147. импеаторлық биліктің єлсіреуін дан корольы қай елді басып алуды көздеді +а) Е/к Германия ә) Е/к Испания б) Орта Азия в) Рания г) Новарра 148. Қай жылы плок коктиыны аталып кеткен кароль IV Эрикке қарсы шаруалар көтерілісін тудырды. +а) 1250
ә) 1233 б) 1239
в) 1244 г) 1249
+а) Сверир є) Бейнедик б) Норсидиский в) Ольв Карлсон г) Кнут
+а) Магнус Эриксон є) Сверир б) I Фридрих в) Виадилер г) V Карл Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі “Сырдария” университеті
“Филология -тарих” факультеті “Тарих” кафедрасы “Ортаѓасыр тарихы (батыс) ” пәні бойынша 050114 “Тарих” мамандықтарының студенттері үшін
Жетісай-2005 ж ЛЕКЦИЯ САБАҚТАРЫНЫҢ ЖОСПАРЫ № 1 Лекция Тақырыбы: XV-XVII ѓ.ѓ. Англия. Жоспары:
Пайдаланѓан єдебиеттер тізімі: 1. Б.И.Пуришев., Р.О.Шор “Хрестоиатия по зарубежный литератури., литература средних веков” М. 1953 г. 2. С.Д.Сказкин “Хрестоматия по истории средних веков” М. 1950 г. 3. Н.М. Девяткина “История средних веков” М.1998 г. 4. Н.И. Девятайкина “История средних веков” М.1998 г. 5. Р.Ю. Випер “История Древнего мира и Средних веков” М.1994 г. XVI ѓ.ѓ. мен XVII ѓ.ѓ. аралыѓында Англияныњ экономикалыќ жаѓынан дамуында ±лы географиялыќ ашылымдарѓа байланысты сауда болѓан тµњкерістен кейін, оныњ б‰кіл д‰ние ж‰зілік тењіз сада жжолдарыныњ орталыѓы орналасты. Англияныњ µнеркєсібініњ ењ басты саласы ш±ѓа тоќу болды, мал шаруашылыѓымен егіншілік, бертін келе маќта µндірумен ш±ѓылданды. 1.Деревняда аѓылшын ш±ѓа µндірісі жєне аѓылшын ж‰ніне деген с±раныс Фландриядан кейін екінші орында Англия болды. Англияда ќой шаруашылыѓы егіншілікке ќараѓанда саудада с±раныс кµп болды. Аѓылшын шаруаларды к‰штеп ќара ењбекке ж±мсады. VII Генрихтыњ (1485-1509ж.ж.) т±сында ірі феодалдар µз ќарамаѓындаѓы єскери жасаќтарын таратып жіберді. Англияда осы кезењде ж±мысшы тап шаруалардыњ кµпшілігі ел кезіп ќањѓырып кетті. VIII Генрихтыњ (1509-1547 ж.ж.) т±сында шіркеулік реформацияныњ баѓытымен бос ж‰рген шаруалар єрт‰рлі кєсіпте ж±мыс істей бастады. Англияныњ жердіњ ‰штен бір бµлігі шіркеу иеліктерінде болды. Реформация барлыќ жерлердегі монастырьларды жойып, олардыњ м‰лкін талан-таражѓа салып, ќол астындаѓы жерлерін король ќарамаѓына µткізді. Король реформация баѓыты арќылы алынѓан монастырлардыњ жерлерін µзініњ ќарамаѓындаѓы ќызметкерлеріне сыйѓа беріп, дворяндарѓа, саудагерлерге фермерлерге сатты. Осы т±стан бастап жања жекеменшік жер иелері µз жерлерін тиімді пайдалану жолдарын ќарастырды. Дворяндардыњ аѓылшын шаруалаыныњ жерлерін тартып алу процесі аграрлыќ процестіњ негізгі белгісі болды жєне Англиядаѓы ескі феодалдыќ жер иеленушілік жања буржуазиялыќ типке айналды, ауыл шаруашылыѓын капиталистікке кµшу баѓытталды. Англияда аграрлыќ тµњкеріс ревалюциялыќ жолмен жєне зорлыќпен ж‰ргізілді. Олардыњ ж‰ргізген саясаты ауылдаѓы шаруаларды µз жерінен ќуды жєне ауыр салыќтармен к‰н кµре алмаѓан шаруалар µлімі кµбейді. XVI ѓ. аяѓы орташа дворяндармен сауда-саттыќтаѓы саудагерлер мен кєсіпкерлер µз жерлерінде феодалдыќ рента емес капиталистік жолмен ќолданды. Ауыл шаруашылыѓы ж±мысшылар мен жерден айырылѓан шаруалар босып кетті. Аѓылшын шаруаларыныњ м‰ліктік жаѓдайдаѓы µзгерістер шаруалардыњ отырѓан жерінен ќуып шыѓуы тоќтатылмады. Шаруалардыњ ќитаратылѓан ‰йлерімен аз ѓана ќоршалѓан жері сол жердіњ графтыќтардыњ ‰лесіне тиді. 2.Англияда феодалдыќ ќ±рылыстыњ ±стемдік етуімен капиталистік µндіріске кµшу ірі феодалдар ‰шін тиімді болды, ал шаруалар ‰шін аграрлыќ ќатынастардыњ б±зылуы ауыр жаѓдайѓа єкеп соќты. Соныњ салдарынан 1536-1537 жылдары Англияда Солт‰стік графтыќтардыњ Реформацияѓа ќарсы кµтерілістіњ шыѓуына ыќпал жасады. Кµтерілісті негізгі ќозѓаушы к‰ші шаруалар болды. 1549жылы жаз айларында Уот Тайлер бастаѓан кµтерілістен кейін ел кезіп ж‰рген шаруалар Жан-жаќтан келе бастады. Англияныњ оњт‰стік-батыс жєне шыѓыс графтыќтарын т‰гел ќамтыды. Б±л кµтерілісті ±саќ дворянин Роберт Кет мен оныњ інісі Вильям басќарды. Роберт Кеттіњ ќол астында 20 мыњѓа жуыќ ќарулы шаруалар болды. Кеттіњ армиясын тоќтату м‰мкін еместігін білген король дворяндармен µзініњ жоѓары палаталарымен аќылдаса отырып, бір келісімге келеді. Тюдорлардыњ ‰лкен жер сыйлыќтарын алѓан ќызметкерлеріне ќарсы Ќызѓалтаќ жєне Сарыѓалтаќ соѓыстары болады. Аѓылшын абсолютизімініњ таѓы бір ерекшелігі- т±раќты армияныњ жоќтыѓында болды. Тюдорлар тарапынан соѓыс флотын жасауѓа кірісті. Аѓылшын королі тарќатып жіберген жасаќтарын ќайта жинады. 3.Тюдорлардыњ т±сында аблолютизм ныѓайды, Англияда VIII Генрих т±сында шіркеу реформациясы болды. 1534 жылы Англия шіркеуін Римге баѓынудан босатты жєне шіркеудіњ басы етіп король таѓайындалды. 1536 -1539 жылдары парламенттік актілер бойынша Англияда барлыќ монастырьлер жабылды. 1545 жылы шаѓын шіркеулерде жабылып, олардыњ м‰ліктері мен жерлері король ќарамаѓына µтті. Реформация барыша ќатал жолмен ж‰ргізілді, библианы µз бетінше оќып т‰сініктеме беруіне тыйым салды. Реформацияны ењ белсені ќайраткерлері корольдіктіњ ќарамаѓындаѓы µкілі- Томас Кромвель мен Томас Кранмер болды. VIII Генрихтіњ бірінші єйелінен туѓан ќызы, барып т±рѓан католичка, испандыќ ІІ Филиппке к‰йеуге шыќќан Мария Тюдордыњ т±сында (1535-1558 ж.ж.) Англияда католиктік реакция барынша ‰стемдік етті. Дворяндардыњ абсолюттік саясатќа наразы кµбінесе Англияныњ экономикалыќ жаѓынан арта ќалѓан аудандарынан шыќќан топтарына с‰йене отырып, Мария католиктік ќалпына келтірді жєне Реформация ќайраткерлерін ќуѓынѓа салѓаны ‰шін оѓан ж±рт “Ќан ішер” деген жанама ат берді. Алайда Мария єкесініњ т±сында тартып алынып, д‰ние жерлеріне берілген монастырьлардыњ м‰ліктері мен жерлерін шіркеуге ќайтарып беруге дауаламады. Мария µлгеннен кейін аѓылшын таѓына VIII Генрихтіњ папа мойындамаѓан екінші єйелінен туѓан ќызы І Елизавета (1558-1608 ж.ж.) отырды. І Елизавета т±сында аѓылшын абсолютизмі ерекше ныѓайды. І Елизавета реформацияланѓан шіркеуді ќалпына келтірді жєне оныњ єрекетін дворяндар мен буржуазияныњ кµпшілігі ќолдады. Оныњ т±сында дінніњ аѓылшындыќ символыныњ тияќты редакциясы жасалды, оны парламент 1571 жылы ќабылдады. Жања дін ілімінде кальвинизмніњ ыќпалы елеулі бола т±рса да, католиктік шіркеуге тєн епископальдыќ ±йым б±рынѓысынша ќалдырады. 3.Тюдорлардыњ µзініњ таптыќ тірегініњ феодалдыќ дворяндардыњ м‰дделерін кµздеді жєне ќорѓады.XVI ѓ.ѓ. бас иіп баѓынбай, дербес иеліктерге бытырап жатќан Ирландияда король µкіметі болмады. Б±л жаѓдай аралдыњ Тюдорлардыњ ќол астына ќарауын жењілдетті. Аѓылшынныњ дворяндары мен буржуазиясына Ирландия тонап - талаудыњ оњай жаѓын объектісі жєне Англияныњ тењізден ‰стемдік ќ±руына єрі Испаниямен к‰рес ж‰ргізуіне тірек пункті болып табылды. Олар Тюдорлардан Ирландияны µздерініњ отарына айналдыруды талап етті. Єуелі VII Генрих жєне содан кейін VIII Генрих м±нда µздерініњ µкіметін мыќтап орнатты. 1541 жылы VIII Генрих µзіне Ирландия королініњ титулын иемденгендігін жариялады. Реформация жєне Ирландияда осыѓан байланысты монастырьлардыњ жерлерін кємпескелеу аралды баѓындырудыњ мањызды ќ±ралы болып табылды. Біраќ ирландыќтардыњ кµпшілігі католиктер болып ќала берді. М±ны Рим жєне Испания µзендерініњ Англиямен ж‰ргізген к‰ресінде єлденеше рет пайдалануѓа тырысты. Тюдорлардыњ Ирландияда ж‰ргізген белсенді отаршылдыќ саясаты ирландыќтардыњ µз елін аѓылшын басќыншылардыњ езгісінен азат ету жµніндегі к‰ресін к‰шейтті. 1594 жылы Ирландияныњ солт‰стігінде, Ольстерден, графтар Терон мен Тирконель бастаѓан халыќ кµтерлісі басталды. Кµтерілшілер католиктерге дін бостандыѓын беріп, чиновниктерді ирландыќтардан таѓайындауды жєне аѓылшын тєжі енгізген сауда саласындаѓы тежеулерді жоюды талап етті. Кµтерілісшілердіњ кµсемдері Солт‰стік лиганы ±йымдастырып 16 мыњ адамдыќ армия ќ±рып, жаттыќтырды. Б±л армия Блекустер µзенінде аѓылшын єскеріне ойсырата тойтарыс берді. Аѓылшындар ќиын жаѓдайѓа тап болды; Испаниядан аќша мен єскери жєрдем к‰тіп отырѓан Ирландияныњ оњт‰стік аудандары кµтерілісшілерді ќолдап шыќты. Елизавета кµтерілісті т±ншыќтыруѓа граф Эссекс басќарѓан 22 мыњдыќ армияны аттандырды. Біраќ Эссекс кµтерілісті баса алмады, ол кµтершілермен уаќытша бітім жасау туралы келіссµздер ж‰ргізді. Сол ‰шін де ол Ирландияда кері шаќырылып, ќаќарѓа ±шырады. Аѓылшын тењізшілері тек ќараќшылыќ экспидициялардан олжа тауып, ен дєулетке келеліп ќана ќоймады. 1562 жылдан бастап аѓылшын корсарлары Африкадан Америкаѓа испан отарларына ќ±л негрлерді жеткізе бастау ісіне де олар ат салысты. Аѓылшын ж‰ргізген ќ±л саудасыныњ негізін де ќалады.
Пайдаланѓан єдебиеттер тізімі: 1. Б.И.Пуришев., Р.О.Шор “Хрестоиатия по зарубежный литератури., литература средних веков” М. 1953 г. 2. С.Д.Сказкин “Хрестоматия по истории средних веков” М. 1950 г. 3. Н.М. Девяткина “История средних веков” М.1998 г. 4. Н.И. Девятайкина “История средних веков” М.1998 г. 5. Р.Ю. Випер “История Древнего мира и Средних веков” М.1994 г. XVI ѓ.ѓ. бас кезінде Франция µзініњ территориясын біріктіруді т‰гелге жуыќ аяќтады жєне топтасќан іргелі ірі мемлекетке айналды. Ењ соњѓы ірі герцогтыњ- Бретань - француз корольдері VIII Карлдіњ жєне одан кейін XII Людовиктіњ Бретан герцогинасымен жасалѓан некелерініњ нєтижесінде Францияѓа ќосылды; б±л ќосылу 1532 жылѓы салтанатты актті мен біржолата бекітілді. Ал азѓантай ѓана ірі феодалдыќ сеньорлар ендігі жерде аса ќ±діретті француз королініњ ќол астына ќызметке кіруге, сарай аќс‰йектерініњ ќ±рамына енуге мєжб‰р болды. 1.Франция ауыл шаруашалыѓы ењ басты экономикасыныњ негізі болды. Франция халќыныњ кµпшілігі деревняда т±рды. Ењ ірі ќаласы Парижде 300 мыњнан аса адам ќоныстанды. Францияныњ Лион, Марсель жєне Руан ќалаларында халыќтыњ ќоныстануы кµп емес, ќала халќы ќолµнермен ш±ѓылданды. Капитализмніњ енуі б±л жерде жєй ќимылдады, себебі б±л елдімекенде ауыл шаруашылыќ ішіндегі бидай егіп астыќ µндіруді сырт жаќа сауда ќатынасќа ќоюѓа ешќандай м‰мкіндік болмады. Француз сеньорлары µздерініњ жыртылѓан жерлерін шаруаларѓа таратып беріп ‰стінен рента бойынша салыќ жинап т±ру тиімді болды. Француздыќтар сауда ќатынаста ±саќ-т‰йекпен айналысты. Буржуазиялыќ дворяндарды “±зын шапандылар”деп атап кетті. Сеньордыќ тµлем егер шаруа жеріне ќаражат керек болса, кепілдікке зат ќойып ќарыз аќша алуына болады. Ауыл шаруашылыѓыныњ µнімдерінде к‰ннен-к‰нге салыќ ауырлай берді. Біраќ Франциядаѓы шаруалар езгісін ќанау Англиядаѓыдай болѓан жоќ. ¦зын шапандыларѓа салыќ тµлеу ‰шін ауылдаѓы кедейлерді єбден ќажытты. Франциядада шаруалар тап кµтеріліс жасауы немесе тонаушылыќ іс єрекетпен ел кезіп кетеді деген ‰рей пайда болды. 1489-1515 жылдарда король ‰кімі бойынша 400-ге жуыќ жєрмењкелер мен рыноктар ашылды. 2.Итальян соѓыстары аяќталѓаннан кейін Францияда ќалыптасќан жаѓдай жєне Като- Камбрезиде (1559 ж.ж.) бітімі жасалды, осы бітімнен кейін ІІ Генрих д‰ние салды. Оныњ орнына ІІ Францискі таќќа отырѓанда герцог Гиздер басып алып, олар король єйелініњ туысы болатын, гиздердіњ саясаты адам тµзгісіз корольдіњ беделін т‰сіріп, елде жалаќысыз єскерлері мен ќол астындаѓы ќызметкерлері ќањѓып босып кетті. 1560 жылы Бурбондардыњ партиясы келісім жасады, оныњ басында принц Конде болды. Ол Гиздерді ‰кіметтен тайдырып, корольді ќ±тќарып ќалды, 1560 жылы желтоќсанда ІІ Францискі д‰ние салды. Оныњ орнына інісі он жасар IX Карл отырды. Король жасы кіші болѓандыќтан оныњ шешесі Екатерина Медичи мен Антуа Бурбонмен µкімет билікті бірге ж‰ргізеді. Азамат соѓыстары 1559 - 1598 жылдар аралыѓында болды. Екі жаќтан да соѓысќа ќатысушылардыњ саны кµп бола ќойѓан жоќ. Франциядаѓы азамат соѓысыныњ басталу себептері 1572 жылѓы Варфоломей т‰ні, 1576 жылѓы католиктік лиганы ќ±ру жєне 1598 жылѓы Нанд эдиктісі болатын. Соѓыстыњ бірінші кезењін 1570 жылы тамызда Сен-Жермендегі бітіммен аяќталады. Азаматтыќ соѓыстыњ алѓашќы кезењдері 1559-1572 ж.ж. аралыѓында ќамтылады. Екінші кезењі 1572-1576 ж.ж. ќамтиды. ‡шінші кезењ 1576 жылы католиктік лиганы ±йымдастыру болды.1574 жылы IX Карл ќайтыс болѓан соњ, оныњ інісі ІІІ Генрихтіњ ќолына т‰седі. 1585 жылѓы Париж лигасы б±л дворяндар мен буржуазиялыќтар реакцияшыл аристократияѓа ќарсы шыќты. 1589 жылы 1- тамызда ІІІ Генрих лигердіњ ќолынан ќаза табады, оныњ орнына Бурбондыќ єулиетінен Генрих Наваррский -IV Генрих таќќа отырды. 3.IV Генрихтіњ патшалыќ ќ±рѓан кезі абсолютизмніњ ныѓайа т‰скен кезењі болды жєне ±заќќа созылѓан азамат соѓысыныњ кезењінен кейін, б±л абсолютизммен байланысты болѓан ќоѓамдыќ м‰дделердіњ кµздеген маќсаттарын да айќындап берді. Абсолютизм дворяндарѓа µте ќажетті, µйткені ол олардыњ арттыќшылыќтарымен шаруаларды ќанау праволарын ќызѓыштар ќорѓап отырды. Ол буржуазияѓа да мейлінше ќажет болды, ол µкімет билігін ќолына алуѓа єлі єлсіз еді, сонымен ќатар ол азамат соѓыстары кезінде к‰шейіп алып, µздегендерін істейтін дворяндыќ феодалдардыњ еркін т‰суінен ќорѓануды корольдіњ ќол астынан табуѓа тырысты. Б±ѓан буржуазия мен ќатардаѓы дворяндардыњ кењ топтарыныњ м‰дделерін ањсап, мемлекеттік бірлігін діни фанатизмнен жоѓары ќоятын ”саясатшылардыњ” теориясына сєйкес келді. IV Генрих экономикалыќ саясаты ењ алдымен µнеркєсіппен сауданы кµтеруге баѓытталды. Буржуазияныњ тілектеріне жєне буржуазиядан шыќќан кейбір экономистерді, мысал; Лаффеманыњ ±сыныстарына сєйкес IV Генрихтіњ ‰кіметі µз саясатымен ќолµнершілерді ќолдап, кµптеген жењілдіктерді ќарастырды. Барлыќ сауданы дамыту ‰шін кµптеген ќаражаттарды іс ж‰зінде аќшалай кµмек кµрсетті. Гасбургтердегі соѓыс єзірленіп жатќан кезде, католик Равальяк 1610 жылѓы 14 мамырда IV Генрих µлтірілді. 4.Францияныњ королі болып, таќќа отырѓан IV Генрихтіњ ±лы XIII Людовик тоѓыз жасќа толѓан еді. Оныњ ќамќоршысы шешесі Мария Медечи жариялады, ал Париж парламенті б±л шешімді бекітті. ‡кіметтіњ єлсізігін пайдалана отырып, аќс‰йек-шонжарлар мен принцтер ќайтадан лањ сала береді, IV Генрихтіњ т±сында айрылып ќалѓан саяси ыќпалдарын ќалпына келтіруге тырысты. Олар Бас - штаттар мєжілісін шаќыруды талап етті, мєжіліс 1614 жылы жиналды. Реакциялыќ аќс‰йектердіњ штаттарды шаќыру нєтижесінде абсолютизммен к‰ресті жалѓастырсаќ болѓан ойлары аќталмады. Дворяндарѓа айналѓан чиновниктер мен ќаланыњ байларынан ќ±ралѓан ‰шінші сословиеніњ палатасы ‰кіметті ќолдап шыѓып, ‰кіметтіњ ауысуын жєне мемлекеттіњ басќару ісін µз µкілдерініњ ќолына беруді кµздеген аќс‰йектердіњ талабын ќабылдамады. Осыдан кейін аќс‰йектермен дворяндар ‰кіметпен ашыќтан-ашыќ ќарулы к‰реске кірісті. Сонымен бірге католик аќс‰йектеріне ќарсы к‰реске бірыњѓай майдан болып шыќты. 1614-1620 ж.ж. болѓан азамат соѓыстары король армиясыныњ жењісімен аяќталды.
Пайдаланѓан єдебиеттер тізімі: 1. Б.И.Пуришев., Р.О.Шор “Хрестоиатия по зарубежный литератури., литература средних веков” М. 1953 г. 2. С.Д.Сказкин “Хрестоматия по истории средних веков” М. 1950 г. 3. Н.М. Девяткина “История средних веков” М.1998 г. 4. Н.И. Девятайкина “История средних веков” М.1998 г. 5. Р.Ю. Випер “История Древнего мира и Средних веков” М.1994 г. Экономикалыќ µзгешелігі саяси бытырањќылыќ пен феодалдыќ озбырлыќтыњ наѓыз дµрекі формалары ел ішіндегі єлеуметтік жанжалдарды туѓызды. Экономикалыќ саяси µзгерістері княздардыњ, аќс‰йек жєне діни княздар мен феодалдардыњ ењ жоѓары діни жєне аќс‰йек феодалдар мен рыцарллардыњ арасындаѓы ќаќтыѓыстар µзара к‰респен астаып жатты, сон дай-аќ елдіњ єрт‰рлі аудандарындаѓы бюргерліктердіњ ішіндегі µзара алауыздыќтар мен маќсаттардыњ ќарама-ќарсылыѓымен бейнеленді. Ќалалардыњ экономикалыќ ќ±лдырауы жєне ішкі рыноктыњ ќысќаруы жаѓдайларында ауыл шаруашылыѓы µндірісін ±лѓайтуѓа жања м‰мкіндік туды . ¤йткені Эльбаныњ шыѓысындаѓы аудандардан астыќ (кµбінесе ќара бидай) жєне µнеркєсіптік шикізат шет елдерге шыѓарыла бастады. Шыѓыс Германия феодалдары барщиналыќ ењбекті кењінен пайдалана отырып, µз шаруашылыќтарын шаруалардыњ ‰лестері мен ќауымдыќ жерлерді есебінен ±лѓайтып, шетке шыѓарып µнімдерін кµбейтуге м‰мкіндік алды. Шыѓыстаѓы жерлері ауыл шаруашылыѓы µнімдерін товарлы µндірісті ±лѓайту феодалдыќ реакцияшылдар ќолында болды. Шаруалар соѓысы жењілгеннен кейін Германияда к‰шейтілген крепостнойлыќ правоныњ екінші басылымы-товарлы астыќты молынан µндіру ‰шін ќолайлы жаѓдайлары бар шыѓыс жерлердегі шаруаларды феодалдарѓа толыќ баѓындырудыњ ќ±ралына айналды. Батыс аудандарда м±ндай жаѓдайлар болѓан жоќ. Сондыќтан Германияныњ батыс жєне оњт‰стік-батыс жерлерінде, олар феодалдыќ реакцияныњ жєне шаруаларды жаппай крепостник к‰йге айналдыруды ќайталаудыњ бас тама пункті бола т±рѓанымен де, феодалдарѓа кµбінесе аќшалай жєне заттай тµлейтін ±саќ шаруашылыќтардыњ ж‰йесі ‰стем болып ќалды. 2.XVI-XVII ѓ.ѓ. арасында кµптеген немістік княздардыњ арасындаѓы ‰здіксіз ќырылысушылар мен т±раќты соѓыстардыњ ішінде княздардыњ негізгі екі тобі- протестанттар мен католиктердіњ кµбінесе шіркеу жерлері мен байлыќтары ‰шін болѓан к‰ресі ерекше кµзге т‰сті. Шіркеудіњ м‰ліктерін нєтижесінде к‰шейіп алѓан протестанттыќ княздар µздерініњ иеліктерін баянды етіп, ±лѓайта т‰суге тырысты. Ал католиктік лагерьлер дін княздары кµп болды. Католиктегі д‰ниені саќтап ќалу ‰шін княдар µз µкіметінен саяси тірегі ретінде жойып жібермеді.V Карл таќтан т‰скеннен кейін І Фердинанд 1565-1564 ж.ж. билік етті. ІІ Максимилианныњ 1564-1576 жылдары б±л екіимператорда католиктер бола т±рса да, протестантарѓа ќарсы т±ра алмады. 1540 жылы Германи империясында католиктік реакцияныњ басталуына жєне Тридент соборындаѓы контреформацияныњ жењіп кетуіне ыќпал жасады. ІІ Филипптіњ испандыќ сарайында тєрбиеленген жєне µзі де иезут болѓан император ІІ Рудольфтіњ 1576-1612 ж.ж. билік еткен т±сында католиктік реакция Оњт‰стік жєне Батыс Германияныњ бірќатар жерлерінде шабуылѓа кµшті. Б±л шабуыл негізінен Испания монархиясыныњ кµмегіне арќа с‰йеген герцог Максимилиан Баварский мен эрсгерцог Фридрих Штирийский басќарды. ¤здерініњ соѓыс к‰штерін біріктіру маќсатымен протестанттар 1608 жылы Евангельдіњ унияны ±йымдастырып, оныњ басшысы болып V Фридрих Пфальцкий сайланды. Келесі 1609 жылы б±л унияѓа ќарама-ќарсы католиктердіњ одаѓы Максимилиян Баварский бастаѓан Католиктік лига ќ±рылды.Егер Католиктік лига Испания монархиясына арќа с‰йеген болса, ал Протестанттыќ уния µзініњ арќа с‰йер тірегін француз королі IV Генрихтан тапты.Сµйтіп, Германиядаѓы екі лагердіњ арасындаѓы к‰рес ірі шет елдік мемлекеттердіњ м‰дделерін де кµздеді. 3.Италиядаѓы аграрлыќ ќатынастарСолт‰стік жєне Орталыќ Италияда, басќа аймаќтарѓа ќараѓанда товар-аќша ќатынастары мен товар µндірісі тезірек дамиды. XIV-XV ѓ.ѓ. бірќатар ќалаларда жєне олардыњ селолыќ округтарында алѓашќы капиталистік мануфакторлардыњ бірен-саран пайда болуына м‰мкіншілік берді. М±ныњ µзі ќалалардыњ феодалдардан басым болѓан жаѓдайында басќа итальяндыќ аймаќтарѓа ќараѓанда крепостниктіњ ерте ыдырауына єкеліп соќтырды. М±нда крепостнойлыќ ењбек жойылып, шаруалар бостандыќ ала бастады. Біраќ олар м±рагерлік чиновниктерден гµрі ќысќа мерзімді арендатор жарма-жаршыларѓа немесе жерсіз бытыраќтарѓа айналды. Ќолµнер кєсібі мен µнеркєсібі дамыѓан аймаќтардаѓы аграрлыќ саланыњ µзгерістері басќаша т‰рде болды.Тоќырау, єйтпесе тіпті ќалалыќ µндірістіњ жеке салаларын жєне солармен байланысты кєсіпшілердіњ ќ±лдырап кетуі- ќала халќыныњ бір бµлігініњ селоѓа ќоныс аударуына єкеліп соќтырды. Село ќол µнершілерініњ едеуір бµлігі т‰гелімен диќаншылыќпен айналысуѓа кµшті. Осыныњ негізінде жерді ±саќ-±саќ учаскілерге бµліп арендаѓа берудіњ ж‰йесі ќалыптасты. Осы шаѓын жер учаскілерініњ арендаторлары єбден ќалжыратарлыќ ењбекпен ѓана к‰н кµрді. Жердіњ табыстылыѓын арттыру маќсатымен агротехника жетілдірілді, интенсивті салалар ; жібек ќ±ртын, баќша даќылдарын µсіру дамытылды. 4.Француз армиясы 1494 жылы ешбір ќарсылыќсыз Италияныњ б‰кіл жерін баса кµктеп µтіп Непольді басып алды. ¤зара жауласќан Сот‰стік Италияныњ ±саќ билеушілері ешбір ќарсылыќсыз француздарѓа бас иді. Олардыњ єрќайсысы осы басќыншылыќтан µзіне пайда т‰сіріп ќалуѓа тырысты. Басќаншылар ж±ртты тонап, ќырып жойды. ¤здері мен алып кете алмаѓандарыныњ бєрін µртеді. Германияныњ императоры, Испанияныњ королі жєне Венеция республикасы Францияѓа ќарсы одаќ ќ±рды. Француздарѓа б±л одаќќа VIII Карлѓа опасыздыќ еткен Миланныњ герцогі Лодовико Моро да ќосылды. Одаќтыњ ќысымына тµтеп бере алмаѓан француздар Италиядан кетуге мєжб‰р болды. 1499 жылы VII Карлдыњ мирасќоры XII Людовиктіњ т±сында француздар Испанияѓа ќайтадан шабуыл жасады.XVI ѓ.ѓ. бастап 1559 жылѓа шейін Италия жерінде соѓыс ќимылдары орын алды; оны француз, испан жєне герман єскерлері талан-таражѓа салды. Испания мен Францияныњ арасындаѓы Италияныњ жерлері ‰шін ж‰ргізілген к‰рес тек 1559 жылы Като-Кабрези бітімімен аяќталды.Ол Италияда испан габсбургтерініњ ‰стемдігін мойындатты. Испания ќол астында б‰кіл Оњт‰стік Италия мен Сицилія, Сардиния мен Милан герцогтыѓы кірді. ¦саќ мемлекеттер- Тоскана, Манферрат, Генуя, Феррара, Парма, Модена жєне басќалары Италияныњ ќол астында ќалды. Италияны испандыќтар µкілі басќарды. Тек Венециямен Савойа ѓана тєуелсіздігін алды.
Пайдаланѓан єдебиеттер тізімі: 1. Б.И.Пуришев., Р.О.Шор “Хрестоиатия по зарубежный литератури., литература средних веков” М. 1953 г. 2. С.Д.Сказкин “Хрестоматия по истории средних веков” М. 1950 г. 3. Н.М. Девяткина “История средних веков” М.1998 г. 4. Н.И. Девятайкина “История средних веков” М.1998 г. 5. Р.Ю. Випер “История Древнего мира и Средних веков” М.1994 г. 1.Венгер таѓына чех королі ІІ Владиславты (1490-1516 ж.ж.) сайлаудыњ нєтижесінде пайда болѓан чех-венгер єулиеттік униясы 1526 жылѓа дейін µмір с‰рді. Венгер таѓына отырарда Владислав венгер феодалдарыныњ Матьяш Корвинніњ орталыќтандырылѓан мемлекеттік ‰кіметі к‰шейтуге баѓытталѓан “жањалыќтарын” жою туралы ќойѓан шарттарын ќабылдады.Сµйтіп, ол елді корольдік советпен бірлесе отырып басќаруѓа келісті. Феодалдыќ топтардыњ ‰кіметі єсіресе Владиславтыњ жас баласы ІІ Людовиктіњ (1516-1526 ж.ж.) т±сында µзара жаулаушы алпауыттар мен дворяндардыњ сыбайлас топтары мемлекеттік табыстарды иемденіп алып, ќазынаны тонады, µздерініњ ќол астындаѓыларды ќатігездікпен талады. Венгрияныњ тарихында 1514 жылы феодалдыќ езгініњ к‰шейіп кетуінен шаруалар кµтерілісіне єкеліп соќты. Буданы жаулап алѓаннан кейін 1543-1544 жылдары т‰ріктер венгерлермен соѓысты. 2.Трансильвания княздыѓы ќ±рамында Трансильванияныњ µз территориясы сон дай-аќ Венгрияныњ шыѓыс жєне солт‰стік-шыѓыс комитеттері кірді. Трансильвания князыныњ халќы валахтар мен венгерлерден, немістерден жєне украиндардан т±рды. Трансильванияныњ княздары белгілі бір ішкі дербестілігін саќтай отырып, Туркияѓа вассалдыќ тєуелділікте болды;олар с±лтанныњ суверенитетін танып оѓан жыл сайын салыќ тµлеп т±рды жєне б‰кіл сыртќы саясатын олармен келісіп барып ж‰ргізуге тиісті болды. Габсбургтерге ќарсы к‰ресте олардыњ сенімді одаќтас екендіктеріне кµздері жеткен т‰ріктер трансилвандыќ княздарды ќолдап отырды. Трансиванияныњ княздыќ ‰кіметі мемлекеттік жиналыстыњ шењберімен ѓана шектелді онда венгерлік алпауыттар жєне б±рын 1437 жылы жасалынѓан “‡ш ±лттыќ униясы” негізінде артыќшылыќќа ие болѓан ‰ш трансилван “±лтыныњ” µкілдері мєжіліс ќ±рып отырды. Б±л венгерлік комитеттермен ќалалардыњ неміс патрициатыныњ жєне сексейлердіњ жоѓарѓы тобыныњ одаѓы болып табылды. Трансильвания халыќтарыныњ ‰лесіне єсіресе т‰ріктермен Габсбургтердіњ арасында болѓан 15 жылдыќ соѓыстыњ(1591-1606) т±сында халыќтыњ едєуір бµлігі ќырылып, 100-деген селолармен ќалалардыњ толыќ жойылып кеткен кезінде т‰скен ауыртпалыќтардыњ шегі болмады. Отызжылдыќ соѓыс кезінде (1618-1648) Трансильвания княздары Габор Бетлан мен Дьердь І Ракоци ќолайлы сыртќы саясатты пайдаланып, Габсбургтерге ќарсы жорыќтар жасады. 3.Дунай княздыќтары Валахия мен Молдавия XVI ѓ.ѓ. µздерініњ тєуелсіздігінен айрылып, Осман империясыныњ ќол астында болды. Молдавия мен Валахия тарихында 300 жылдан астам уаќыт т‰рік билігініњ ќол астында болды. Т‰ріктер жаулап алѓан соњ, Молдавия мен Валахияны талан таражѓа т‰сірді. Б±л екі мемлекет т‰ріктерге салыќ тµлеп отырды жєне т‰ріктердіњ жорыќтарында с±лтанныњ ќол астында єскер ќатары болып соѓысќа ќатысуы тиіс болды. 1484 жылы Килиямен Белгородты жаулап алды жєне олардыњ агрессиялыќ саясатын ќамалдарѓа айналды. Т‰ркия Молдавиямен Валахияда µндірістік феодалдыќ єдістерімен билікті ќатањ “азиаттыќ” т±рѓыда ±стап отырды.Б±л князьдіктердіњ халќы ежелден келе жатќан Карпат тауларыныњ солт‰стік-шыѓыс жєне оњт‰стік-шыѓыс бµліктерінде аса ќ±нарлы жер иеліктерін Серет, Прут, Дунай, Днестр сияќты ‰лкенді кішілі µзен сулары мен мал шаруашылыѓымен егін шаруашылыѓына µте ќолайлы жерлер болатын. Молдавия мен Валахияда шаруалар тарихында 1646 жылы (Молдавияда) жєне 1652 жылѓы (Валахияда) шыќќан “Зањдар жинаѓы” болып табылады. Дунай аймаќтаѓы крепостной шаруалардыњ жер меншігі мен жер иеліктер туралы зањ жинаѓы болатын. № 5 Лекция Тақырыбы: XV-XVII ѓ.ѓ. Скандинавия елдері. Жоспары:
Пайдаланѓан єдебиеттер тізімі: 1. Б.И.Пуришев., Р.О.Шор “Хрестоиатия по зарубежный литератури., литература средних веков” М. 1953 г. 2. С.Д.Сказкин “Хрестоматия по истории средних веков” М. 1950 г. 3. Н.М. Девяткина “История средних веков” М.1998 г. 4. Н.И. Девятайкина “История средних веков” М.1998 г. 5. Р.Ю. Випер “История Древнего мира и Средних веков” М.1994 г. 1.XVѓ.ѓ. мен XVI ѓ.ѓ. скандинавиялыќ мемлекеттердіњ ішінен халыќ тыѓыз орналасќан жєне мемлекеттік , экономикалыќ жаѓынан дамыѓан Дания мемлекеті болатын. Дания орта ѓасырдаѓы еуропалыќ елдердіњ ірі державасыныњ бірі болды. Оныњ аумаѓы Данияныњ негізгі жерлерінен басќа- Ютландия аралдарымен ќоса Скандинавия т‰бегініњ оњт‰стігіндегі Скон аймаѓы кірді жєне оѓан Фарерск аралдары, Исландия, Греландия да кірді.Данияныњ корольдері 1380 жылдан Норвегияныњ да корольдері, ал 1460 жылдан бастап біріккен Шлезвиг пен Гольштейнніњ герцогтары болып саналды. Даниялыќтар астыќ, µгіздер мен жылќыларды жєне балыќты-Солт‰стік Германия жєне Нидерландыѓа шыѓарды.Жер пайдалану ж‰йесі мемлекеттіњ єрт‰рлі бµліктерінде біркелкі болмады . Ютландияда реформацияѓа дейін, меншік иесі шаруалардыњ саны едеуір еді , ал Дания аралдары Зеландия, Фюн жєне басќаларында , Сконда ењ аќырында Солт‰стігін даттыќтар мекендеген Шлезвигте тєуелді жер ±стаушылар – чинщевиктер басым болды. Дания аралдарындаѓы жер ±стаушылар крепостнойлар болѓан еді. Король µкіметін к‰шшейту єрекетін Юргерлік рухта тєрбиеленіп, гуманистік жаќсы білім алѓан король ІІ Кристиан 1513-1523 ж.ж. билік жасады. ІІ Кристиан Нидерландыдан шыќќан сословиалыќ топтыњ бірсыпыра адамдарын µз жаѓына тартты. Б±л топ оныњ ішкі жєне сыртќы саясатыныњ баѓыттарына елеулі ыќпал жасады. Орталыќ басќарма белгісіз дворяндардыњ жєне тіпті ќала адамдарыныњ ќолдарына кµшті. Данияныњ ќала адамдарыныњ сыртќы саудаѓа толыќ монополиясы орнатылды. Д‰ние жєне Діни алпауыттар µздерініњ жер ±стаушы шаруаларынан да сыртќа шыѓару ‰шін астыќ сатып Алу, сон дай-аќ оларѓа шетелден єкелінген ќандайда болсын товарларды сату правасынан айрылды. Дворяндардыњ шаруаларѓа жасайтын озбырлыќтары біршама шектелді: король чинщевиктерді ±стау мерзімдерін ±зартты, шаруаларды “мылќау мал. ретінде” саудаѓа салуѓа тиым салды. ІІ Кристиан сыртќы саясаттар мен сыртќы сауда жµнінде орасан зор жоспарлар жасады. Б±ларды єрт‰рлі пауымдауды т±рѓысынан Нидерландыларда, тіпті сонау алыстаѓы Московия да ќолдады. Фуггерлердіњ немісткі сауда µсімќорлыќ фирмасыныњ жєне Герман императоры V Карлдіњ ќолдауымен Данияныњ королі (императордыњ ќарындасына ‰йленген ) Ганзейлердіњ солт‰стік Еуропадаѓы саудасыныњ басымдылыѓын білжолата єлсіретуге жєне Кальмар униясын ќалпына келтіруді сылтауратып, аќырында б‰лікшіл Швецияны µзіне баѓындыруѓа тырысты. Неміс жолдамаларынан ќ±ралѓан єскерді басќарѓан ІІ Кристиан Швецияѓа екі рет баса кµктеп кіріп, онда 1520-26 жылы Дания µкіметін байта ќалпына келтірді. Біраќ Ганзилердіњ жасаѓан блокадасы Данияныњ шаруашылыѓын апатќа ±шырату ќаупін туѓызды. Аса жоѓары алым-салыќтар жєне соѓысты ќаржыландыру ‰шін королдіњ тењгелерді б‰лдіруі кекшіл аристократияны былай ќойѓанныњ µзінде, ќала халыќтарымен шаруаларды Кристианѓа ќарсы ќойды. 1521 жылы “Тиранѓа” ќарсы (Шведтердіњ королѓа берген жанама аты) Швед тер кµтеріліс жасады. Ал 1523 жылы б±лардыњ табыстарымен жігерленген, батыс Даниялыќ (Ютландыќ) феодал дар дворяндардыњ еріктілерін б±зѓаны ‰шін, королѓа баѓынудан ашыќтан-ашыќ бастартты. Ашыќ к‰реске барѓысы келмеген ІІ Кристиан, µзініњ флотын алып, кµмек с±рау ‰шін Нидерландыѓа ж‰ріп кетті. Даниядаѓы оныњ зањдар жинаѓы салтанаттты т‰рде отќа жаѓылды. Аќс‰йектердіњ ќойѓан жања королі , І Фредерик µз атаѓын шыѓарудыњ ќамын ойлап б‰кіл дворяндардыњ жиналыстарын жиі шаќырып отырды. Аристократияныњ ‰кіметі к‰шейтілді. Б±л шаруаларѓа жањадан ќысым жасауѓа пайдаланылды. № 6 Лекция Тақырыбы: XV-XVII ѓ.ѓ. Халыќаралыќ ќатынастар. Отыз жылдыќ соѓыс. Жоспары:
Пайдаланѓан єдебиеттер тізімі: 1. Б.И.Пуришев., Р.О.Шор “Хрестоиатия по зарубежный литератури., литература средних веков” М. 1953 г. 2. С.Д.Сказкин “Хрестоматия по истории средних веков” М. 1950 г. 3. Н.М. Девяткина “История средних веков” М.1998 г. 4. Н.И. Девятайкина “История средних веков” М.1998 г. 5. Р.Ю. Випер “История Древнего мира и Средних веков” М.1994 г. 1618 жылы Отызжылдыќ соѓыс басталды. Оман Испания імператор Фердинанд пен одаќтасып ќатысты. Германияныњ шекарасына екі испан арміясы жіберілді олардыњ алѓашќысы Фландриядан імператор єскерлеріне кµмекке жіберілсе, екінші – Спиноланыњ басќаруымен Пфальцт басып алды. Испанияныњ соѓыс жєне аќшалай кµмегі Фердинандтыњ кµтерілісші Чехтарды басып, жазалауын жењілдетті. IV Филипп (1621-1665 ж.ж. ) таќќа отырѓаннан кейін де Испанияѓа б±рынѓысынша Фаворит тер билік ж‰ргізді Лерманыњ орнына жігерлі граф Оливарес отырды. Алайда ол да ешнєрсені µзгерте алмады, µйткені Испанияныњ к‰ші сарќылып біткен еді. С‰п-с±р, сазарып, ќатып ќалѓан IV Филипптіњ (Испанияныњ атаќты суретшісі Беласкестіњ салѓан портрет інде ол наќ осылайша бейнеленген) билеген кезі-Испанияныњ халыќаралыќ беделініњ біржолата ќ±лдырап біткен кезењі болып табылды. 1635 жылы Франция Отызжылдыќ соѓысќа тікелей араласќан кезде испан єскерлері жиі-жиі жењіліп ќала берді. 1638 жылы Француздардыњ єскерлері Руссильонды басып алып, содан кейін Испанияныњ Солт‰стік провинцияларына баса кµктеп кірді. Дегенмен онда олар халыќтыњ ќарсылыѓына тап болды. Олардыњ 1639 жылы Католонияѓа жасалѓан соѓыс экспедициясы да сєтсіздікке ±шырады. XVII ѓ.ѓ. 40-жылдарына таман Испания м‰лдем туралап ќалды . ¦дайы финанс даѓдарысы, ж±рттан ‰здіксіз µндірілген алым-салыќ міндеткерліктер , такаппар жєне дањѓой аќс‰йек жонжарлар мен фанатик дін иелерініњ билік ќ±руы, ауылшаруашылыѓы, µнеркєсіппен сауданыњ ќ±лдырап кеьуі- міне осылардыњ бєрі халыќтыњ ќалыњ б±ќарасыныњ наразылыѓын туѓызды. Б±л наразылыќ кµп ±замай сыртќа да жарып шыќты. Отызжылдыќ 1648 жылы Вестфаль бітімімен аяќталды. Біраќ Франция мен Испания арасындаѓы соѓыс 1659 жылѓа дейін ж‰ргізілді. Сол жылы жасалѓан Пиреней бітімі бойынша Испания Руссилоннан, жєне испандыќ Нидерландыдаѓы бірнеше Фландриялыќ ќалаларынан айрылды. 1665 жылы IV Филипп Португалияныњ тєуелсіздігін зањ ж‰зінде мойындауѓа мєжб‰р болды. Сµйтіп, Испания XVI ѓ.ѓ. І- жартысындаѓы наѓыз ќуатты Еуропалыќ державадан ж‰зжылдыњ ішінде екінші дєрежелі мемлекетке, барѓан сайын µз мањызын жоя бастаѓан еге айналды.
№ 7 Лекция Тақырыбы: Ќайта µрлеу жєне гуманизм . Жоспары: 1. Ќайта µрлеу мєдениетініњ алѓышарттары. 2. Азаттыќ гуманизм. 3. Ерте ќайта µрлеу µнері. Пайдаланѓан єдебиеттер тізімі: 1. Б.И.Пуришев., Р.О.Шор “Хрестоиатия по зарубежный литератури., литература средних веков” М. 1953 г. 2. С.Д.Сказкин “Хрестоматия по истории средних веков” М. 1950 г. 3. Н.М. Девяткина “История средних веков” М.1998 г. 4. Н.И. Девятайкина “История средних веков” М.1998 г. 5. Р.Ю. Випер “История Древнего мира и Средних веков” М.1994 г. Феодалдыќ ќоѓамныњ ќойнауында капиталистік укладтыњ ныѓаюына ќарай жања ќоѓамдыќ екі тап: буржуазия мен пролетариат ќалыптасуѓа айналды. 1)“Буржуазия” деген термин француздыњ bourgeoisie деген сµзінен туды. Орта ѓасырларда б±л атпен ќаланыњ т±рѓындары, яѓни орта ѓасырлыќ ќала халыќтары аталды. Алайда тарихи дамудыњ процес інде б±л терминіњ мањызы µзгерді: ол орта ѓасырлыќ ќала халќына емес, аќша байлыќтары мен µндіріс ќ±ралдарына ие бола отырып, жалдамалы ењбекті ќанаушы топќа айналып ќолданыла бастады. Буржуазия тобыныњ ењ алѓашќы элементтері орта ѓасырлыќ ќала халыќтарыныњ сословиесінен щыќты. Буржуазия орта ѓасырдаѓы бюргерліктіњ жай эвалюциясыныњ нєтижесінде ќалыптасќан жоќ, оныњ негізін єр т‰рлі сословиелік топтар : аќша жинап алѓан орта ѓасырлыќ ќала адамдары, ќалалардыњ ±саќ, кµбінесе цехтардан тысќары т±рѓан ќолµнершілерден шыќќандар, деревняныњ ќолµнершілері жєне тіпті б±рынѓы жалдамалы ж±мысшылар ќ±рды. Буржуазияныњ ќ±рамына ќалыптаса бастаѓан буржуазиялыќ интелегенция да- юристер, ер кін кєсіп селері, б±лар ныѓая бастаѓан буржуазияныњ талаптарын идеологиялыќ жаѓынан негіздеушілер еді. Буржуазияныњ арасынан єдетте чиновник тік бюракратияныњ µкілдері ќ±рала бастады. Буржуазияныњ кµбінесе деревнялыќ буржуазияныњ ќ±рамына ењ аќырында шаруалардыњ капиталистік фермерлерге айнала бастаѓан дєулетті тобы ауысты. Сµйтіп, феодалдыќ ќоѓамныњ ќойнауында ќалыптаса бастаѓан буржуазия табы ќала халыќтары мен бюргерлердіњ орта ѓасырлыќ сословиесінен сапалыќ айырмашылыќќа ±шырады. 2) Кейін жалдамалы ењбектіњ армиясын ќ±рып, жањадан туып келе жатќан пролетаріат табыныњ ±йытќысына айналатын ±саќ дербес µнім µндірушілер мен шаруалардыњ жєне ќолµнершілердіњ аса ќатањ варварлыќ єдістерімен жаппай экспроприацияланѓандыѓы туралы жоѓарыда айтылды. Пролетаріат дамудыњ ±заќ жолынан µтті жєне бірден тап болып ќалыптаса ќойѓан жоќ:тап ретіндегі пролетаріат жайында тек фабрикалыќ µндірістіњ пайда болѓан кезінен бастап ќана айтуѓа болады. Пролетариаттыњ д‰ниеге келуініњ ±лы мањызы, оныњ буржуазиялыќ наќ µзініњ кµрін ќазушы ретінде туып, адамды адам ќанаудыњ ќандайын болса да жоятын, камунистік ќоѓамды ќ±ру жолында атќаратын тарихи міндетінде болды. Буржуазия мен пролетариат топтарыныњ пайда болуы, феодалдыќ ќоѓамныњ классикалыќ формасына жат жања таптыќ ќайшылыќтарды- пролетариат пен буржуазияныњ арасындаѓы таптыќ антогенизмді туѓызбай ќоймады. Буржуазия мен пролетариаттыњ ќалыптасуымен бірге ќоѓамныњ осы жања таптарыныњ ќажеттерін бейнелеуші идеологияныњ ќалыптасуымен бейнелеуші идеологияныњ формалары да дами т‰сті. ‡стемдік етуші феодалдыќ идеологиямен ж‰ргізілген к‰ресте гуманізм мен байта µркендеу ‰лкен рµл атќарды. Рефармациялыќ ќозѓалыс дін оќуыныњ идеологиямен формалары- лютерандыќты, цвинглианшылдыќты жєне кальвинизмді тікелей т±лѓаландырып кµрсетті.б±л аѓымдардыњ алѓашќы екеуі Германия империясы мен Швейцарияныњ XVIѓ.ѓ. прогресшіл топтарыныњ кењ ќоѓамдыќ ќозѓалысына идеологиялыќ ќару – ќ±рал ретінде пайдаланылды. Кальвинизм бірінші орынѓа реформацияныњ буржуазиялыќ сипатын ±сынып, сол кездегі буржуазияныњ батыл бµлігініњ идеологиясына, XVIѓ.ѓ.нидерландыќ жєне XVIІ ѓ.ѓ. аѓылшындыќ буржуазиялыќ ревалюцияныњ идиологиялыќ туына айналды. Б±л аѓымдар халыќтыќ рефармацияѓа ќосылды. Ал оныњ идеологтары, мысалы Томос Мюнцер, халыќтыќ кµтеріліс жасау арќылы феодалдыќ ќ±рылысты ќ±латып, барлыќ адамдардыњ єлеуметтік тењдігі мен м‰ліктердіњ ортаќтылыѓын орнату сияќты талаптарды ќойды. Сонымен ќатар халыќтыќ Реформацияныњ идеологтары µздерініњ идеяларын абстракты мазм±ндаумен шектеліп ќана ќоймай, олар феодалдыќ ќоѓамныњ езілген топтарыныњ – ќалалыќ плебс пен шаруалардыњ м‰дделерімен де тыѓыз байланыстырды. Феодалдыќ ќоѓамныњ µз ішінде ж‰ргізілген процес тер, таптыќ к‰штердіњ ара ќатнастары мен тап к‰ресініњ мазм±нын жєне формаларын бейнелеп кµрсетті. Капиталистік даму неѓ±рлым кµбірек табысќа жеткен елдерде (ењ алдымен Англия мен Францияда), абсалюттік манархия пайда болды. Ол µзініњ µмір с‰руініњ алѓашќы кезењдерінде прогресшіл рµл атќарды. “... Абсалюттік манархия,-деп жазды Маркс,- µтпелі дєуірлерде- ескі феодалдыќ сословиелер ќ±лдырап, ал ќала халыќтарыныњ орта ѓасырлыќ сословиесінен буржуазияныњ ќазыргі табы ќалыптаса бастаѓан кезде жєне к‰ресуші жаќтардыњ ешќайсысыда єлі біріне-бірі ‰стемдік ете алмай т±рѓан кезде пайда болды. Мемлекеттік ќ±рылыстыњ формасы ретінде абсалютизмныњ айрыќша белгісі, елдегі жоѓарѓы кмет билігі тек бір ѓана монархтыњ – корольдыњ, патшаныњ, императордыњ ќолында шоѓырлануы болып табылды. Ол зањ шыѓарады, чиновниктерді таѓайындайды, алым – салыќтарды белгілейді жєне ќазынаѓа т‰скен аќшаларды µз ќалауынша ж±мсайды. Абсолют манарх т±раќты армія мен полицияѓа орталыќтандырылѓан орасан зор бюракраттыќ аппаратќа с‰йеніп отырды. Сондыќтан абсалютизмніњ µзі чиновниктер мен палицияныњ дара билігі жєне халыќтыњ правасыздыѓы болды. Абсалютизымныњ таптыќ базасы феодалдыќ дваряндар болды. Абсолютизм ењ алдымен солардыњ м‰дделерін ќорѓады. Абсалютизмныњ орнауына ќарсылыќ кµрсеткен феодалдыќ аристакратия, ішінара ќырѓынѓа ±шырады, ішінара ќызметтермен алданып, сарай тµњірегіндегі аристократияѓа айналды. Корольдік абсалютизмныњ ењ бастр тірегі, оныњ армиясыныњ негізін ќ±рушы ±саќ жєне орташа дваряндар болды. Абсалюм манархия алым – салыќтарды анаѓ±рлым кµбейтті жєне олардыњ негізгі ауыртпалыѓы б±ќара халыќќа т‰сті. Абсолют манархия бірќатар елдерде шіркеудіњ дербестілігін жойып, µз билі гін арттырды, сонымен ќатар шіркеу жерлеріне т‰гелдей немесе бір бµлігіне µзі ќожалыќ ж‰ргізуге права алды. Абсалютизмныњ финанстыќ жаѓдайыныњ ныѓаюына , оныњ µнеркєсіп пен сауда – сатыќ алу жолымен т‰сірген ќосымша табыстары да едєуір кµмектесті. Абсалютизмныњ ќолындаѓы ењ мањызды ќ±ралы болѓан бюракратия сонымен ќатар буржуазияны дваряндарѓа ќарама – ќарсы ќойып пайдаланатын ќ±рал – ретінде де ќызмет етті. Абсолют манархия XVI- XVIІ ѓ.ѓ. буржуазияны µз маќсаттарында пеайдалана алуыныњ себебі µз дамуыныњ наќ осы кезењінде буржуазияныњ µзі де кошті мемлекеттіњ ќолдауын ќажетсінді жєне оѓан барынша ќызмет етуге даяр еді. ¤зініњ классикалыќ формасындаѓы абсолют манархия баяндалып отырѓан кезењде Франция мен Англияда ќалыптасты. Ал Испания мен Швециядаѓы жєне басќа мемлекеттерде абсолют манархия µзініњ ќ±рылымы жаѓынан да, сондай -аќ абсалютизмныњ саясаты жаѓынан да µзіне тєн ерекше болды. Феодализмныњ ‰шінші кезењі жєне бір ерекшелікпен сипатталады. Б±л кезде µркендеп келе жатќан эканомикалыќ ќарым – ќатнастардыњ жєне капиталистік укладтыњ бірте – бірте ќалыптасуыныњ негізінде Батыс Еуропаныњ кµптеген елдері территориялыќ жаѓынан т±тасып біріге бастады. Єрбір елдіњ µзіне ортаќ тілдіњ, ортаќ мєдениеттіњ ќалыптасу процесі ж‰зеге аса бастады. Б±л ±лыттардыњ пайда болуына жадай жасады. Ал орталыќтандырылѓан мемлекеттердіњ ныѓайып бекуі б±л процеске кµмектесті. ¦лттардыњ ќалыптасуы мен саясы орталыќтандырылу процесініњ уаќыт жаѓынан ‰йлесіп келушілігі, Франция мен Англия сияќты елдерде халыќтарыныњ басым кµпшілігі бір ±лттан ќ±ралып, ал µзге ±лыттардыњ немесе халыќтардыњ µкілдері аз ѓана топ болѓан мемлекеттердіњ ќ±рылуына єкеліп соќты. № 8 Лекция
Пайдаланѓан єдебиеттер тізімі: 1. Б.И.Пуришев., Р.О.Шор “Хрестоиатия по зарубежный литератури., литература средних веков” М. 1953 г. 2. С.Д.Сказкин “Хрестоматия по истории средних веков” М. 1950 г. 3. Н.М. Девяткина “История средних веков” М.1998 г. 4. Н.И. Девятайкина “История средних веков” М.1998 г. 5. Р.Ю. Випер “История Древнего мира и Средних веков” М.1994 г. XVI ѓасыр ќарсањында єскери- феодалдыќ Оспан империясы µзініњ ќол астына Балќан т‰бегін т‰гелдей дерлік баѓындырды. Турцияныњ жаулап Алу Балќан халыќтарыныњ таѓдырында кері рол атќарды, олардыњ ќоѓамдыќ- эканомикалыќ µркендеуін бµгіп тастады. Туриця µкіметі мен феодалдар Балќан т‰бегіндегі хрестин дініндегі халыќтарды езгіге салып, зорлыќ- зомбылыќ саясатын ж‰ргізді. Хрестин дініндені адамдардыњ мемлекеттік мекемелерде ќызмет етуге жєне ќару- жараќ ±стауѓа правалары болмады. Ал м±сылман дінін ќ±рметтемегендерді к‰шмеп ислам дініне енгізді немесе ќатањ жазаѓа тартылды. ¤з ‰кіметін к‰шейту маќсатымен Туриця ‰кіметі Балќанѓа Кіші Азиядан кµшпелі- т‰рік тайпаларын кµшіріп єкеліп ќоныстандырды. Туриця ‰стемдігін ныѓайтудыњ екінші бір ќ±ралы баѓынѓан халыќты ислам дініне енгізу болды. “Т‰ріктенгендердіњ” кµпшілігі т±тќынѓа алынѓандар жєне ќ±лдыќќа сатылѓандар еді, ислам діні олар ‰шін бостандыќќа жетудіњ бір ден-бір жолы болып табылды. ¤здерініњ м‰делері мен артыќшылыќтарын саќтап ќалуѓа тырысќан Балќанныњ кµптеген феодалдары, негізінен ±саќ жєне орташалары, сондай-аќ ќаланыњ ќолµнершілері мен купецтері исламды ќабылдады. “Т‰ріктенгендердіњ” едєуір бµлігі бірте- бірте µз халќымен ќарым- ќатнастарын ‰зіп, т‰ркі тілі мен мєдениетін игере бастады. Осылардыњ бєрі т‰рік халќыныњ санын µсіріп, жаулап алынѓан жерлерде т‰ріктердіњ ‰кіметін ныѓайтты. М±сылман дініне кµшкен сербтер, гректер жєне албандыќтар кейде лауазымы жоѓары ќызметтер атќарып, ірі єскери ќолбасшыларда болды. Кµптеген шіркеулер мешіттерге айналдырылды немесе ќиратылды. Балгария мен Сербиядаѓы прваславиялыќ шіркеулердіњ дербестіктері жойылды. Іс ж‰зінде Туриця ‰кіметініњ ќызметін атќаруѓа кµшкен Канстантинопель патриархы ерекше кењ правалармен пайдаланды. 2) XVI ѓ.ѓ. т‰ріктердіњ жасаѓан шабуылдары мен соѓыстардыњ ауыр кезењдерінен кейін, Балќан елдерініњ єскери-єкімшілік жєне сауда орталыќтары болѓан бірќатар ќалалардыњ эканомикалыќ жаѓдайлары біршама жаќсарды. Туриця ‰кіметі мен т‰рік армиясыныњ µздері ќалалардыњ ќолµнер кєсібі мен сауданыњ µркендеуіне м‰белі болды. Т‰ріктер єдетте сауда ж±мыстарымен аз айналысты. Купецтер негізінен гректерден, славяндардан, армяндар мен еврейлерден ќ±ралды. Сыртќы, ал ішінара ішкі сауда ж±мыстарында дубровницк, Венеция, генуэ, неміс купецтері ‰лкен рµл атќарды. Балќан т‰бегіндегі ќала мен деревняныњ арасында да ала- ќ±лалыќ жаѓдайлар байќалып отырды. Олардыњ арасындаѓы айырбас ж±мыстары кµпшілік жаѓдайларда нашар дамыды. Осыѓан ќарамастан, XVI-XVII ѓ.ѓ. жергілікті мањызы бар ±саќ сауда мен ќолµнер кєсібі орталыќтарыныњ сан жаѓынан ±лѓаюы тєн болды. Сауда жєне єскери жолдањ бойында орналасќан ќалалар, мысалы Белград, Сараева, Салоники сияќты ќалалар жедел µсті: олардаѓы хрестин дініндегі халыќтыњ саны да µсіп отырды. XVI-XVII ѓ.ѓ. шегінде ‰лкен µзендер бойындаѓы жєне тењіз жаѓалауындаѓы аудандарда ќалалардыњ кµбеюі µндіргіш к‰штердіњ µрістеп, ілгері басќандыѓын кµрсетті. Сауда жолдарыныњ XVI ѓ.ѓ. Жерорта тењізінен Атлантика м±хитына ќарай ауыса бастауы. Дубровникпен итальян ќалаларыныњ ќ±лдырауын Балкан т‰бегініњ ішќі аймаќтарыныњ Адриатикамен ќарым- ќатнастарын єлсіретті. Біраќ сонымен ќатар б±л аймаќтардыњ Орталыќ Еуропа елдерімен жасайтын сауда жµніндегі мањызы к‰шейе т‰сті. Дегенмен тењіз жаѓалауындаѓы жєне кейбір басќа ќалалардыњ дамуындаѓы µзгерістерге ќарамастан, т±тас алѓанда, Балкан елдері эканомикалыќ жєне єлеуметтік жаѓынан Еуропаныњ басќа елдерінен барѓан сайын едєуір артта ќала берді. Б±л єрине, Туриця ‰кіметініњ баѓынышты халыќтарды ќанау жµніндегі саясатына жєне Оспан империясыныњ жалпы соѓыс – феодалдыќ ќ±рылыстыњ мешеулеп, кейін ќалуына да байланысты болды. Т‰рік мемлекетініњ єбден ќуаттанып, кемеліне келген кезењі XV ѓ.ѓ. мен XVI ѓ.ѓ. бір інші жартысы болды. С±лтан С‰лейман Великолепныйдыњ (1520-1566) билік ќ±рѓан кезінде т‰ріктердіњ Еуропа, Африка; Азияда ж‰ргізген ірі- ірі жаулап алушылыќ єрекеттері аяќталды. XVI ѓ.ѓ. орта шен інде Туриця ‰ш континенте де кењ- байтаќ иеліктері бар орасан зор мемлекет болып табылды. Біраќ XVI ѓ.ѓ. екінші жартысында –аќ оныњ ќ±лдырауыныњ алѓашќы белгілері кµріне бастады. 3). Т‰ріктер XVѓ.ѓ. Албанияѓа ќайта- ќайта жойќын шабуылдар жасады. Ал XVѓ.ѓ. аяѓында Албания Румелий уалаятыныњ ќ±рамына енгізілді. Албандыќ феодалдардыњ дені ислам дінін ќабылдап, Туриця ‰кметініњ ќол астына ќызмет етуге кµшті. Албанияныњ кењ жазыќтаѓы аудандарында т‰ріктіњ єскери- лендыќ жєне єкімшілік системасы орнатылды. Кµршілес отырѓан мемлекеттермен жєне т‰ріктік аймаќтармен шаруашылыќ пен саяси ќарым – ќатнастарда болмаѓан Албанияныњ таулы бµлігініњ эканомикасы µте арта ќалды. Оныњ т±рѓындары мал. µсірумен, сондай-аќ таудыњ тасын аршып босатып алѓан алаќандай жерлерді µњдеумен ѓана айналысты. Албанияныњ б±л аудандары азыќ-т‰ліктіњ жетіспеуінен µне бойы аштыќќа ±шырай берді. М±ныњ µзі кµптеген албандыќтарды т‰рік ќалаларына ќоныс аударып, Италияѓа шыѓып кетуге, ал кейде тіпті ж±ртты тонаумен жєне ќараќшылыќпен айналысуѓа да мєжб‰р етті. ¤мірдіњ аса ауыр жаѓдайларында тіршілік жасап шыќќан таулыќ- албандыќтар жаќсы µњ бойында жєне жауынгерлер болып саналды. Оларды Еуропалыќ билеушілер µздерініњ жалдамалы армиясына ќуана- ќуана алатын болды. Албанияныњ таулы аудандарында патриархтыќ ќатнастар саќталды. Таулыќтар алым- салыќты тµлеуден жиы- жиы бас тартып, т‰рік єскерлерініњ жазалаушы экспедитцияларына ±дайы тойтарыс беріп отырды. XVIІ ѓ.ѓ. албандыќ ќауымдарды бµлшектеп ажыратып, ел ішінде µзініњ ‰кметін ныѓайтуѓа тырысќан т‰рік ‰кіметтері албандыќтардыњ арасында м±сылман дінін таратуды мейлінше к‰шейтті. XVIІ ѓ.ѓ. мµлшері елеулі т‰рде µсе т‰скен хрестиандыќтар тµлейтін алым- салыќтарынан ќ±тылу маќсатымен, албандыќ шаруалар кейде тіпті т±тас селолармен исламѓа ауысты. Исламдандыру ж±мысы XVIІ ѓ.ѓ. єсіресе Солт‰стік Албанияда µте кењ µріс алды. жүктеу/скачать 1.31 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|